李东垣随证用药不传之秘

天聖山任

<p class="ql-block">  <b style="font-size: 20px;">李东垣随证用药不传之秘</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>风中六腑</b></p><p class="ql-block">(手足不遂,先发其表,羌活、防风为君,随证加药。然后行经养血,当归、秦艽、独活之类,随经用之。)</p><p class="ql-block"><b>风中五脏</b></p><p class="ql-block">(耳聋目瞀,先疏其里,三化汤。然后行经,独活、防风、柴胡、白芷、川芎随经用之。)</p><p class="ql-block"><b>破伤中风</b></p><p class="ql-block">(脉浮在表,汗之;脉沉在里,下之。背搐,羌活、防风;前搐,升麻、白芷;两旁搐,柴胡、防风;右搐,加白芷。)</p><p class="ql-block"><b>伤风恶风</b></p><p class="ql-block">(防风为君,麻黄、甘草佐之。)</p><p class="ql-block"><b>伤寒恶寒</b></p><p class="ql-block">(麻黄为君,防风、甘草佐之。)</p><p class="ql-block"><b>六经头痛</b></p><p class="ql-block">(须用川芎。加引经药︰太阳,蔓荆;阳明,白芷;太阴,半夏;少阴,细辛;厥阴,吴茱萸;巅顶,本。)</p><p class="ql-block"><b>风湿身痛</b></p><p class="ql-block">(羌活。)</p><p class="ql-block"><b>嗌痛颔肿</b></p><p class="ql-block">(黄芩、鼠粘子、甘草、桔梗。)</p><p class="ql-block"><b>肢节肿痛</b></p><p class="ql-block">(羌活。)</p><p class="ql-block"><b>眼暴赤肿</b></p><p class="ql-block">(防风、芩、连泻火,当归佐。酒煎服。)</p><p class="ql-block"><b>眼睛昏暗</b></p><p class="ql-block">(熟地、当归为君,羌、防为臣,甘草、甘菊之类佐之。)</p><p class="ql-block"><b>风热牙疼</b></p><p class="ql-block">(喜冷恶热,生地、当归、升麻、黄连、牡丹皮、防风。)肾虚牙疼(桔梗、升麻、细辛、吴茱萸。)</p><p class="ql-block"><b>风湿诸病</b></p><p class="ql-block">(须用羌活、白术。)</p><p class="ql-block"><b>风冷诸病</b></p><p class="ql-block">(须用川乌。)</p><p class="ql-block"><b>一切痰饮</b></p><p class="ql-block">(须用半夏。风加南星,热加黄芩,湿加白术、陈皮,寒,加干姜。)</p><p class="ql-block"><b>风热诸病</b></p><p class="ql-block">(须用荆芥、薄荷。)</p><p class="ql-block"><b>诸咳嗽病</b></p><p class="ql-block">(五味为君。痰,用半夏;喘,加阿胶佐之;不拘有热无热,少加黄芩;春,加川芎、芍药;夏,加栀子、知母;秋,加防风;冬,加麻黄、桂枝之类。)</p><p class="ql-block"><b>诸嗽有痰</b></p><p class="ql-block">(半夏、白术、五味、防风、枳壳、甘草。)</p><p class="ql-block"><b>咳嗽无痰</b></p><p class="ql-block">(五味、杏仁、贝母、生姜、防风。)</p><p class="ql-block"><b>有声有痰</b></p><p class="ql-block">(半夏、白术、五味、防风。)</p><p class="ql-block"><b>寒喘痰急</b></p><p class="ql-block">(麻黄、杏仁。)</p><p class="ql-block"><b>热喘咳嗽</b></p><p class="ql-block">(桑白皮、黄芩、诃子。)</p><p class="ql-block"><b>水饮湿喘</b></p><p class="ql-block">(白矾、皂荚、葶苈。)</p><p class="ql-block"><b>热喘燥喘</b></p><p class="ql-block">(阿胶、五味、麦门冬。)</p><p class="ql-block"><b>气短虚喘</b></p><p class="ql-block">(人参、黄耆、五味。)</p><p class="ql-block"><b>诸疟寒热</b></p><p class="ql-block">(柴胡为君。)</p><p class="ql-block"><b>脾胃困倦</b></p><p class="ql-block">(参、耆、苍术。)</p><p class="ql-block"><b>不思饮食</b></p><p class="ql-block">(木香、藿香。)</p><p class="ql-block"><b>脾胃有湿</b></p><p class="ql-block">(嗜卧有痰。白术、苍术、茯苓、猪苓、半夏、防风。)</p><p class="ql-block"><b>上焦湿热</b></p><p class="ql-block">(黄芩泻肺火。)</p><p class="ql-block"><b>中焦湿热</b></p><p class="ql-block">(黄连泻心火。)</p><p class="ql-block"><b>下焦湿热</b></p><p class="ql-block">(酒洗黄柏、知母、防己。)</p><p class="ql-block"><b>下焦湿肿</b></p><p class="ql-block">(酒洗汉防己、龙胆草为君,甘草、黄柏为佐。)</p><p class="ql-block"><b>腹中胀满</b></p><p class="ql-block">(须用姜制油朴、木香。)</p><p class="ql-block"><b>腹中窄狭</b></p><p class="ql-block">(须用苍术。)</p><p class="ql-block"><b>腹中实热</b></p><p class="ql-block">(大黄、芒硝。)</p><p class="ql-block"><b>过伤饮食热物</b></p><p class="ql-block">(大黄为君。冷物,巴豆为丸散。)</p><p class="ql-block"><b>宿食不消</b></p><p class="ql-block">(须用黄连、枳实。)</p><p class="ql-block"><b>胸中烦热</b></p><p class="ql-block">(须用栀子仁、茯苓。)</p><p class="ql-block"><b>胸中痞塞</b></p><p class="ql-block">(实用油朴、枳实;虚用芍药、陈皮;痰热用黄连、半夏;寒用附子、干姜。)</p><p class="ql-block"><b>六郁痞满</b></p><p class="ql-block">(香附、抚芎。湿加苍术;痰加陈皮;热加栀子;食加神曲;血加桃仁。)</p><p class="ql-block"><b>诸气刺痛</b></p><p class="ql-block">(枳壳、香附,加引经药。)诸血刺痛(须加当归,详上下,用根梢。)</p><p class="ql-block"><b>胁痛寒热</b></p><p class="ql-block">(须用柴胡。)</p><p class="ql-block"><b>胃脘寒痛</b></p><p class="ql-block">(须加草豆蔻、吴茱萸。)</p><p class="ql-block"><b>少腹疝痛</b></p><p class="ql-block">(须加青皮、川楝子。)</p><p class="ql-block"><b>脐腹疼痛</b></p><p class="ql-block">(加熟地、乌药。)</p><p class="ql-block"><b>诸痢腹痛</b></p><p class="ql-block">(下后白芍、甘草为君,当归、白术佐之;先痢后便,黄柏为君,地榆佐之;先便后痢,黄芩为君,当归佐之;里急,硝、黄下之;后重,加木香、藿香、槟榔和之;腹痛用芍药;恶寒加桂;恶热加黄芩;不痛芍药减半。)</p><p class="ql-block"><b>水泻不止</b></p><p class="ql-block">(须用白术、茯苓为君,芍药、甘草佐之。谷不化,加防风。)</p><p class="ql-block"><b>小便黄涩</b></p><p class="ql-block">(黄柏、泽泻。)</p><p class="ql-block"><b>小便不利</b></p><p class="ql-block">(黄柏、知母为君,茯苓、泽泻为使。)</p><p class="ql-block"><b>心烦口渴</b></p><p class="ql-block">(干姜、茯苓、天花粉、乌梅。禁半夏、葛根。)</p><p class="ql-block"><b>小便余沥</b></p><p class="ql-block">(黄柏、杜仲。)</p><p class="ql-block"><b>茎中刺痛</b></p><p class="ql-block">(生甘草梢。)</p><p class="ql-block"><b>肌热有痰</b></p><p class="ql-block">(须用黄芩。)</p><p class="ql-block"><b>虚热有汗</b></p><p class="ql-block">(须用黄、地骨皮、知母。)</p><p class="ql-block"><b>虚热无汗</b></p><p class="ql-block">(用牡丹皮、地骨皮。)</p><p class="ql-block"><b>潮热有时</b></p><p class="ql-block">(黄芩。午加黄连;未加石膏;申加柴胡;酉加升麻;辰、戌加羌活;夜加当归。)</p><p class="ql-block"><b>自汗盗汗</b></p><p class="ql-block">(须用黄、麻黄根。)</p><p class="ql-block"><b>惊悸恍惚</b></p><p class="ql-block">(须用茯神。)</p><p class="ql-block"><b>一切气痛</b></p><p class="ql-block">(调胃,香附、木香;破滞气,青皮、枳壳;泄气,牵牛、萝卜子;助气,木香、藿香;补气,人参、黄耆;冷气,草蔻、丁香。一切血痛活血补血,当归、阿胶、川芎、甘草;凉血,生地黄;破血,桃仁、红花、苏木、茜根、延胡索、郁李仁;止血,发灰,棕灰。)</p><p class="ql-block"><b>上部见血</b></p><p class="ql-block">(须用防风、牡丹皮、剪草、天麦门冬为使。)</p><p class="ql-block"><b>中部见血</b></p><p class="ql-block">(须用黄连、芍药为使。)</p><p class="ql-block"><b>下部见血</b></p><p class="ql-block">(须用地榆为之使。)</p><p class="ql-block"><b>新血红色</b></p><p class="ql-block">(生地黄、炒栀子。)</p><p class="ql-block"><b>陈血瘀色</b></p><p class="ql-block">(熟地黄。)</p><p class="ql-block"><b>诸疮痛甚</b></p><p class="ql-block">(苦寒为君,黄芩、黄连;佐以甘草,详上下用根梢及引经药。十二经皆用连翘;知母、生地黄酒洗为用;参、耆、甘草、当归,泻心火,助元气,止痛;解结,用连翘、当归、本;活血去血,用苏木、红花、牡丹皮;脉沉病在里,宜加大黄利之;脉浮为表,宜行经,芩、连、当归、人参、木香、槟榔、黄柏、泽泻;自腰以上至头者,加枳壳引至疮所;加鼠粘子,出毒消肿;加肉桂,入心引血化脓;坚不溃者,加王瓜根、黄药子、三棱、莪术、昆布。)</p><p class="ql-block"><b>上身有疮</b></p><p class="ql-block">(须用黄芩、防风、羌活、桔梗;上截黄连;下体黄柏、知母、防风,用酒水各半煎。引药入疮,用皂角针。)</p><p class="ql-block"><b>下部痔漏</b></p><p class="ql-block">(苍术、防风为君,甘草、芍药佐之,详证加减。妇人胎前有病,以黄芩、白术安胎,然后用治病药;发热及肌热者,芩、连、参、耆。腹痛者,白芍、甘草。)</p><p class="ql-block"><b>产后诸病</b></p><p class="ql-block">(忌柴胡、黄连、芍药。渴去半夏加白茯苓;喘嗽去人参;腹胀去甘草;血痛加当归、桃仁。)</p><p class="ql-block"><b>小儿惊搐</b></p><p class="ql-block">(与破伤风同。)</p><p class="ql-block"><b>心热</b></p><p class="ql-block">(摇头切牙额黄,黄连、甘草、导赤散。)</p><p class="ql-block"><b>肝热</b></p><p class="ql-block">(目眩,柴胡、防风、甘草、泻青丸。)</p><p class="ql-block"><b>脾热</b></p><p class="ql-block">(鼻上红,泻黄散。)</p><p class="ql-block"><b>肺热</b></p><p class="ql-block">(右腮红,泻白散。)</p><p class="ql-block"><b>肾热</b></p><p class="ql-block">(额上红,知母、黄柏、甘草。)</p>