<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村是一个遥远的地方,一个过去梦想的地方,这个古老山村承载着悠久历史和美丽传说,最初为「</span><u style="font-size:20px;">三岔村</u><span style="font-size:20px;">」,不知何年何月起,人们根据村周边的无数巨石以「</span><u style="font-size:20px;">立石为碑,卧石为碣</u><span style="font-size:20px;">」之说,改为「</span><u style="font-size:20px;">碣石村</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">如果一句话概述,那就是「</span><u style="font-size:20px;">京西井养第一村</u><span style="font-size:20px;">」,村子一共有50来户人家,却有古井72眼。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在明清,村子以放炮开矿炼银出名,流传有「</span><u style="font-size:20px;">碣石的土,珠窝的沙,一两炼出一钱八</u><span style="font-size:20px;">」的旧民谣,目前古村有东西走向的中街,贯穿六条南北走向的胡同,保存完整的明清民居院落分布其中,具有浓厚的古风古韵。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石八景有:小船激浪,古井风韵,水湖深潭,飞来巨石,观音洞天,窟窿穿山,古槐烟树,观龟取玉。<span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们乘车来到停车场,眼前是石牌楼,中间书写「</span><u style="font-size:20px;">碣石村</u><span style="font-size:20px;">」,两侧分别是「</span><u style="font-size:20px;">风调</u><span style="font-size:20px;">」和「</span><u style="font-size:20px;">雨顺</u><span style="font-size:20px;">」,横梁上是双龙戏珠图案。</span></p> 1 关帝庙 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">过了牌楼,右侧有一个小山尖,上面红墙壁瓦的建筑是「</span><u style="font-size:20px;">关帝庙</u><span style="font-size:20px;">」,俗称「</span><u style="font-size:20px;">老爷庙</u><span style="font-size:20px;">」,居村之东。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">让我感到奇怪的是关帝庙建在十米高的平台上,这是何故?原来在小独山和老爷庙坡上,两山之间,有一个山峡,在峡中间建有一座长5米、宽4米的「</span><u style="font-size:20px;">过山楼</u><span style="font-size:20px;">」,有一拱形门洞,原来是进村的通道,后来为了安全,此洞用石头垒死了,禁止行人、牲畜通过。人们沿独山根古道进村,此建筑被誉为「</span><u style="font-size:20px;">镇村楼</u><span style="font-size:20px;">」</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">庙坐北朝南,规模较小,靠近古道南侧为一个影壁墙,后面是山门,院内有正殿,没有配殿。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">进入山门,迎面就是正殿,为清水脊,筒瓦顶,室内6檩,带前檐,面阔三间,背后是空地野草丛生。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">正殿与前廊,两根明柱已经漆皮脱落。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">龛台上供奉关公坐像,两侧分塑关平捧印、周仓持门像。 </span></p> 2 观景台 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">关帝庙西侧有一个平台,高于村庄,这里修建一个观景台,可以俯视整个村庄。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">清楚看到,村之四周皆山也,分别有母子山、屏照山、姐妹山和玉石山相簇拥,古民居院落错落分布其中,具有典型明清时期的古朴风格。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">继续前行,路边有一块巨石,上面书写「</span><u style="font-size:20px;">中国传统村落——碣石</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> 3 龙王庙与龙王井 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">村之东有一弯池塘,冬季已经干涸,岸边有树,有井,有龙王庙。我站在高处,用远焦拍照被蒿草掩映的红墙黑瓦之龙王庙,入山门,迎面就是正殿,左右为配殿,整个院落呈长方形。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沿崎岖不平的小路而行,前面是一道红墙的影壁挡住视线,侧面是一颗古槐。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">绕过影壁墙,后面就是山门,屋顶两侧是蝎子尾,一对木门关闭。这个小庙为砖木结构,殿内供奉有木雕的白龙、黑龙等神像。每逢干旱,村民便到龙王庙祈愿求雨。数百年来,龙王庙承载着村民们朴素的信仰。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">墙壁有北京市门头沟区文物普查登记金属牌,我摘录一下《门头沟文物志》:「</span><u style="font-size:20px;">碣石村龙王庙位于村东,坐东朝西三合院,有东房三间、南北房各三间,正殿内供龙王及雷公、雨师、风婆、电母等神像。1934年村中兴办教育,将神像移到北房内,东房、南房用作教育</u><span style="font-size:20px;">」。从文中得知,这里后面变成学校旧址。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从侧面观察龙王庙,最左侧是影壁墙,旁边一颗老槐树,接着就是山门,之后为院落。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">庙前有「</span><u style="font-size:20px;">龙王井</u><span style="font-size:20px;">」,它与韩家井并称「</span><u style="font-size:20px;">龙王双井</u><span style="font-size:20px;">」,该井水位比井旁水沟的沟底高,无论打多少次水,水位都不见下降,是村民的生命之源。相传修完龙王庙后,有一白须老翁给村民托梦求水,并且指明庙前就有水源。次日,村民一挖,果然不到二尺深就见水了,这便是今天的龙王井。</span></p> 4 观龟取玉 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">庙前不远处为干涸的河道,巨石散落其中,构成村中特殊的景观。巨石河道两边生长着茂密的槐树、核桃树和杏树。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这些散落的石块,历经风雨洗礼,河水冲刷,如今变得圆润而温和,有感于碣石村深厚的历史文化底蕴,艺术家尝试以绘画的形式,用简洁抽象的线条,诠释碣石之美,礼赞碣石之韵,赋予平凡的石头色彩与生命。</span></p> 5 韩家井 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">过了干涸的河,就是称为「</span><u style="font-size:20px;">龙王双井</u><span style="font-size:20px;">」的韩家井,距今已有200多年的历史,深度在10米左右,经过维修后的韩家井,旁边铸有饮水的牛,洗衣服、打水人的塑像,重现了村中生活的景象。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村素有「</span><u style="font-size:20px;">七十二眼井</u><span style="font-size:20px;">」之说,而韩家井是村内最有名的古井之一,坐落在村口,如今井水依然清澈甘甜,哺育着一代代淳朴善良的碣石人,润泽万物的传承。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">井背后石台有井宿符号,韩家井的后人们,都在用心领悟着周易经卦背后的「</span><u style="font-size:20px;">大道至简</u><span style="font-size:20px;">」,卦象也被雕刻在韩家井旁,二十八宿中,朱雀七宿中第一宿,为井冠属南方七星,用蓬勃生长之象既是在言「</span><u style="font-size:20px;">水</u><span style="font-size:20px;">」,也是在喻「</span><u style="font-size:20px;">人</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在韩家井边,唐代诗人陆龟蒙的五言诗《井上桐》赫然刻于木牌之上:「</span><u style="font-size:20px;">美人伤离别,汲井长待晓。愁因辘轳转,惊起双栖鸟</u><span style="font-size:20px;">」。有一种凄情愁怨很浓味道。</span></p> 6 中街 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">然后,来到碣石村北侧的中街,开始向西,这是前村的主街,东西走向大约有200多米长,并有六条南北走向的胡同与这个主街次第交错,保存完好的明清古民居院落错落分布其中,呈蜈蚣分布状态。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡同口第一家居然没有门牌号码,我仔细观察,似乎已经没有人居住了。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">这是大门</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">来到碣石村2号院,大门比较讲究,三级石台阶,双扇黑色大门,门楼两侧的山墙下还嵌着青石,即墙腿石。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">继续前行,小巷深深几许,飘过一丝丝白云,添加愁怨。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村1号为新修建院门,外面用洋灰垒砌,一对绿色的铁门。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">低矮的碎石墙,苍劲的槐树,天空朦胧无色,我们穿越旧时光,还原耕读生活,寻找未曾走远的历史记忆,一起都非常遥远,恒古不变的农耕文明已经一去不复返了,仅留下碣石村印证过去的存在。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">眼前墙壁上残存着宣传画,在斑驳的老墙上已经模糊不清,那是1958年「</span><u style="font-size:20px;">大跃进</u><span style="font-size:20px;">」时期画的「</span><u style="font-size:20px;">跃上千里马</u><span style="font-size:20px;">」和鼓励夺高产的画,也有「</span><u style="font-size:20px;">文革</u><span style="font-size:20px;">」时期「</span><u style="font-size:20px;">毛主席挥手我前进</u><span style="font-size:20px;">」的壁画。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是碣石村6号院,大门比较讲究,三级石台阶,双扇褪色的大门,上面一对园的门簪,上面有「平安」二字,门楼两侧的山墙下还嵌着青石,即墙腿石,屋顶泥瓦铺设,两边蝎子尾依旧完好。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">门簪上的平安二字</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">有个岔路,向北,来到北铺子,这是以前的山货店。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村8号院是比较中规中矩的大门,屋顶一对蝎子尾,褪色的木门张贴一对门神,下面是三级石阶,如果仔细观察,发现石阶有一个方孔,这是由于院内的地势比较高,雨季来临时,院里的水从这个方孔排泄出来。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">隔壁就是碣石村10号院,在抗日战争时期,这里被用于被服厂,后来驻扎住过炮兵连,最后挺进剧社也住过。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">晋察冀根据地创立不久,在边区所属的部队和乡村,广大文艺工作者组织成立的剧社(团)雨后春笋般地涌现出来。据1938—1940年间的统计,晋察冀边区共有大型剧社(团)25个,其中挺进剧社是戏剧创作和表演的主力,宣传抗日民主精神。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村13号院门有五级石阶,地面高于街道一米,随墙门屋顶两侧蝎子尾已经损坏,院门与院墙就地取材,石质坚硬,木门采用松木,质肌理紧密,民居用板瓦覆顶,有少部分厢房为棋盘格式石板顶。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">屋顶的蝎子尾,高垄大脊两端挑出的装饰件,在蝎子尾下面有花砖。房檐位于墀头的位置通常装有博风起到保护墀头墙的作用。</span></p> 7 碣石乡政府旧址与萧克指挥部 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们在中街看到北侧一个院墙有牌子上写着:「</span><u style="font-size:20px;">萧克指挥部</u><span style="font-size:20px;">」,抗战时期,萧克将军作为挺进军司令员曾经在这个院子里住过。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">萧克指挥部和碣石村乡政府旧址牌子。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">为了实现「</span><u style="font-size:20px;">巩固平西抗日根据地,坚持冀东游击战争,开辟平北新的游击根据地,三位一体</u><span style="font-size:20px;">」的战略目标。1939年2月,萧克受党中央的委托,建立冀热察挺进军,在斋堂川的清水村正式宣布了中央的决定。并在斋堂川完成了部队改编任务。10月,挺进军司令部移驻斋堂川马栏村,包括碣石村为革命根据地。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">进入胡同缺口,路西就是碣石村5号院,在抗日战争时期,碣石村是一个抗日模范村,晋热察挺进军十团团长白乙化带领队伍来到平西就到了碣石村,后来这个院子成为挺进军十团的团部。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">萧克指挥部在最北侧,前面是用藤条和铁丝围着的菜园子。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这牌房子有一个牌子上写着:「</span><u style="font-size:20px;">萧克指挥部。萧克将军作为挺进军司令员曾经在这个院子里住过,说明碣石村是抗战时期的重要革命根据地,也是很重要的红色历史纪念地</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁边有一个木牌子写着「</span><u style="font-size:20px;">碣石乡政府旧址</u><span style="font-size:20px;">」,虽然它现在已无人居住,那是上世纪五十年代,这里管辖着现在的珠窝、黄土贵、碣石、杨树地、避静寺、塔上、书字岭,后四个村原在碣石村西北部,均已搬迁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">后来碣石村出现「</span><u style="font-size:20px;">互助组</u><span style="font-size:20px;">」、「</span><u style="font-size:20px;">初级社</u><span style="font-size:20px;">」、「</span><u style="font-size:20px;">高级社</u><span style="font-size:20px;">」之后,随着社会的逐步发展,加上当时政策变化较快,后被「</span><u style="font-size:20px;">人民公社</u><span style="font-size:20px;">」所取代,碣石乡政府存在前后不足十年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">墙壁还保留「</span><u style="font-size:20px;">奋发图强,自立更生</u><span style="font-size:20px;">」标语,仔细观看是简体字,说明这是人民公社成立以后,这里变成大队部,属于上世纪60年代写的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">椭圆的门窗,典型的民国时期的政府机构建筑风格,在萧克来临之前,没有记载,我估计当时是村政府或乡政府所在地。</span></p> 8 地主院和南院井 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">萧克指挥部斜对面,中街的南侧有一条南北方向的小巷,这里住着两个大户人家。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">墙壁上还遗留着上个世纪文革的遗迹,书写:「</span><u style="font-size:20px;">学习最高指示,打倒碣石村走资本主义道路的当权派</u><span style="font-size:20px;">」等字样。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">胡同第一家就是碣石村56号院,大门为随墙门,屋顶的蝎子尾和双扇松木门完好,大门锁着,从旁边矮墙跳进去,发现这个四合院已经无人居住,废弃了。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">照片为四合院的北屋和西厢房,院中长满一米高的野草,屋顶也是杂草丛生,屋里没有家具,空荡荡的,估计主人早就搬家了。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">视频</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村57号院,门口有一个牌子写道这是韩思恭家的院落,是一所典型的山区四合院,有描述彩绘及雀替等,我怀疑牌子放错地方了,应当是隔壁地主院。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">眼前的院门是蛮子门结构,与旁边文字说明不符,院门两侧已经损坏,屋檐缺一块,两侧蝎子尾完好。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">隔壁碣石村80号院,是「</span><u style="font-size:20px;">地主院</u><span style="font-size:20px;">」,大门锁着无法参观,旁边文字介绍如下「</span><u style="font-size:20px;">此院为村落石民居中典型的四合院结构,保留了明清时期的建筑遗风,石雕题字随处可见,具有浓厚的古风韵致。2017年“凝望西山、永定长流”为主题的人文地理影像志摄影展选址于此</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">据说抗日战争时期,日本鬼子来扫荡,曾经把全村人关在这个大院子里,让汉奸躲在墙后指认村干部和进步人士,当时就抓了10多个人。当鬼子正要点火烧房对村民下毒手时,八路军拿下了附近一座鬼子炮楼,敌人回撤了,村民和房屋这才免遭涂炭。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是是一所典型的山区四合院,大门设在东南角,八宅风水学认为,东南方属巽宫,是透风的方位,可以通天地之间的元气,是非常吉祥的门向。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁边是一排倒座房,墙体磨砖对缝,戗檐砖雕牡丹花,原来还有精美的木雕门罩,门楣上有传统工笔重彩画,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从门缝观看,迎面是座山影壁,中间书「</span><u style="font-size:20px;">鸿禧</u><span style="font-size:20px;">」。院内正房三间,两厢各两间,清水脊,板瓦合瓦。带勾头滴水,这座宅院建筑有明代建筑的遗风。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">上面是一对圆棱门簪,上面为三幅牡丹与荷花彩绘,两扇木门早已经褪色,上面对联为「</span><u style="font-size:20px;">勤俭#立本,耕读治家风</u><span style="font-size:20px;">」,有一个字更改过,无法辨认,墨迹清晰,怀疑是修复时补写的,如果注意一下门框上的对联是旧迹,但缺字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门洞墙壁用砖垒砌成延绵不绝的菱形花纹。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">雀替的垂珠依旧精致</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门楣上有传统工笔重彩花鸟画,以石青衬底,色彩浓艳,与淡粉色荷花、牡丹、菊花形成了强烈的对比,小鸟顾盼,有呼之欲出之感。这些彩画是这地区所建花鸟画中的上乘之作。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门楣上方是一串牡丹浮雕,红花,绿叶,蓝底,十分鲜艳。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">门墩石</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">泄水孔</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在地主门挡墙之外是「</span><u style="font-size:20px;">南院井</u><span style="font-size:20px;">」,牌上介绍南院井是村中最有名的古井之一,有数百年历史,因其所处的位置而得名为南院井。井水含微量元素,冬暖夏凉,甘甜可口。</span></p> 9 定村槐 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">回到中街,继续向西,两边古宅,让我有一种陶醉感觉,想起陶渊明的句子「</span><u style="font-size:20px;">暧暧远人村,依依墟里烟。狗吠深巷中,鸡鸣桑树颠</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">眼前是碣石村内有两棵参天古树之一的「</span><u style="font-size:20px;">二号槐</u><span style="font-size:20px;">」,此槐与「</span><u style="font-size:20px;">定村槐</u><span style="font-size:20px;">」并称,树龄超千年,1987年,古槐意外失火,村民协力将其扑灭,此槐非但没有失去生命力,反而越来越茂盛。据此,神树之说,得以佐证。从此村中也便有了一条不成文的规定:禁止折古槐的树枝,不准孩子们上树掏鸟,要像保护神树一样保护古槐。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">古槐西侧是碣石村21号院</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">古槐北侧正在施工,我无法过去,只能隔着拖拉机拍照,这是碣石村20号院,为民国时期风格的院落,圆弧形的大门,两侧墙壁用泥瓦装饰成四瓣树叶形,十分精致。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村54号院为随墙门,一对门簪完好,对开的红漆大门是新修建的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我仔细观察,发现村子里的古建筑大多为硬山屋顶,有着高高翘起的蝎子尾,玲珑剔透的平草砖,线脚流畅的盘子以及多层瓦条等构件。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中街西头有一个巨大的槐树,名为「</span><u style="font-size:20px;">定村槐</u><span style="font-size:20px;">」,相传明末崇祯年间,天下大乱,又适逢大旱,古槐显灵,化身为仙姑下凡扮成村妇赈济灾民,为拯救更多生灵,她把自己的树叶变成粮食,村民们深感其恩。因此村中有一条不成文的规定,禁止折两棵古槐的树枝,不准孩子们上树掏鸟,不能惊动了仙家,否则要遭灭顶之灾。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁边的老人告诉我,古槐是村中的「</span><u style="font-size:20px;">风水树</u><span style="font-size:20px;">」,保佑全村男女老少。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我站在铁架支撑着树干的古槐树下,透过树皮裂开的缝隙,仰望那参天的躯身,那枝干庇护着村落,仿佛又看到了碣石村强劲的生命力和无尽的美好与希望。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">树旁的石碾子虽已废弃不用,我仿佛看到了村民在老槐树荫遮蔽下碾米、碾面的情景,西侧一面粉墙书写了「</span><u style="font-size:20px;">井说</u><span style="font-size:20px;">」和「</span><u style="font-size:20px;">碣石八景</u><span style="font-size:20px;">」,值得玩味。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">井说文字中间有佛龛,里面绘有观音菩萨像。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">井者,水井也,文字有脱落的地方,我懒得抄写。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">向北有一条岔路</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村70号院,为电视剧《天下兄弟》拍摄基地。</span></p> 10 圣泉寺与灯场堰井与子母井 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">过马路,继续西行,这里有几处古宅。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从土路来到沟里,有「</span><u style="font-size:20px;">灯场堰井</u><span style="font-size:20px;">」,三十年代以前,碣石村民在此走灯会,邻村的村民都会到此观赏,并饮用此井的水。还有两眼井,据此50多米。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旁边就是「</span><u style="font-size:20px;">圣泉寺</u><span style="font-size:20px;">」,其实庙早就塌陷了,眼前是新修建的,坐北朝南,正殿3间,硬调大脊,板瓦合瓦,木构件大式作法。架梁7檩,明间中部为井口天花,并有藻井,藻井有5跳11踩斗拱。次间为彻上明造。前殿一间,硬山清水脊,板瓦石望板,木构件,为小式作法。钟楼面阔一间,前殿有重修碑,螭首龟驮明正德十三年立。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是圣泉寺大门,关闭,修建富丽堂皇,不知道与过去的建筑是否相似?</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">院里有「</span><u style="font-size:20px;">重修圣泉寺碑记</u><span style="font-size:20px;">」碑,记载圣泉寺始建于金代明昌二年(1191年)。碑文抄录如下:「</span><u style="font-size:20px;">顺天府宛平县之西,地名青白口社,有圣境焉,曰圣泉寺。衲子相传以为其地有龙湫,故以名寺或者以为对剑峰者误也。其始盖创于金,修于元,然图籍不可考信,后有老衲因凿地灌畦,偶得铁柱尺余,磨洗之,隐然有文,以岁久为土所蚀模糊至不可读,中惟有明昌二年盖造,中统三年重修,字略真然后人益信此寺古刹。衲子相传之言为不诬也。子略考诸史,明昌寔金章宗璟之号,中统则元世祖所改也,相去已两甲子矣,甫至我朝洪武改元,迄今又阅二百余岁。其间遭元季兵火之乱,鼎迁物改世异事殊,重以山高气寒,风雨侵蚀,檐颓壁压支柱不仆而巳。今住持宝上人乃始有意兴复而欲充拓之。三数年间,心憔力悴,铢累寸积,克底于成,内外巨细,靡不完好,是虽殿宇仍旧而茸颓补弊之功,盖有不可掩者,且又创盖伽篮堂一座,暨方丈、僧房、香厨共若干间,皆昔所未有者,及合修造之费金,以两计者若干,谷以硕计者若干,畚锸斧斤之后,以日计者若干,出于已者十之三、化于人者七,又虑甚久而将不继也,裒田积谷置籍以稽其出入,立修造之句,使其徒世守不坏,其用亦勤矣。上人名法宝,号无尽。父王姓讳福能,寔本县之民人也,上人自幼祝发大慈仁寺,从僧如镜为师,戒律甚严,远近咸服,其教是后也。乡老韩英、刘能、韩文惠,等寔协助之,皆上人素履所致噫,若宝上人者岂不可谓衲子中之白眉者耶。因其谒记略钗梗概使归而刻之石若夫山川之秀境界之奇,予□暇履其地而览其胜地也,兹不复书。</u></p><p class="ql-block"><u style="font-size:20px;">赐进士及第翰林院徵侍郎检讨五晴刘瑞书,敕建大慈仁寺书文妙首写。由是幸闻,如来之大法广开方便之权门,知恩广大,亿劫难酬,住持僧诵经课咒,朝参暮礼,祝延圣寿報国利民,永为积善之场,,恒作布金宝地,若非作福修因寔乃今生空过。</u></p><p class="ql-block"><u style="font-size:20px;">峕大明正德壬申岁仲夏朔旦</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">寺庙前面有一口特别大的井,原来是一口小井,建于明代以前。据说,他与村里的两棵千年古槐树岁数相当。这口井由何家所建,建在了去寺院的路上。因去寺院的香客太多,井水供不应求。于是,经何家族人合议后,决定改建这口井,在井周围扩建,保留小井,成为能够为如今的井中之井,香客们起名为「</span><u style="font-size:20px;">子母井</u><span style="font-size:20px;">」,直径有4米左右,小井在水下面几米深处。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">小井在水下面几米深处,幸好是冬天,水不丰,我拍照到了。</span></p> 11 核桃林 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">隔壁就是核桃林,遮天蔽日,有不少核桃树树龄在百年以上,也有的树龄在三百多年。</span></p> 12 李家井 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们从圣泉寺前面的小路向东折去,路北是居民房,路南为核桃林。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村46号院,在高台阶上,前面有影壁,用碎石块垒砌而成。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村47号院前平台有「</span><u style="font-size:20px;">李家井</u><span style="font-size:20px;">」,旁边一颗老树。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">远处是老宅废墟,村落里没有年轻人,几乎全是老年人,也有一部分开农家院的,死气沉沉。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村49号院为近年修建的,红砖大瓦房,外面围墙是老的,大门新修建的。</span></p> 13 幸福小院 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们开始去西侧村庄,路过幸福小院,这是农家院。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">宣传画</span></p> 14 村西路 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们向村西头走去,有许多的老房子铁将军把门,无人居住,特别安静,更多的房屋已经是破烂漏雨,墙倒房塌。但依然可以从朴质的砖雕、多变的窗棂、古旧的门扉里看到当年辉煌,看到今天的样子,心里泛起浅浅的痛。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">西村广场前的另一颗大槐树,旁边是绕村而行的河流。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村36号院前一道长长的影壁,上面写道「</span><u style="font-size:20px;">山清水秀,地杰人灵</u><span style="font-size:20px;">」,里面院门为随墙门结构,院墙上面用红瓦装饰一圈金钱图案。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">北侧有个岔路,里面是碣石村64号院,随墙门结构,右侧墙壁已经塌陷。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是另一个岔路,路口有石碾子,里面有几户人家。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">眼前老墙,老屋,老门口为碣石村63号院。这里院落基本以三合院、四合院为主,在规整的院落格局中处处点缀着精彩秀气的砖雕,如清水脊两端的跨草、平草与盘头,墀头上精美的荷花、牡丹等浅浮雕花卉。有些民居院内会有方砖墁地,门窗装饰是典型的山地民居做法,比如正房、倒座的大门有板门,窗户则有支摘窗、对开窗及固定窗等样式。门窗棂的纹饰也种类繁多,有方眼、正交斜搭方眼、冰裂纹、步步锦、码三箭、灯笼框、卐字纹、寿字纹等。</span></p> 15 李全聪院子 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">大槐树后面有一个相对空间比较大的地方,河北岸,有李全聪的院子,村里人说:「</span><u style="font-size:20px;">他活了90多岁,没有人说他不好</u><span style="font-size:20px;">」,李全聪幼年读过私塾,兄弟4人,父亲早亡,由他掌管家事,兄弟之间相处得很好。分家时,它以长子大哥的身份主持把房地和用具分成4份,先让弟弟,弟媳妇们挑,二弟媳妇要了旧家7间房,四弟要了中街5间新院子,三弟要了8间新院子,而他自己只要了旧家的两间房。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">院内影壁上还写有「</span><u style="font-size:20px;">虽陋德馨</u><span style="font-size:20px;">」4个大字。落款是「</span><u style="font-size:20px;">岁在已巳仲秋月</u><span style="font-size:20px;">」,就是1929年的农历8月,当时30出头的李全聪所崇拜的是一个「</span><u style="font-size:20px;">德</u><span style="font-size:20px;">」字。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">倒座房后山墙</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">李全聪的家门是碣石村62号院,非常简单。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从门缝观看院落,很久没有人居住了,有的地方已经塌陷。</span></p> 16 东侧岔路 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们来到东岔路的碣石村35号院,褪色的老门,上面有一对门簪,墙壁重新粉刷。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门旁边有门龛,上面文字写道「</span><u style="font-size:20px;">门神保家定,户尉守宅安</u><span style="font-size:20px;">」,上面是「</span><u style="font-size:20px;">如在其上</u><span style="font-size:20px;">」,应当是供奉土地爷的位置。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沿着台阶而上,里面有两处院落,如果仔细观察,房屋为硬山屋顶,有着高高翘起的蝎子尾。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村40号院为普通随墙门结构,上面一对门簪,两扇木门已经十分残破,让我惊奇地发现门龛。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">眼前的门龛十分精美,上面是硕大的牡丹花,下面是三个桃子,中间大,两头小,意寓富贵与长寿。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">继续向里,迎面房屋有一个圆拱形的门口,用转堵死,北侧是院门,也有一个门龛,更加精美。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是一个有门洞的院门,很讲究,没有门牌号码,估计早就没有人居住了。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我看见这个门龛时,感到眼前一亮,十分惊讶,太美了,上面文字是:「</span><u style="font-size:20px;">神荼护家定,郁垒保宅安</u><span style="font-size:20px;">」。横批为:「</span><u style="font-size:20px;">贰神佐佑</u><span style="font-size:20px;">」,现丢失。</span></p> 16 西侧岔路 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们来到西侧,路过一个农家院,位置极好,临河而居,十分显眼,有巨大的影壁墙,上面用毛笔书写「</span><u style="font-size:20px;">阖家喜庆福寿康宁</u><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">影壁下方有一块泰山石,正对村路。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们从旁边的石桥过去,先有一个井,然后就是西岔路。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">当年井旁原有白龙庙,该井茂盛异常,在其他井缺水时,此井依然水源充盈,不见干涸。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">来到碣石村37号院,发现院墙上面铺设一圈黄色和绿色琉璃瓦,在灰蒙蒙的世界中闪现出一道靓丽的颜色。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这也是一户,外面有黄土涂抹的影壁墙,后面是带门道的院门。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门道墙壁也有一个门龛,上面是如意造型的花纹。为了加固大门,发现上面用铁丝勒紧。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">碣石村71号院</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">碣石村75号院</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是碣石村第一位学医的是李兴福宅院,清朝晚期,李兴福在斋堂贾财主开的药铺里学徒。后来,李兴福将医术传给了儿子李广文、李广明、李广泽和小叔叔李玉山。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">李广明跟随父亲在药铺坐堂应诊,地点在清水。李广文在碣石村开了药铺,铺名「</span><u style="font-size:20px;">永生堂</u><span style="font-size:20px;">」。第三代从医的是李全鳌、李全登、李全会、李全恩、李全德,其中李全登在自家北屋开了「</span><u style="font-size:20px;">常生堂</u><span style="font-size:20px;">」药铺,经营中草药有40多种,不出村就可买到中药,方便了广大群众。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">大门已经没有了,这是座山影壁墙的装饰,蝎子尾及花砖十分精致。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">院里房屋早就没有人居住,原始的门和窗户,窗棂及裱糊的纸,一切停留在民国时期。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石村64号院,随墙门结构,木门褪色,门框用铁锯子固定。</span></p> 17 王家井 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我们沿着路开始向回走,快到村口时,发现「</span><u style="font-size:20px;">王家井</u><span style="font-size:20px;">」,原来是王家自家用井,已有300多年的历史。上世纪五十年代,本村遭遇旱情,家里没井的几户村民到其他村民家打水不方便便自发集资挖的公共用井,后来被村民作为公用井再继续使用。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三伏夏天井水清凉可口,数九寒冬井口热气飄渺,实为上等优质水源。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">碣石古村落为北京市门头沟区文物保护单位,立于二00五年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我来到碣石村,这里保存完整的明清民居院,有古庙、古井、古树、古宅,处处散发着独特的历史文化气息,看到许多原汁原味的院落,许多门联为「</span><u style="font-size:20px;">忠厚传家久,诗书继世长</u><span style="font-size:20px;">」,尽管院落已残破不堪,但展现院落主人的书生意气,证明过去的文化底蕴,漫步其中,看着参天的古槐,遥想当年,再低头观望今天的残破,心中不禁感慨,有一丝丝的痛。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">2022年4月6日</p><p class="ql-block">感谢大可领队及树林等同行驴友,再次感谢。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">参考文献</p><p class="ql-block">「1」<span style="font-size:18px;">颐和吴老.</span>北京碣石村重修圣泉寺碑记碑石碑记载.微博,2019</p><p class="ql-block">「2」碣石村(北京市门头沟区雁翅镇碣石村) .百度百科,2020</p>