茶文化

西岐布衣

<p class="ql-block">中华茶文化赋</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 中华者,茶之故乡也。茶肇自神农,显于商周,盛于唐宋,延于明清,历五千载而不衰。其艺入非遗之册,其道融三教之魂,其味贯雅俗之境,诚华夏文明之瑰宝,东方生活之灵韵也。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一、溯源流芳</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 洪荒之世,神农尝百草,遇毒而啜茶解之,此茶之药用滥觞也。商周之时,茶为祭品,载于《周礼》,礼敬天地先祖。秦汉以降,茶渐脱药籍,沦为饮品,市井黎庶、文人雅士皆好之。魏晋南北朝,茶与琴棋书画诗酒并称“七雅”,雅士品茗论道,寄情山水,茶之雅韵初成。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 大唐盛世,茶文化勃兴。陆羽著《茶经》三卷,穷茶之源、之法、之器,号“茶圣”,奠茶道之基。时煎茶之风盛行,茶会林立,文人赋茶诗、作茶画,茶与文化交融日深。赵宋年间,点茶之艺臻于极致,“斗茶”之俗遍于朝野,茶色、茶香、茶味皆为品评之要,茶肆遍布汴梁临安,市井茶风鼎盛。明清以降,散茶兴而团茶衰,冲泡之法革新,绿茶、白茶、黄茶、青茶、红茶、黑茶六大茶类次第成型,茶馆文化蔚然成风,茶之饮用更趋普及。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">二、六茶争艳</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 中华茶品,依发酵之度、工艺之异,分为六类,各具风姿:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 绿茶:不发酵者也。经杀青、揉捻、干燥而成,清汤绿叶,鲜爽清香。西湖龙井、洞庭碧螺春、黄山毛峰为其翘楚,色绿、香郁、味醇、形美,享“绿茶四绝”之誉。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 白茶:微发酵者也。萎凋、晒干而成,毫香清鲜,淡雅回甘。福鼎白茶、白毫银针最负盛名,芽头肥壮,白毫满披,如银似雪。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 黄茶:轻发酵者也。杀青后闷黄,黄叶黄汤,醇厚鲜爽。君山银针、霍山黄芽为代表,芽叶挺直,汤色橙黄,滋味甘醇。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 青茶(乌龙茶):半发酵者也。做青、炒青相间,香气馥郁,韵味独特。安溪铁观音、武夷岩茶、凤凰单丛名满天下,“七泡有余香”,回甘持久。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 红茶:全发酵者也。经发酵、烘干,红汤红叶,甜醇浓郁。祁门红茶、滇红、正山小种为翘楚,“祁门香”清鲜持久,享誉国际。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 黑茶:后发酵者也。渥堆发酵,微生物参与其间,汤色红浓,陈香醇厚。普洱茶、六堡茶、安化黑茶为代表,越陈越醇,有“可以饮之古董”之称。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">三、茶道精神</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 茶道者,茶之灵魂也,融儒、释、道三家之精髓,其核心在“和、静、清、俭”四字:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 儒曰“和”:中庸之道,和而不同。以茶会友,敦睦人伦,臻于天人合一之境。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 道曰“静”:道法自然,宁静致远。品茗之时,澄心净虑,体悟自然之妙。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 佛曰“清”:禅心清净,明心见性。茶涤尘烦,令心澄澈,契合“禅茶一味”之旨。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 陆羽曰“俭”:精行俭德,淡泊明志。以茶修身,崇俭戒奢,彰显君子之风。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">四、茶礼雅致</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 中华茶礼,源远流长,尽显礼仪之邦之风范:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 奉茶有序:先客后主,先长后幼,先宾后主,先女后男,尊卑有序,礼敬有加。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 敬茶有仪:双手持杯,杯柄向客,茶水七分满,所谓“茶满欺客,酒满敬人”,留三分人情在其间。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 品茶有法:轻嗅茶香,细观汤色,小口啜饮,慢品回甘,忌牛饮暴食,方得茶之真味。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 地方茶道,各具特色。潮汕功夫茶,备“孟臣罐、若琛杯”等四宝,冲泡精细,工序繁复,尽显“工夫”二字;四川盖碗茶,盖、碗、托三位一体,象征“天地人”三才,持杯以三指,进退有度,茶香四溢;广东早茶,“以茶带点,以点会友”,茶为媒介,点心为佐,兼具饮食与社交之妙。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">五、茶具琳琅</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 茶具者,茶之衣裳也,材质各异,工艺精巧,兼具实用与审美之趣:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 紫砂壶:宜兴所产为上,双气孔结构,透气不透水,保温锁香,最宜冲泡乌龙、黑茶,“壶养日久,茶韵愈醇”。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 瓷器茶具:景德镇青花瓷、粉彩瓷为佳,釉面光滑,不吸茶香,能衬茶汤之美,适配绿茶、白茶等鲜爽之品。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 玻璃茶具:透明澄澈,可赏茶叶舒展之态,冲泡绿茶、黄茶,直观其形,鲜爽倍增。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">六、名茶荟萃</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 中华名茶,灿若星辰,十大珍品尤为知名:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 一是西湖龙井:绿茶之冠,形扁光滑,香郁味醇,清代列为贡品;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 二是洞庭碧螺春:卷曲如螺,白毫显露,花香果味,素有“吓煞人香”之誉;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 三是黄山毛峰:芽叶肥壮,银毫满披,香气如兰,滋味回甘;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 四是信阳毛尖:细圆光直,香高味浓,汤色碧绿,为绿茶珍品;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 五是安溪铁观音:乌龙茶极品,兰花香显,“观音韵”独特;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 六是武夷岩茶:岩骨花香,大红袍为其翘楚,号“茶中状元”;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 七是祁门红茶:红茶皇后,条索紧细,“祁门香”馥郁,名播海外;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 八是六安瓜片:唯一无芽无梗之绿茶,形似瓜子,醇厚回甘;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 九是君山银针:黄茶代表,芽头挺直,白毫满披,汤色橙黄;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 十是普洱茶:黑茶名品,分生普、熟普,陈香醇厚,越陈越佳。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">七、茶益身心健康</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 茶之益处,古有明载,今有科学佐证。茶含茶多酚、茶氨酸、咖啡因等活性物质,具多重功效:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 抗氧化、缓衰老:茶多酚之力,可护细胞免受损伤;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 护心脉、调血脂:儿茶素能清血管,降中风之险;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 助代谢、消积滞:促进脂肪分解,改善脂肪肝;</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 清心神、益认知:茶氨酸安神,咖啡因醒脑,缓解焦虑,提升专注力。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 饮茶之道,亦有讲究:每日三至五杯为宜,忌空腹饮浓茶,忌饮过烫之茶,轮换茶类,方能尽享其益。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">八、传承与远播</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 时至当代,“中国传统制茶技艺及其相关习俗”入选联合国非遗名录,彰显中华茶文化之世界价值。茶空间、茶会、茶修、茶旅等新业态兴起,令古老茶文化焕发新生。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 中华茶文化,借丝绸之路、茶马古道、万里茶道,远播寰宇。东传日本,演化“和敬清寂”之茶道;北传朝鲜,形成“和敬俭真”之茶礼;西传欧美,催生英国下午茶等异域茶俗,成为连接东西方文明之纽带。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">总结与启示</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 茶者,一片东方之叶也。从神农解毒之始,到今日国饮之尊,茶早已超越饮品之属,化为中华文化之符号、民族精神之载体。雅则文人品茗论道,俗则百姓柴米油盐,茶以其“和而不同”之包容性,滋养华夏儿女之精神,见证文明之传承。品一杯清茶,悟千年智慧,此乃中华茶文化之真谛也。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block">武夷岩茶品鉴赋</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 武夷岩茶者,青茶之翘楚,产于闽北武夷丹霞之间。其地丹山碧水,岩壑纵横,云雾缭绕,土壤含砾,故得“岩骨花香”之独韵,为茶中至珍。今详述其品鉴之道,以窥茶中三昧。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一、择器</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 品鉴岩茶,器以紫砂为上。宜兴朱泥小壶,容量不过二百毫升,壶壁薄而透气,能聚香锁味,衬岩茶之馥郁。次则白瓷盖碗,釉色莹润,不吸茶香,可尽观茶汤之橙黄透亮,细察叶底之软亮匀齐。盖碗宜小,碗沿略宽,便于出汤快捷,免使茶味苦涩。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">二、选水</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> “茶性必发于水,八分之茶,遇十分之水,茶亦十分矣。”岩茶品鉴,水以山泉水为最佳,清澈甘冽,矿物质适中,能激发出岩茶之真香真味。次则深井活水,经沉淀过滤,去其杂味。忌用自来水、反复煮沸之水,恐夺茶韵、败茶味。水沸宜武火急煮,至“蟹眼涌泉”之势,方可冲泡。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">三、置茶</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 置茶量当依器之大小、茶之老嫩而定。紫砂小壶,投茶约占壶身三分之二;白瓷盖碗,投茶五至七克。岩茶条索紧结,干茶嗅之,有焦糖香、花果香、岩韵香等诸味交织,先观其形:条索肥壮匀整,色泽乌润带褐,白霜显露者为上。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">四、冲泡</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 一是温器:沸水淋壶洗碗,令器身温热,既洁器又醒茶,使茶性易发。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 二是洗茶:投茶入器,沸水高冲,速入速出,淋洗茶表尘杂,唤醒茶香。此道茶汤弃之不饮,谓“洗茶醒韵”。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 三是冲泡:二泡起方为正饮。沸水沿器壁高冲,使茶叶在水中翻滚舒展,谓之“润叶”。注水至八分满,盖焖十五至二十秒,初泡时间宜短,后续逐泡递增五至十秒,至七泡仍有余香。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 四是出汤:出汤务必快捷、均匀,壶嘴低斟,茶汤断而不拖,分注于品茗杯中,使各杯茶汤浓度一致,方显茶道公平之旨。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">五、品鉴</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 一是观色:执杯倾斜,观茶汤色泽。优质岩茶,汤色橙黄明亮,浓艳剔透,杯壁挂香,久而不散。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 二是闻香:先嗅杯盖香,清鲜馥郁;再闻杯底香,持久绵长。岩茶之香,层次丰富,有“七泡有余香,九泡不失味”之说,初闻花果香,再品焦糖香,细嗅则岩韵暗藏,清冽甘醇。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 三是品味:小口啜饮,茶汤入喉,先感微苦,随即回甘生津,舌底鸣泉,喉间留韵,此乃“岩骨”之精髓。咽下之后,口鼻留香,身心舒畅,余味悠长,谓之“回甘隽永,岩韵天成”。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 四是赏叶:饮至数泡,观叶底形态。优质岩茶叶底柔软匀齐,呈红绿相间之色,叶缘红、叶心绿,触摸有弹性,此为“绿叶红镶边”之典型特征,乃岩茶工艺精湛之佐证。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">总结</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 武夷岩茶之品鉴,非独辨其色香味形,更在悟其“岩骨花香”之神韵。丹霞之灵秀,云雾之滋养,匠心之雕琢,皆凝于一杯茶汤之中。品茗之时,澄心静虑,观茶之舒展,闻香之变幻,味韵之流转,恰似人生历练,先苦后甘,终得醇和。此乃岩茶品鉴之真谛,亦为中华茶道之妙境也。</p> <p class="ql-block">文人茶会</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 时维清秋,序属三秋。天高气爽,云淡风轻。群贤毕至,会于武夷之阳、九曲之滨。此地有丹山叠翠,碧水环流;茂林修竹,隐天蔽日。石桌列于松下,竹席铺于泉边,煮茶论道,以慰知音,诚千古雅事也。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">一、雅集之境</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 茶会之所,选胜而居。近临清泉,可汲水烹茶;远映青山,宜凭栏远眺。松风阵阵,送兰芷之香;竹影摇摇,筛月光之碎。案上置古砚一方,笔墨数锭;壁间悬琴一张,诗卷数轴。众贤身着宽袍博带,或坐或立,神情恬淡,意兴盎然。有琴师抚弦,清音袅袅;有墨客挥毫,妙笔生花;有隐士论道,言辞隽永;有骚人吟诗,佳句频出。茶香、墨香、琴音、诗韵,交融一体,沁人心脾。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">二、烹茶之艺</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 茶师执壶,从容有度。取武夷岩茶数克,条索紧结,乌润带褐,白霜隐现。紫砂小壶,温之以沸水,涤去尘埃。投茶入壶,高冲沸水,水激茶叶,翻滚舒展,茶香骤发。初泡洗茶,速入速出,弃之不饮;二泡注水,焖泡片刻,茶汤橙黄透亮,如琥珀流光。壶嘴低斟,分注于白瓷品茗杯,七分满而止,茶汤香气馥郁,弥漫席间。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 众贤执杯,先观其色,澄明透亮;再闻其香,清鲜持久,有花果之甜、岩骨之冽;后品其味,小口啜饮,茶汤入喉,先微苦而后回甘,舌底生津,喉间留韵,所谓“岩骨花香”,尽在其中。一杯下肚,神清气爽;再饮数盏,尘烦尽涤。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">三、琴茶相和</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 琴师端坐于石案之侧,素手抚琴,《高山流水》之音缓缓流出。琴声悠扬,如清泉漱石,似松涛阵阵,与茶香相融,意境悠远。众贤闭目聆听,品茗赏琴,心随琴音起伏,神与茶香飘荡。琴音高则如登泰山之巅,俯瞰天下;低则如临深渊之畔,静听流泉。茶助琴兴,琴增茶韵,二者相得益彰,妙不可言。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 忽有骚人兴起,击节而歌:“丹山碧水育奇茗,雅集群贤品玉英。琴音袅袅茶香溢,醉里乾坤任我行。”歌声清越,响彻林间。众人皆和之,声震山谷。继而墨客挥毫,将诗句书于素笺之上,笔走龙蛇,力透纸背。或绘茶会之景,或抒心中之情,或论茶道之妙,佳作纷呈。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">四、诗酒相佐</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 茶过数巡,酒酣耳热。侍者奉上清酒数坛,玉杯数只。众贤以茶解酒,以酒助诗,诗酒相和,其乐融融。有贤士举杯而言:“茶者,清也,涤心净虑;酒者,酣也,抒怀写意。今日琴茶诗酒俱全,人生之乐,莫过于此!”众人颔首称是,举杯共饮。酒入豪肠,诗兴大发,佳句连篇,妙语如珠。或咏山川之秀,或赞茶味之醇,或叹知音之难得,或感岁月之静好。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 论及茶道,有隐士曰:“茶道者,和静清俭也。和则人我相融,静则心无旁骛,清则神清气爽,俭则淡泊明志。今日之会,正合此道。”众人深以为然,纷纷颔首。论及诗文,有骚人曰:“诗者,情之所寄也;茶者,性之所适也。以茶入诗,诗更清雅;以诗咏茶,茶更芬芳。”言辞恳切,引人深思。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">五、雅集之韵</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 夕阳西下,余晖洒满山林。茶会将散,众贤意犹未尽。或相约他日再聚,或互赠诗稿墨宝,或执手道别,依依不舍。松风依旧,茶香未散,琴音犹绕耳畔,诗意仍存心间。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 此番文人茶会,非为口腹之欲,实为心灵之约。琴茶相伴,可得自然之趣;诗酒相和,可抒胸中之志;群贤相聚,可结知音之谊。其间有山水之秀、茶之醇、琴之雅、诗之妙、酒之酣,尽现中华文人之雅韵,彰显中华茶文化之博大精深。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 噫!人生难得一知己,千古知音最难觅。今日之会,当为千古佳话。愿此雅韵长存,茶香永续,群贤常聚,共赏中华之美,共悟人生之真谛!</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p>