<p class="ql-block">【卷一:京華殘雪·涮肉緣起】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">道光十九年臘月,京師正陽門外銅鍋乍開。老北京的規矩:涮羊肉得先「冰壓」——把宰後整羊在冰窖裡懸上七日,讓血水凝結成冰溜子,再片成透亮的「冰肉」。睿親王仁壽府裡,專有五口銅鍋,一曰「瑞麟」、二曰「紫電」、三曰「青霜」、四曰「飛雪」、五曰「流星」,鍋沿各嵌一枚羊脂玉,涮肉時玉受火溫,脂香與肉香並起,京師獨一份。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">王府老庖張福海,祖上給康熙爺片過「金龍和碩羊」,傳下一本《霜刀譜》,分「春盤二十四式」「夏切十八式」「秋片十二式」「冬削八式」。仁壽最愛冬削第八式「雪落菩提」:刀背貼冰,刃口朝外,手腕一抖,薄肉如菩提葉,片片生光。張福海年老,把手藝教給義子張壽山,卻留一招「迴風舞雪」不肯輕傳——據說那刀路裡藏著一段血債:乾隆年間,張祖因片肉誤傷和珅的唇,被流放寧古塔,自此「迴風舞雪」成了禁忌。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">臘月廿三,王府「祭灶肉」,仁壽吃著壽山片出的羊肉,卻忽憶起廣州「幻影」之味,悵然若失。壽山問緣故,仁壽只嘆氣:「你刀法雖精,卻缺了『那一味』。」壽山暗暗記下,誓要尋出「幻影」之祕。</p> <p class="ql-block">【卷二:羊城暗湧·鴉影刀光】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">廣州西關,有「羊巷」一條,長不足百步,卻集南海、番禺、順德三邑名庖。巷口老榕樹下,天天有盲公搖琴唱木魚書《鴉片煙害人歌》。歌曰:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">「鴉片煙,是神仙,吃了上鬼船;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">船到江心漏,神仙也難救;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">銅鍋滾水花,銀燈照淚斜,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一口飄飄升紫霞,兩口爹娘不認家……」</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">市井小兒皆能哼,卻無人真信。巷內「知味齋」原是佛山「能記銀號」所開,暗裡卻做「煙膏擺渡」:把生鴉片熬成「青膏」,搓成綠豆丸,藏在掏空的羊脛骨裡,由「羊販」挑擔北上,過關時只需敲骨剖肉,關差只見羊骨,不見煙丸。仁壽當年吃的「幻影羊肉」,便是福喜用「青膏水」泡冰肉,再借極薄刀功,讓鴉片隨沸湯化煙,由鼻入腦,故「入口即化,飄飄欲仙」。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">福喜本名王阿福,香山人,父王三喜是「十三行」廚役,因欠英商債,被賣去加爾各答做「豬仔」,三年熬成煙膏師,逃回廣州,只剩半條命,把鴉片藏進羊肉的法子,就是他帶回的「洋罪」。福喜切肉「一百單八」之數,亦非炫技——鴉片最忌過火,108片,涮不過三息,煙未散盡,恰入臟腑;若厚一片,煙滯肉焦,便露馬腳。</p> <p class="ql-block">【卷三:羊城八絕·民間譜】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">廣州涮羊肉,本不入流,自「知味齋」後,卻創出「羊城八絕」:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">1. 鍋:「廣海紅銅」錘成,內鍍白錫,外箍藤編,防燙亦防「鬼手」(扒手)。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">2. 炭:增城「荔枝炭」,火旺而帶果香,煙微不沖鼻。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">3. 湯:老雞、豬扇骨、大地魚、蝦眼蠔干,文火六時辰,湯色乳白,號「羊城第一泉」。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">4. 冰:取白雲山「九龍泉」冬凌,鑿成橄欖形,置鍋底,使湯滾而不騰,肉片貼冰沉底,煙膏緩釋。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">5. 刀:西關「梁氏打刀」冷鍛百煉,背厚兩分,刃薄如紙,切肉貼骨,刀刀帶「潮聲」(指刀路似水)。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">6. 羊:海南黑蹄石山羊,日啖鹹水草,肉帶微鹹,不帶膻。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">7. 醬:順德「鳳城醬」——豆醬、麵醬、芝麻醬各一,加陳皮、八角、芫荽籽、紫蘇、鮮蝦籽,曬足九九八十一日。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">8. 伴:「一青二白三脆」——青為本地枸杞葉,白為肇慶藕片,脆為順德陳村粉皮,皆能解膩吸毒。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">市井又傳「羊巷四謠」:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一謠:羊巷夜,燈如豆,煙膏換羊肉,吃了不知愁;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">二謠:銅鍋滾,鬼開門,一口神仙兩口魂;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">三謠:片肉一百八,片片連爹媽;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">四謠:盲公琴,唱到曉,羊吃人,人吃煙,煙吃羊。</p> <p class="ql-block">【卷四:御廚擂台·血濺雪霜】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">仁壽回京,命人在府後菜園仿建「羊城八絕」,卻獨缺「幻影」一味。張壽山請纓南下,臘月廿八抵羊巷,扮作「北地羊客」,以「霜刀十八式」挑戰福喜。福喜自恃「迴風舞雪」,當眾片出「一百單八」,薄可透字。壽山卻片出「二百十六」,片片雙倍,薄如冰綃,且能迎風扇舞。眾皆喝彩,福喜失色。壽山趁機提出「鬥湯」——各涮一鍋,請盲公品評。盲公嘗壽山之湯,只覺甘鮮;嘗福喜之湯,卻忽琴聲大亂,口吐白沫——原來壽山暗以甘草、綠豆、硼砂、人乳解煙毒,盲公久癮,驟解則反噬。福喜詭計敗露,被巷眾捆送番禺縣。壽山追出西門,福喜已吞骨自盡,留血書於衣:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">「鴉片本非罪,罪在賣國賊。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">我以羊藏毒,毒殺吃烟鬼。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">王孫今識味,莫怨庖廚人。」</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">壽山歸京,帶回福喜手錄《幻影譜》,內載「青膏水」配比,卻於封皮題警句:「欲解此毒,先絕貪心。」仁壽閱罷,默然良久,自此每食必以甘草湯先漱,卻終不能戒,煙癮暗深。</p> <p class="ql-block">【卷五:禁門風雪·龍樓鬼宴】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">道光二十年正月,京師大雪。養心殿小朝,帝召林則徐,示以「幻影譜」,曰:「朕以一鍋羊肉,試出鐵帽子下的膿瘡。今令汝南下,羊巷為根,先斷其源。」則徐領命,密帶御醫高樂山,制「戒煙丸」——用生荔核、南瓜藤、仙人掌、金不換、狗腦、人膽(死囚取),以羊髓和丸,外塗薄荷冰,入口辛涼,能抑煙蟲。臨行,帝賜「雪刀」一口,刀背刻「欽差大臣林則徐奉旨戒煙」,刀口卻不開刃,寓意「刀不斬人,人自斬」。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">仁壽知事敗,連夜焚燬廣州煙館賬冊,卻暗使管家帶三十萬兩銀票,往天津、山海關、古北口三路,收羅「口外羊膏」(蒙古土製鴉片),欲以「北貨」代「南貨」。不料雪刀已先至,則徐到羊城,先封「知味齋」,掘地三尺,得羊骨煙丸三萬六千枚;再捕「羊巷四虎」——販、熬、剖、運四巨頭,於花城校場公開「羊骨驗煙」,以雪刀劈骨,白煙沖天,十萬市民同呼「萬歲」。則徐命以煙灰和泥,築「戒煙台」,高九丈,上刻「一日吸煙,終身為奴」,台成當日,焚煙二十萬兩,珠江水赤,三日不流。</p> <p class="ql-block">【卷六:北地孤煙·羊魂哀歌】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">仁壽被革去「鐵帽子」,圈宗人府空房,每日只給「甘草羊湯」一碗、糙米飯兩盅。壽山請旨,願以「雪落菩提」片肉百片,佐以戒煙丸,為王爺脫癮。帝許之,卻限「七七四十九日」,若癮再發,即賜白綾。仁壽初五日,涕淚橫流,以頭撞牆;第十日,咳血半盂;第三十日,夢囈「幻影」百遍;第四十九日,忽聞牆外盲公木魚,歌聲淒婉:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">「羊吃人,人吃煙,煙吃羊,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">輪迴苦,苦輪迴,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">銅鍋冷,雪霜飛,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一縷白煙化灰歸……」</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">仁壽頓悟,呼壽山取雪刀,自斷左手小指,以血書「永絕鴉片」四字,自此煙癮始斷。帝聞之,復其爵,卻削其兵權,命其終身「奉羊祭祖」——每年臘月廿三,於乾清宮小爐獨涮,肉不過九片,湯不過三滾,以警宗室。</p> <p class="ql-block">【卷七:雪刀後記·四方異聞】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">1. 山西太谷:票商「曹三多」仿「幻影」,以「膏水」泡驢肉,號「霧裡桃花」,被知縣發現,驢肉充公,改作「戒煙臘肉」,售與驛站,行者食之,癮發則奔,驛馬皆疲,人稱「奔驢癮」。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">2. 江南揚州:鹽商「汪百萬」聘羊城庖,以「青膏」入蟹黃湯包,號「神仙蟹」,被林則徐侄林汝舟查獲,汪投井,井臭三年,居民封之,號「煙井」。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">3. 四川成都:回民馬某以「煙膏」和牛肉,製成「癮燈影」,辣香遮煙,銷量極廣,後遭川北道台姚瑩查禁,馬被杖斃,其妻攜子逃康定,改賣「戒煙犛牛肉干」,傳至今日。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">4. 京師童謠:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">「雪刀不血刃,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">羊骨卻驚魂;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一口銅鍋滾,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">百年中國醒。」</p> <p class="ql-block">【卷八:菜譜·雪落菩提·戒癮版】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">(御廚張壽山傳,宮中檔案號「羊字拾壹號」)</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">主料:口外黑頭羯羊後腿一隻(重約十二斤,冰壓七日)。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">輔料:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">- 甘草二兩(切片)</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">- 綠豆四兩(研粗粉)</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">- 硼砂一錢(入藥用,非工業)</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">- 人乳半盅(無則以羊乳代)</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">- 白雲山九龍泉冰橄欖九枚</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">- 荔枝炭五斤</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">刀法:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">1. 去筋膜,腿肉分三段,每段直刀去骨,得「羊磚」三塊。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">2. 以冰橄欖壓頂,片刀「雪落菩提」:刀背貼冰,刃口外撇,腕作「回」字,每磚片七十二片,共二百十六片,薄可透《京報》五號字。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">3. 片完即以甘草、綠豆、硼砂、人乳和勻,輕蘸肉片,靜置一刻,令藥性入肌,卻不去肉香。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">涮法:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">湯用「雪泉」——玉泉山雪水與老雞、豬扇骨、金華火腿、陳皮、生薑文火六時辰,去浮油,投冰橄欖三枚,使湯滾而不騰。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">涮時以銀筷夾肉,入湯一沉即起,蘸「鳳城醬」少少,送入口中,肉香先至,藥香後發,煙蟲被抑,不覺辛煩。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">禁忌:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">1. 涮肉不過九片,每片三息,多則不效。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">2. 食後飲「還魂茶」——白蘿蔔、鮮橄欖、普洱共煮,蕩滌餘味。</p><p class="ql-block"></p><p class="ql-block">3. 七日內忌酒、忌辛辣、忌房事,慎養元氣。</p> <p class="ql-block">【卷九:盲公遺譜·木魚書全文】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">(廣州「羊巷口」老牆,光緒間尚可見,今錄其完璧)</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">第一段:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">「道光皇,坐金鑾,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">洋煙滾滾入海關;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">白銀流,黑煙漲,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">百姓瘦得鬼一般。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">第二段:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">羊巷口,燈如豆,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">知味齋裡人消瘦;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">銅鍋滾,羊骨吼,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">一口神仙兩口狗。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">第三段:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">雪刀落,煙台築,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">林公焚煙江水綠;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">羊吃人,人吃煙,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">輪迴苦到何年?</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">尾声:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">「莫道羊鍋小,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">曾藏萬里潮;</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">雪霜飛盡後,</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">中國醒今朝。」</p> <p class="ql-block">【卷十:尾聲·雪落無聲】</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">民國二十五年,《京報》記者於香山睿親王廢園,見一斷指老翁,獨支銅鍋,湯滾而無肉,以筷敲鍋,口哼木魚。問之,乃曰:「肉已戒,煙已絕,惟留一鍋,候雪落。」是夜大雪,銅鍋覆白,恰似當年「雪落菩提」。老翁坐化,面含微笑,指上血字猶存:「永絕鴉片」。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">——全書完——</p>