西江月·犹记惊鸿一晌

芸汐

<p class="ql-block">文/芸汐</p><p class="ql-block">西江月·犹记惊鸿一晌</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">云鬓轻梳拢翠,胭脂淡抹凝香。</p><p class="ql-block">风穿杨柳燕莺忙。绿水映空清旷。</p><p class="ql-block">相见争如不见,深情只道寻常。</p><p class="ql-block">浮生种种渐相忘。犹记惊鸿一晌。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月·坐看潮生月漾</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">深院西风脉脉,长空雁字行行。</p><p class="ql-block">残荷缀露菊噙香。独对一襟秋爽。</p><p class="ql-block">旧梦频萦枕畔,新词又锁眉央。</p><p class="ql-block">且将闲绪付琴觞。坐看潮生月漾。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月·黄铺秋居</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">稻浪层层叠锦,金风浅浅穿庭。</p><p class="ql-block">白墙灰瓦映新晴。竹影摇窗人静。</p><p class="ql-block">古驿苔侵闲径,溪头水绕芳汀。</p><p class="ql-block">荷潭波定月初升。漫品秋光清兴。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月·且把新词慢研。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">听雨听风清夜,如诗如画流年。</p><p class="ql-block">秋光别样胜春颜。菊盏荻花皆见。</p><p class="ql-block">竹影懒移窗上,桂香漫绕庭前。</p><p class="ql-block">浮生偷得片时闲。且把新词慢研。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月·吹落梧桐叶上</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">瘦骨怕禁霜重,疏帘暗透秋光。</p><p class="ql-block">昏灯影里忆潇湘。雁字回时空望。</p><p class="ql-block">半圃黄花凝露,一襟冷月生凉。</p><p class="ql-block">西风偏搅我愁肠。吹落梧桐叶上。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月 ·一枕蛙声时起</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">水上荷风高举,田间苗翠新栖。</p><p class="ql-block">绵绵雨点落枝稀。听取蝉鸣欢喜。</p><p class="ql-block">堤畔垂杨掩映,阶前蔓草迷离。</p><p class="ql-block">横琴不语抱衾痴。一枕蛙声时起。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">西江月·谁解这般孤闷</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">半榻书香未扫,一窗秋气先闻。</p><p class="ql-block">乍凉时序近黄昏,叶落空庭风紧。</p><p class="ql-block">谈笑几多往事,声名本是浮云。</p><p class="ql-block">病骸独坐对寒樽,谁解这般孤闷。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月·槛外寒声阵阵</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">夜半孤灯照影,昔时旧梦无痕。</p><p class="ql-block">秋风吹彻净无尘。冷雨叩窗细润。</p><p class="ql-block">世路久谙翻覆,浮名已作烟云。</p><p class="ql-block">萧然病骨立清贫。槛外寒声阵阵。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">西江月·咏桂</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">万点冰绡缀碧,千重香阵萦空。</p><p class="ql-block">懒从桃李媚春风。独契霜天清梦。</p><p class="ql-block">风动细筛金影,夜凉漫透秋茸。</p><p class="ql-block">一枝簪入鬓云中。不觉露深月重。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">西江月·咏菊</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">篱下寒香沁露,枝头孤影凌霜。</p><p class="ql-block">从无蝶扰趁秋光,自向风前清赏。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">偶共幽人语默,漫分素月微凉。</p><p class="ql-block">一襟澹泊入诗囊,香韵犹沾袖上。</p><p class="ql-block">2025.10月</p> <p class="ql-block">西江月词牌特点</p><p class="ql-block">一、起源</p><p class="ql-block">《西江月》的词牌名,最早可能源自唐代教坊曲(一种宫廷乐曲名)。关于其名称的由来,主要有两种说法:</p><p class="ql-block">1. 李白诗说:最主流的说法认为它取自唐代诗人李白《苏台览古》中的诗句:</p><p class="ql-block"> 只今惟有西江月,曾照吴王宫里人。</p><p class="ql-block"> 这首诗以不变的江月对照人事的变迁,充满了历史兴亡之感,这也为《西江月》这个词牌奠定了一种咏史、感怀的基调。</p><p class="ql-block">2. 地理风物说:另一种说法认为,“西江”指珠江干流,即今广西、广东一带的河流。词牌可能源于当地咏唱江上风光的民歌。</p><p class="ql-block">无论源于何处,至迟在五代时期,《西江月》就已经作为成熟的词牌被使用,例如后蜀欧阳炯的《西江月·月映长江秋水》就是早期的名作。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">二、词牌特点(格律与声情)</p><p class="ql-block">《西江月》是非常经典的中调词牌,其形式上的特点非常鲜明。</p><p class="ql-block">1. 格律定型(以柳永《西江月·凤额绣帘高卷》为正体)</p><p class="ql-block">· 双调:共五十字。</p><p class="ql-block">· 片数:上下两片(阕),结构完全相同,各四句。</p><p class="ql-block">· 押韵:平仄韵通押是它最独特、最重要的特点。</p><p class="ql-block"> · 上下片都是:前两句押平声韵,后两句押仄声韵。</p><p class="ql-block"> · 并且,这个仄声韵必须与前面的平声韵属于同一个韵部(即用同一系列的字,只是声调不同)。这在所有词牌中都是非常特殊的。</p><p class="ql-block">· 句式:上下片均为六、六、七、六句式。两个六字句常用对偶。</p><p class="ql-block">2. 声情(情感基调)</p><p class="ql-block">由于采用平仄韵转换,且句式长短结合,使得《西江月》的声情既有流畅舒缓的一面(平韵部分),又有转折变化的一面(仄韵部分)。</p><p class="ql-block">· 整体感觉:音律和谐,节奏明快,朗朗上口。既不似《浣溪沙》那般纯雅,也不似《念奴娇》那样激昂。</p><p class="ql-block">· 适宜题材:非常适合表达一种闲适、疏放、感怀、说理的情感。既可以写景抒情,也可以用来抒发人生哲理。情感表达上往往是“似叹似慰”,带有一种看透世事的达观与淡淡的惆怅。</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block">三、经典范例(辛弃疾《西江月·夜行黄沙道中》)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">明月别枝惊鹊,清风半夜鸣蝉。</p><p class="ql-block">稻花香里说丰年,听取蛙声一片。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">七八个星天外,两三点雨山前。</p><p class="ql-block">旧时茅店社林边,路转溪桥忽见。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">我们可以通过这首千古名篇来直观感受其特点:</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">1. 对偶工整:上下片的起首两句“明月别枝惊鹊,清风半夜鸣蝉”和“七八个星天外,两三点雨山前”都是非常精妙的偶句,构成了鲜明的画面感。</p><p class="ql-block">2. 平仄韵通押:</p><p class="ql-block"> · 上片:蝉(chán)、年(nián) 押平声韵;片(piàn) 押仄声韵(它们属于同一韵部,只是声调不同)。</p><p class="ql-block"> · 下片:前(qián) 押平声韵;见(xiàn) 押仄声韵(同理)。</p><p class="ql-block">3. 情感表达:完美体现了闲适与喜悦之情,节奏轻快,描绘了一幅生动的乡村夏夜图。</p> <p class="ql-block">《西江月·世事一场大梦》</p><p class="ql-block">世事一场大梦,人生几度秋凉。</p><p class="ql-block">夜来风叶已鸣廊,看取眉头鬓上。</p><p class="ql-block">酒贱常愁客少,月明多被云妨。</p><p class="ql-block">中秋谁与共孤光,把盏凄然北望。</p><p class="ql-block">此词在严苛的格律框架中注入了强烈的情感。上阕第二句“人生几度秋凉?”以问句入词,打破了平叙的节奏,增强了感慨的力度。</p><p class="ql-block">· 意境升华:</p><p class="ql-block"> 这首词写于苏轼因“乌台诗案”被贬黄州后的第一个中秋,是其词风中最为沉痛的作品之一。它并非直白的哀嚎,而是将人生的虚无感(“世事一场大梦”)、时间的压迫感(“几度秋凉”、“风叶鸣廊”)、身体的衰颓感(“眉头鬓上”)、世情的炎凉感(“酒贱客少”)以及环境的压抑感(“月明多被云妨”)层层叠加。最终,所有的悲慨凝聚为“把盏凄然北望”这一孤独的剪影,其中有对政局的关切、对君王的期待,更有对自身命运的无限悲悯,展现了《西江月》承载深广哲思的潜力。</p> <p class="ql-block">《西江月·凤额绣帘高卷》—— 婉约细腻的闺阁情思</p><p class="ql-block">凤额绣帘高卷,兽钚朱户频摇。两竿红日上花梢。春睡厌厌难觉。</p><p class="ql-block">好梦狂随飞絮,闲愁浓胜香醪。不成雨暮与云朝。又是韶光过了。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">通过精巧的意象对立来刻画人物心理。“凤额绣帘高卷,兽环朱户频摇”本是华美热闹的场景,却反衬出闺中人“春睡厌厌难觉”的慵懒与寂寥。“好梦狂随飞絮”是理想的美好与虚幻,“闲愁浓胜香醪”是现实的沉重与苦涩。结尾“又是韶光过了”,一声轻叹,将一位贵族女子在锦绣堆中的青春虚掷之感表达得淋漓尽致,体现了《西江月》在“小道”题材上的精深表现力。</p>