恭亲王府之花园(下)——清代王府系列之三十七

Gao Ping

<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">红楼梦已远,往事尽缥缈,周汝昌先生竭尽一生考察恭王府与红楼梦的情缘,他在晚年有一部的《芳园筑向帝城西》,考证细密至极,这本书的书名取自元春省亲时,以大观园题咏为主题的赛诗会上宝钗的诗句,以点名大观园位于北京城的西北,正是如今恭王府的所在。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">恭王府花园平面图</span></p> 1 蝠池 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从西洋门而入,东侧有「</span><i style="font-size:20px;"><u>蝠池</u></i><span style="font-size:20px;">」,俯视观察,发现跟蝙蝠形状类似,故名之。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蝠池后是安善堂,这是一座勾连卷棚顶的五开间厅堂,两侧有游廊通向东西两庑,是花园中路最主要的建筑。这里原是主人游园时吟诗、作画的地方,也曾是恭亲王奕訢宴请重要宾客的处所。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">因形似蝙蝠而得名之,有祈福的寓意,四周种植榆树,当春末之时,榆钱纷落蝠池,谐音「</span><i style="font-size:20px;"><u>福钱</u></i><span style="font-size:20px;">」满盈,寓意是福贵双全。</span></p> 2 安善堂 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">安善堂是花园中路的中心建筑,南临蝠池,北面就是假山,一座前出抱厦,后带平台,两侧有游廊通向东西两庑的五开间的敞厅。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这里原是主人游园时吟诗、作画的地方,也曾是恭亲王奕訢宴请重要宾客的处所。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">安善堂院落(《中国花园》,1949年刊印)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">照片中的安善堂院落,布置有自然随意的山石,山石后面有棵垂柳,树下搭建一个花木支架。台阶两边各有一个椭圆形的花池,上边除植有花木外,尚有精美造型的假山盆景。安善堂抱厦门头还悬挂有匾额。现匾额已无,柳树、花木支架及盆景花坛也不复存在。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注意安善堂是石阶,用石头铺设,没有进行过多修饰,讲究纯自然格局,这是乾隆时期的做法。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从侧面看,实际上就是勾连搭式建筑,前面抱厦为「</span><i style="font-size:20px;"><u>寿山福海</u></i><span style="font-size:20px;">」包袱式苏画彩绘。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我把这幅彩绘放大,发现五个蝙蝠加一对寿桃,寓意「</span><i style="font-size:20px;"><u>五福捧寿</u></i><span style="font-size:20px;">」,同时蝙蝠和寿桃组成「</span><i style="font-size:20px;"><u>福寿双全</u></i><span style="font-size:20px;">」,还有寿桃与下面的金山组成「</span><i style="font-size:20px;"><u>寿比南山</u></i><span style="font-size:20px;">」或「</span><i style="font-size:20px;"><u>寿山福海</u></i><span style="font-size:20px;">」,五个蝙蝠与祥云图案,寓意「</span><i style="font-size:20px;"><u>天降洪福</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">另一处是「</span><i style="font-size:20px;"><u>海屋填筹</u></i><span style="font-size:20px;">」包袱式苏画,其构图以沧海波涛为背景,中心设陈设插筹宝瓶的琼楼玉宇,空中仙鹤口衔筹码飞向宝瓶,周围点缀苍松翠柏营造仙境氛围。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在恭王府的9999个福里,有明蝠有暗蝠。所谓明蝠,是指形象具体的蝙蝠,如环廊彩绘、窗棂雕刻的蝙蝠等。而暗蝠,则是抽象化的蝙蝠,多见于府邸、花园中的窗格。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">窗格上的暗福也有讲究:蝙蝠在窗棂被染成红色,代表「</span><i style="font-size:20px;"><u>洪福</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在窗口上布置四只蝙蝠,寓意「</span><i style="font-size:20px;"><u>福在眼前</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这个门口,门扇与两边窗扇的窗棂图案四角都是蝙蝠图案,门心板上金色彩绘四角也是蝙蝠图案,这张照片就有几十个「</span><i style="font-size:20px;"><u>福</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">窗棂四角雕刻蝙蝠的图案,寓意‌福气汇聚‌,为「</span><i style="font-size:20px;"><u>四福齐来</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">蝙蝠</span></p> 3 秘云洞 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">安善堂北有一座假山,名叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>滴翠岩</u></i><span style="font-size:20px;">」,东侧有藏有康熙福字碑的「</span><i style="font-size:20px;"><u>秘云洞</u></i><span style="font-size:20px;">」,这座假山是整个花园的制高点,顶上的建筑叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>邀月台</u></i><span style="font-size:20px;">」,是赏月的地方。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">滴翠岩为一座由太湖石叠成,东西各有一条通向假山顶的曲径小道,石壁间便生出翠绿的苔藓,石黄苔绿,黄绿相间,苍翠欲滴,故名「滴</span><i style="font-size:20px;"><u>翠岩</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">岩下长方形小池中有三组叠石,意为蓬莱、方丈、瀛洲三个仙岛。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是太湖石叠砌而成,位于安善堂北侧,山顶湖石形如二龙戏珠,有邀月台石栏板。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">滴翠岩(《中国花园》,1949年刊印)。假山项端两侧各一口带底孔的大水缸,夏秋滴水。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">山南以湖石堆成山屋,有山洞,洞前有水池,彰显山洞之幽深。山两侧有小路通向崖顶。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">载滢这样描述「</span><i style="font-size:20px;"><u>每风幽山静,暮雨初来,则藓迹云根,空翠欲滴,吟啸徘徊,觉世俗尘氛,为之一息</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">载滢诗句这样描述秘云洞:「</span><i style="font-size:20px;"><u>在滴翠岩下,峭石倒垂,曲折深邃。洞深处凿石为磴,盘旋可至岩上,云窦零芬,苔痕晕翠,元诗‘地蕴清凉界’,仿佛似之</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">还说洞内「</span><i style="font-size:20px;"><u>石径幽且寒,扑面风习习。疑有仙人来,时见蝙蝠集。息静清道心,可悟不可及</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">洞里有康熙大帝的福字碑,其实每到新年,皇帝写福字赐给身边大臣,是清朝由来已久的传统。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">由此可推论,这个福字那很有可能是此宅的旧主人从康熙帝那里得到的御赐,但后因雍正即位,旧主人遭祸,才将碑藏于洞内,否则御赐之物决无隐匿洞中的道理。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">福字碑位于秘云洞内,是由清圣祖康熙皇帝的御笔刻成。康熙帝书法造诣颇深,但很少题字,故此「</span><i style="font-size:20px;"><u>福</u></i><span style="font-size:20px;">」字极其珍贵。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">池中有三组叠石,意为蓬莱、方丈、瀛洲三个仙岛。</span></p> 4 邀月台 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沿着游廊而行,前面就是王府最高的地方「</span><i style="font-size:20px;"><u>邀月台</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这里是最高点,两侧「</span><i style="font-size:20px;"><u>平步青云路</u></i><span style="font-size:20px;">」长廊路,居高俯览,美景尽收,台上三间小室,名「</span><i style="font-size:20px;"><u>绿天小隐</u></i><span style="font-size:20px;">」,现称「</span><i style="font-size:20px;"><u>福神庙</u></i><span style="font-size:20px;">」。每年中秋节,在此摆上点心、水果,是主人与家人或亲朋好友共同赏月的好地方。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">载滢诗中有「</span><i style="font-size:20px;"><u>寄身城市间,托兴烟霞外。闲园卧象天,小隐宣情最</u></i><span style="font-size:20px;">」之句,可以看出他对此处的喜爱。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">恭亲王奕䜣将其命名为「</span><i style="font-size:20px;"><u>邀月台</u></i><span style="font-size:20px;">」,其次子载滢也常在此「</span><i style="font-size:20px;"><u>酣饮赋诗</u></i><span style="font-size:20px;">」并在《中秋节邀月台邀月》写道「</span><i style="font-size:20px;"><u>四山荡花影,露湿丹桂香,……,高台弄横笛,袅袅余韵长</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">庙里供奉福禄寿三仙,背后是康熙御笔的福字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">小庙侧面也是硕大的福字,红底金字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">室内屏风写满百福字,也是红底金字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">背后,有一幅「</span><i style="font-size:20px;"><u>招财进宝图</u></i><span style="font-size:20px;">」,两侧楹联。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中间是招财进宝,两侧楹联是集字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">邀月台(陈鸿舜收藏,1940年前拍摄)。这张照片由西向东拍摄,宽敞的平台边有汉白玉栏杆,平台中间放置石圆桌和四个汉白玉方凳。桌凳与邀月台的清静氛围十分和谐,可惜这些桌凳已失落。</span></p> 5 蝠厅 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沿着长廊而行,在王府花园最后面有蝠厅。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蝠厅,也叫「</span><i style="font-size:20px;"><u>正谊书屋</u></i><span style="font-size:20px;">」,或「</span><i style="font-size:20px;"><u>云林书屋</u></i><span style="font-size:20px;">」,或「 </span><i style="font-size:20px;"><u>寒玉堂</u></i><span style="font-size:20px;">」。是中路最后一座建筑,屋后就是高大的府墙。十余间前廊后厦的北房曲折相连,仿佛展翅疾飞的蝙蝠,故得名之。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蝠厅又称蝠殿,正厅五间,前后出抱厦三间。两侧又出耳房,四面出廊,形制多变,如蝙蝠两翼。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">耳房比正厅略前,形成曲折对称类似蝙蝠的平面,故名蝠厅。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在花园主山和府墙的蔽护下,幽静而秀美,恭亲王奕訢经常在此和大臣们谋划军国大事。后来成为恭亲王之孙、著名书法家溥儒(溥心畬)的书房。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蝠厅外饰海墁斑竹彩绘,建筑造型独特,在古建筑中独此一家。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">大主山后侧及正谊书屋(陈鸿舜收藏,1940年前拍摄)。由山顶向北拍摄,可以看见假山上的树木、山石及蝠厅南面的屋顶、梁柱等。当年假山上龙爪槐枝干虬曲、繁茂,山石自然漫散,营造出清幽的气氛。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">幅厅外廊的彩画称「</span><i style="font-size:20px;"><u>海墁斑竹</u></i><span style="font-size:20px;">」,范围从梁架扩展到廊柱、墙壁,在花园主山和府墙的蔽护下,掩映在青松翠竹之中的,北窗外竹影摇曳,南廊前青石叠嶂,满目苍翠,足以舒缓主人的酷热之感。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">著名书画家溥儒,也是溥心畬,二十世纪三十年代的中国画坛,曾经有「</span><i style="font-size:20px;"><u>南张北溥</u></i><span style="font-size:20px;">」之说。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1924年,溥心畲结束在戒台寺的隐居式生活,与家人搬回恭王府。因府邸部分已经被溥伟抵押出去,溥心畬一家只有在花园居住。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蝠厅成为溥心畬与夫人和女儿的居所。溥心畲居西耳房,夫人罗清媛和女儿稻华住在东耳房。四溥心畲的夫人罗清媛出身名门,亦善丹青。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">溥心畬作品</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">溥心畬作品</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">横匾「</span><i style="font-size:20px;"><u>蝠厅</u></i><span style="font-size:20px;">」,四周为「</span><i style="font-size:20px;"><u>海墁斑竹</u></i><span style="font-size:20px;">」苏式彩绘,盒子画有山水画。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">抬头观看屋梁选用了斑竹海墁彩画,檐廊、架柱、瓦口和门窗均被绘满了斑竹图案,斑竹以黄绿色调相间,富有新旧层次和春意盎然之感,好似置身于竹林之中。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">连彩绘也是山石竹子相映衬,与四周斑竹海墁彩画浑如一体。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">工字样式棂花</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这种彩绘由油工一笔一笔画上的,该建筑的造型和彩画极为少见。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门前为假山,载滢称赞这里「</span><i style="font-size:20px;"><u>迎面垒石成峰,居然青嶂,中间石罅生松一枝,亭亭翠盖,瘦石相倚如屏。纳凉坐其处,远望夕照烟岚,苍茫入画</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">东侧的附加厅</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">经当时园中工作人员周淑兰等三位同志告知,发现蝠厅门前一块假山石上镌有字迹,石形似一立鸟展翅,上方刻有「</span><i style="font-size:20px;"><u>鹏腾</u></i><span style="font-size:20px;">」二字,清晰可辨。还有三四个印章因年久剥蚀无法辨认,唯有一方四字基本可识,文日「</span><i style="font-size:20px;"><u>馀生老人</u></i><span style="font-size:20px;">」,照片为周汝昌正在考察。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在蝠厅东南角位置,发现这块石头,在背侧开光处有石刻。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>鹏腾</u></i><span style="font-size:20px;">」二字</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这就是「</span><i style="font-size:20px;"><u>馀生老人</u></i><span style="font-size:20px;">」章,是谁?何时?这都是一个谜。</span></p> 6 明道斋 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">安善堂两侧有回廊,回廊向南连接蝠池东西两侧,遥相呼应的「</span><i style="font-size:20px;"><u>明道斋</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> 7 退一步斋 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是「</span><i style="font-size:20px;"><u>退一步斋</u></i><span style="font-size:20px;">」,与庭院西侧的韵花彩遥相对应,是恭亲王的一处书斋,有退一步则海阔天空之意。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">据说恭亲王奕新在夏秋时节常来此散心静坐,赏鱼观山,享受风吟鸟啼、蛙鸣虫啾的天籁之乐。</span></p> 8 竹子院与牡丹院 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">然后来到垂花门,这是恭王府最美的垂花门,前面是卷棚式屋顶,正面两侧垂莲垂莲柱头出莲瓣、串珠、花萼云或石榴头等形状,并饰以艳丽的色彩。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">檐柱之间也全以镂空木雕装饰,题材有「</span><i style="font-size:20px;"><u>子孙万代</u></i><span style="font-size:20px;">」、「</span><i style="font-size:20px;"><u>岁寒三友</u></i><span style="font-size:20px;">」、「</span><i style="font-size:20px;"><u>玉堂富贵</u></i><span style="font-size:20px;">」、「</span><i style="font-size:20px;"><u>福禄寿喜</u></i><span style="font-size:20px;">」等,院内看则似一间小小的敞轩,两侧有抄手游廊通向东西厢房。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">北京辅仁大学教授於东方人类学博物馆门前(现恭王府花园)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>香雪坞</u></i><span style="font-size:20px;">」的垂花门(陈鸿舜收藏,1940年前拍摄),门头梁架、花板、垂莲柱上分别绘有人物、山石、盆景、花枝。与上个世纪维修时所绘彩绘内容不一样。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">两侧垂莲垂莲柱头出莲瓣,饰以五彩,极为艳丽。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">正面有夔龙图案,上下为山水画,下面是梅花图案浮雕。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这是苏式彩绘,枋心为绶带鸟,寓意着长寿 、吉祥和富贵。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">这幅彩画通过梅花、山水建筑、松鼠、鸟等元素的组合,传达美好的祈愿。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">站在院内,透过漏窗的冰裂纹样式棂花观看外面,绿树成荫。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">穿过垂花门进入「</span><i style="font-size:20px;"><u>竹子院</u></i><span style="font-size:20px;">」,东侧房屋为「</span><i style="font-size:20px;"><u>香雪坞</u></i><span style="font-size:20px;">」,是恭亲王的福晋、侧福晋们游园观戏的小憩之处。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">院子应是恭亲王奕訴的嫡福晋瓜尔佳氏在园中的居室,为大学士桂良之女,也是贵族出身,自幼受过良好的教育,15岁时由道光帝指配给16岁的奕訴为妻。从奕訴的诗文中可知,由于当时奕訴尚未分府,这对新婚夫妇仍然住在紫禁城内。据奕訴说,正因为有福晋治家,自己才能够「</span><i style="font-size:20px;"><u>三十年无内顾之忧</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">只见满院翠竹,参天蔽日,荫凉清爽,窗印竹影,多雅淡之趣。竹园西屋是明道斋,东屋为香雪坞。香雪坞曾是恭亲王福晋的住处。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">后面的房子为周汝昌研究红楼梦展览。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">本色门心板为黑色花瓶和梅花浮雕图案。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">后面是「</span><i style="font-size:20px;"><u>牡丹园</u></i><span style="font-size:20px;">」,为竹子院向北的二进院,香雪坞之北。每逢春末夏初牡丹盛开。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">北侧有一高大的麻萝架,春季倒挂串串紫色藤萝花,与大戏楼内绘满梁柱的藤萝彩画内外呼应,动静相挥。</span></p> 9 戏楼与听雨轩 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中侧北部为「</span><i style="font-size:20px;"><u>大戏楼</u></i><span style="font-size:20px;">」,建于同治年间,是恭亲王及其亲友看戏的场所。这座戏楼是我国现存独一无二的全封闭式大戏楼。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在清廷档案中,这里称「</span><i style="font-size:20px;"><u>大戏房</u></i><span style="font-size:20px;">」,其建筑形式采用三卷勾连搭全封闭式结构,据说整个大戏楼虽为砖木结构建筑却没有用一根铁钉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">为了保证声音逼真,将戏台底下放置了若干口大缸,上面铺设木地板,这样唱戏时产生共鸣混响空间,使观众身临其境。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">戏台两侧的立柱及四壁与顶皆绘满了缠枝藤萝,一片绿叶森森、紫花盛开的景象,使人有在藤萝架下看戏的感觉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">棚顶悬大宫灯20盏,地下青砖铺就,20张八仙桌配上太师椅,井然有序的放置着。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">​戏楼后壁都是浅棕色的木棂,用暗蓝色丝布做底衬罩饰。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">仔细观察,彩绘是室内装饰最为精彩的部分,从屋顶、墙壁、梁架,到木柱、窗框,皆绘满了盛开的紫色藤萝与绿色枝叶,并缠绕在屋顶、墙壁、梁架、木柱、窗框上,彩画是以浅黄、紫和绿为色调,浅黄色为图底,紫色花朵和绿色枝叶为形象,其色彩绚丽且写意,戏楼满绘藤萝图案,这是海墁彩画中另外一种题材。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">厅内南边是高约一米的戏台,戏台上方,一块金字黑匾高悬,上书「</span><i style="font-size:20px;"><u>赏心乐事</u></i><span style="font-size:20px;">」四个篆体字。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">南部后台为演员化妆室,前为舞台,北部为贵宾及女眷看戏和休息的地方。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">在恭亲王居住时称为「</span><i style="font-size:20px;"><u>怡神所</u></i><span style="font-size:20px;">」,因悬挂康熙皇帝的御笔而得名。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">大戏楼内戏台(陈鸿舜收藏,1940年前拍摄)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">大戏楼室内吊灯(陈鸿舜收藏,1940年前拍摄)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此照片中悬挂于大戏楼内的吊灯为西洋式水晶灯,多层相连,中轴各层均围以事枝倒重式烛形细柱。下层花钩托起一周六组灯罩和灯碗,罩口、碗口均镇金边,碗底仍重细柱事枝。整个造型十分华美,与室内藤萝、花枝纹相映衬,更显大戏楼的富丽。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">隔壁有一个小门,进入发现另有一番天地。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">戏楼东北,山石之间向南开一门,院内当中种植高大的芭蕉,即名「</span><i style="font-size:20px;"><u>芭蕉院</u></i><span style="font-size:20px;">」。此院北房入山,西边以戏楼长廊为界,主建筑只有小小的五间东房,内部陈设桌椅几榻、文玩字画,是供前来看戏的宾客小坐闲聊的场所。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其北,山后,向西又开一月洞门,院内只有北房五间,因门前栽种梧桐遂得名「</span><i style="font-size:20px;"><u>梧桐院</u></i><span style="font-size:20px;">」。此院南面以山为屏,幽静隐蔽,据说「</span><i style="font-size:20px;"><u>天香庭院</u></i><span style="font-size:20px;">」的匾额原来就悬挂于此,引人遐想。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">「</span><i style="font-size:20px;"><u>听雨轩</u></i><span style="font-size:20px;">」乃幽静之地,院落里种植有几处芭蕉,屋里有瓷瓶等高档家具,王府主人和客人可以在此轩听雨打芭蕉。</span></p> 10 訫秋亭 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">路过「</span><i style="font-size:20px;"><u>沁秋亭</u></i><span style="font-size:20px;">」,采用了传统木质单围柱和方形屋顶。在建筑结构上,沁秋亭采用八角攒尖顶的结构设计,其特点是屋顶为锥形,没有正脊,顶部集中于一点,即宝顶。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">王府主人在初春、盛夏、深秋时节邀文人雅士们饮酒作诗的地方,又名流杯亭,取东晋大书法家王羲之的《兰亭集序》中「</span><i style="font-size:20px;"><u>曲水流觞,修禊赏乐</u></i><span style="font-size:20px;">」之意。亭后假山中老井的水潺潺流入小亭内的沟渠,地上水渠东西看像流水的水字,南北看像长寿的寿字,取水常流寿长有的寓意,也叫长寿亭。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">北京恭王府沁秋亭梁架苏式彩画,极为绚丽。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">从东西看像流「</span><u style="font-size:20px;">水</u><span style="font-size:20px;">」字,南北看像长寿的「</span><i style="font-size:20px;"><u>寿</u></i><span style="font-size:20px;">」字,取「</span><i style="font-size:20px;"><u>水常流,寿常有</u></i><span style="font-size:20px;">」之意,故也叫水寿亭。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">当年王羲之兰亭集会「</span><i style="font-size:20px;"><u>享中凿石成渠,引山后并水注之,随势回旋,清音雅致。古人‘流水当鸣琴’之句,良有以也</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">载滢常邀好友在此相聚,饮酒赋诗,体验文人雅士之趣,写道「</span><i style="font-size:20px;"><u>随山凿石渠,亭间引曲水。覆阶垂柳荫,卷地凉飙起。漱玉借秋声,清泠雅可喜。乍听洗烦嚣,坐久沁心耳。已谐尘外趣,何必深山里</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">荻蔬圃,出曲径通幽向西,正对戏楼南面垂花门的,是一片小小的菜地,载滢描述此处「</span><i style="font-size:20px;"><u>背山向阳,势甚平旷,爱树以短篱,种以杂蔬,验天地之生机,谐庄田之野趣</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p> 11 曲径通幽 <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沿花园外的箭道一路向东,岭上「</span><i style="font-size:20px;"><u>野花间芳草,馥郁含香风</u></i><span style="font-size:20px;">」,快到尽头时,忽见「</span><i style="font-size:20px;"><u>翠屏峙,一径中分</u></i><span style="font-size:20px;">」,曲曲折的小路夹在两边高耸的青石叠嶂之间,山上藤蔓葱茏盛,不时可以听到鸟啼虫吗。走出十数步远,眼前豁然朗,「</span><i style="font-size:20px;"><u>遥望山亭水材,隐约长松疏柳间</u></i><span style="font-size:20px;">」。载滢在诗中特别说道:「</span><i style="font-size:20px;"><u>勿谓地幽薛,真趣在其中</u></i><span style="font-size:20px;">」。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此处现有石碑一块,上刻「</span><i style="font-size:20px;"><u>曲径通幽</u></i><span style="font-size:20px;">」四字,出自当代书法家启骧之手。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我全程走完恭王府,这是北京唯一最完整和开放的王府,实际上也是拆除许多附属建筑修建成今天的规模,尤其后花园笼罩着大观园的光环,真假难辨,权当一个故事。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">载滢描绘此处「</span><i style="font-size:20px;"><u>于重岩叠嶂上构屋三,其后茂林蓊郁,翠蔓蒙络楹</u></i><span style="font-size:20px;">」,可以遥想,清夜无尘,明月高悬,登邀月台,翠柏老松寂寂摇影,云开月明,天地澄明,邀二三知己,品茗品诗,不醉不归。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">2025年9月19日</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">参考文献</p><p class="ql-block">「1」恭王府博物馆网站</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">「2」北京王府 | 保存最完整的王府——恭王府.首图北京记忆,2024</p>