彭端淑《为学一首示子侄》

怀想仁人

<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  彭端淑(1697-1777),字乐斋,号仪一。四川眉州丹棱(今丹棱县)人。清朝官员、诗文作家。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 彭端淑幼时聪颖,十岁能文。12岁时入县学,后就读于本邑紫云寺,得父洵、外祖父王庭诏训迪。雍正四年(1726年)举人,雍正十一年(1733年)进士,授吏部主事,迁员外郎、郎中。乾隆十二年(1747年),充顺天乡试同考官。后出为广东肇罗道。不久归乡,主讲锦江书院,颇负时望。官京师时,与弟肇洙、遵泗并称“三彭”。彭端淑工诗善文,质实厚重,跨越一代,士林奉为圭臬,称乐斋先生。与绵州李调元、遂宁张问陶号称“清代四川三大才子”。晚始为诗,以五言见长。徐世昌《晚清诗汇》谓其诗“取法杜韩,涂辙甚正。盘空出硬语,不肯落当时科臼,自是雅音。”文多警辟言,开人茅塞。所作散文,气势雄厚,笔力刚健。著有《白鹤堂文集》《雪夜诗谈》《白鹤堂晚年自订诗稿》《白鹤堂时文稿》《粤西杂草》《曹植以下八家诗选》《国朝蜀名家诗钞》行世。《四川通志》有传。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  《为学一首示子侄》出自彭端淑的《白鹤堂集》,创作于1744年。以四川二僧去南海朝圣为喻,论为学之道,立意精警,文字清新,迄今为初学者所传颂。此文以“蜀鄙二僧”的寓言和辩证论述,阐明为学需立志勤奋的道理,被收录于初中语文教材。‌</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  《为学一首示子侄》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 彭端淑</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">‌天下事有难易乎?为之,则难</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">者亦易矣;不为,则易者亦难矣。人之为学有难易乎?学<span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">之,则难者亦易矣;不学,则易者亦难矣。‌吾资之昏,不逮</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">人也;吾材之庸,不逮人也;旦旦而学之,久而不怠焉,迄乎成,</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">而亦不知其昏与庸也。吾资之聪,倍人也;吾材之敏,倍人也;</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">屏弃而不用,其与昏与庸无以异也。圣人之道,卒于鲁也传之。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">然则昏庸聪敏之用,岂有常哉!‌‌蜀之鄙有二僧:其一贫,其一富。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">贫者语于富者曰:“吾欲之南海,何如?”富者曰:“子何恃而往”曰:“吾</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一瓶一钵足矣。”富者曰:“吾数年来欲买舟而下,犹未能也。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">子何恃而往!”越明年,贫者自南海还,以告富者。富者有</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">惭色。‌‌西蜀之去南海,不知几千里也,僧富者不能至</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">而贫者至焉。人之立志,顾不如蜀鄙之僧哉?是故聪与</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">敏,可恃而不可恃也;自恃其聪与敏而不学者,自败</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">者也。昏与庸,可限而不可限也;不自限其昏与庸而力学</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">不倦者,自力者也。‌‌‌</span></p>