<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 2025年8月16日,《蒲子讲坛》暨《蒲县诗词讲座》迎来了一场精彩的知识盛宴。蒲县诗词楹联协会名誉会长张浚祥老师担任此次讲座的主讲人,为诗词爱好者们深入讲授:诗词平仄对仗基本知识。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 在讲座中,张浚祥老师首先讲解了诗词平仄的概念。他提到,平仄是律诗的声律要素,古汉语中,“平”属于平声,“上、去、入”属于仄声 ,在诗歌里按照一定规律交错组合,就能让诗歌韵律富有变化,读起来朗朗上口,产生抑扬顿挫的听觉效果。接着,张老师详细阐述了五律和七律的平仄格式。五律的平仄有四个类型,能构成两联,在此基础上错综变化,可形成五律的四种平仄格式 ,像杜甫《春望》“国破山河在,城春草木深。感时花溅泪,恨别鸟惊心。七律则是五律的扩展,在五字句上加两字头,同样有四个类型、四种格式,例如毛泽东的《长征》“红军不怕远征难,万水千山只等闲。五岭逶迤腾细浪,乌蒙磅礴走泥丸。金沙水拍云崖暖,大渡桥横铁索寒。更喜岷山千里雪,三军过后尽开颜”,便是平起式七律。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 关于对仗,张浚祥老师介绍说,对仗是格律诗的三大要素之一,两个相连句子,若字数相等、词性相同、结构相类、语义相关、平仄相反,即为对偶句,两个对偶句合起来就是对仗 。他还讲解了对仗的要求,如词性相对,同类词相对是基本原则,名词对名词、动词对动词等 。对仗种类多样,常见的工对要求名词门类相同、结构相类、平仄相反 ,并讲了工对与宽对;宽对则相对宽松,词性相同、句式相同,张老师强调了对仗的禁忌,如合掌,即同义词相对。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 此次《蒲子讲坛》暨《蒲县诗词讲座》,张浚祥老师的讲授深入浅出,让在场的诗词爱好者们对诗词平仄对仗有了更清晰、更深入的理解,为他们在诗词创作的道路上提供了坚实的理论基础,也进一步推动了蒲县诗词文化的传承与发展。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诗词知识讲座(一)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">平仄</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一,概念:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1,平声。平:平整,平展。平声在音调上指阴平,阳平。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">2,仄声。仄:倾斜,侧着。仄声在音调上指上声,去声,入声。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">妈,麻,马,骂,吗</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">二,平仄声调的意义:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 为了体现诗句音调的阴阳互补相生,交替进行,以形成音调和谐、抑扬顿挫、波澜起伏、铿锵悦耳的艺术效果。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《平水韵》中有平声,仄声,入声字表,可以参看。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《中华新韵》和《中华通韵》中均无入声字,就以普通话的声调为依据。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三,平仄格式:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">A,间波谷</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">五言:仄仄平平仄,平平仄仄平</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:国破山河在,城春草木深</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">白日依山尽,黄河入海流</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">七言:平平仄仄平平仄,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">仄仄平平仄仄平。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:飞流直下三千尺</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">疑是银河落九天。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">天连五岭银锄落,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">地动三河铁臂摇。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">B,一头挑或两头担</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">五言:平平平仄仄,仄仄仄平平(一头挑)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">与君离别意,同是宦游人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">感时花溅泪,恨别鸟惊心。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">随风潜入夜,润物细无声。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">七言:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">仄仄平平平仄仄,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">平平仄仄仄平平。(两头担)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">两个黄鹂鸣翠柳,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一行白鹭上青天。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">更喜岷山千里雪,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三军过后尽开颜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四,平仄要求</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1,本句交替(参见上例)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">2,联句相对(参见上例)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">3,两联之间粘对(主要看二四六)。粘,如同垒墙时抹在两层砖之间的砂浆,将上下连为一个整体,形成格律诗内在的建筑美及声韵的和谐美。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">上述三点,尽显同中有异、异中有同的阴阳内涵,循环往复,丰富多彩。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">白日依山尽,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">黄河入海流。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">欲穷千里目,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">更上一层楼。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">两个黄鹂鸣翠柳,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一行白鹭上青天。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">窗含西岭千秋雪,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门泊东吴万里船。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">早岁哪知世事艰,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中原北望气如山。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">楼船夜雪瓜州渡,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">铁马秋风大散关。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">塞上长城空自许,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">镜中衰鬓已先斑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">出师一表真名世,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">千载谁堪伯仲间。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">4,单双句尾字交替,押韵字必须为平声(参见上例)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">五,关于平起与仄起</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">即关键在于首句的第二个字的平或仄,这关乎到全诗的平仄运用,可谓牵一发而动全身。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">六,关于一三五不论,二四六分明。即弹性与刚性的关系。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">(参见上例)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 一般来说,每句的第一个字比较自由。但如果是五言句会形成孤平的情况下,第一个字也要注意平仄。第三字和第五字自由度就差一点,要尽量做到合乎平仄。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">七,关于首句尾字的特殊性,可押韵可不押韵。但一般来说,五言诗首句多数不押韵,七言诗首句多数押韵。再,首句尾字如平声押韵,称作起韵或入韵。如不押韵,须为仄声,且不可与下句撞韵。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">白日依山尽,黄河入海流。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">城阙辅三秦,风烟望五津。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">两个黄鹂鸣翠柳,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一行白鹭上青天。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">黄河远上白云间,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一片孤城万仞山。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">八,关于孤平,三平尾,三仄尾。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:孤平</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">醉多适不愁(高适)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">寸心贵不忘(李白)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">百岁老翁不种田(李颀)</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三平尾,也叫三平调,三平足。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">天长落日远,水净寒波流。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦云起岭树,胡雁飞沙洲。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三仄尾(参看上例的前半句)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">春风自奠定</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">还家万里梦</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">九,每首诗各句的平仄均是由首句平仄依格式向下推导而成,并非作者随意。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《大林寺桃花》白居易</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">人间四月芳菲尽,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">山寺桃花始盛开。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">长恨春归无觅处,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">不知转入此中来。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">平平仄仄平平仄,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">平仄平平仄仄平。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">平仄平平平仄仄,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">仄平仄仄仄平平。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">十,因此,对于首句的第二个字是平起还是仄起,尾字入韵还是不入韵,均须精心设计。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">(说明一下:间波谷,一头挑,两头担,此三个词均是主讲人为了便于讲述,根据自身理解及生活经验而总结借用的日常生活词语,与任何诗词理论书籍无关)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诗词知识讲座(二)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一,对仗</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1,指字数相等,意义相关,平仄相对,词性与词语结构相同,能形成对联特征的两个诗句。虽属于对联范畴,但比一般对联特殊:立意、平仄、韵脚及词语结构均受整体诗篇的制约,须依律而行。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">2,律诗有八句,分五律和七律两种。通篇四联,即首联,颔联,颈联和尾联。中间两联,即颔联和颈联必须对仗,且须在平仄及用韵上符合该篇的格律要求。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">送杜少府之任蜀州(王勃)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">城阙辅三秦,风烟望五津。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">与君离别意,同是宦游人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">海内存知己,天涯若比邻。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">无为在歧路,儿女共沾巾。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">闻官兵收河南河北(杜甫)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">剑外忽传收蓟北,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">初闻涕泪满衣裳。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">却看妻子愁何在,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">漫卷诗书喜欲狂。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">白日放歌须纵酒,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">青春作伴好还乡。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">即从巴峡穿巫峡,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">便下襄阳向洛阳。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">3,工对和宽对。上下句对仗的词句严整工稳,叫工对;对仗的词句比较宽泛,叫宽对。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">a,工对</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">白日依山尽,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">黄河入海流。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">两个黄鹂鸣翠柳,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一行白鹭上青天。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沉舟侧畔千帆过,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">病树前头万木春。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">无边落木萧萧下,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">不尽长江滚滚来。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">b,宽对</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">与君离别意,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">同是宦游人。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鸿雁几时到,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">江湖秋水多。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">却看妻子愁何在,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">漫卷诗书喜欲狂。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">二,怎样构思诗中的对仗句</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1,必从首联的内容延伸发展而来,形成开头总述,中间分述,尾联再总束升华的谋篇布局。两副联可着重从不同的角度来描述,使上面总起部分的内容更加细致、具体、生动。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:(以上述律诗为例)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">中间两联的内容要统筹考虑,各有侧重。对于两副联来说,其词语结构不宜雷同,否则就犯了“四平头”的禁忌。形成句式呆板,缺少文采。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冬日炉前能取暖,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">夏天树下可乘凉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">春来花绽院中艳,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秋至果熟树上香。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">落日恐行人,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">边烽不过秦。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">荒村唯古木,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">废邑有孤烟。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">2,从一副联来说,也要从不同侧面或角度描述,尤须防止出现两句合掌,浪费笔墨。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">神州千古秀,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">赤县万年春。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四海传佳讯,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">五州报好音。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">五岳独推东岳大,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">群山共仰泰山高。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">3,先确定韵脚用字,再连词成句。下句形成之后,再搭配上句,是一种行之有效的好方法。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:屏山秀色(屏山拱翠)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">文/张浚祥</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">放眼东城外,峰峦翠色幽。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">千岩辉映远,万木郁荫稠。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">飒飒风吹柏,蒙蒙雾绕楸。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">神宫凝瑞气,美景画难收。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">三,一般来说,整首律诗的四联之间,在内容上应具有起承转合的逻辑关系,形成总一一分一一总的篇章结构。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:(上述律诗为例)</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四,多采用富有事象、意象、物象的描写句,多用名词、动词、形容词,多采用比喻、夸张、借代等适当的修辞手法,避免只用陈述句或空洞无物的口号式的“老干体”。尽可能做到言之有物,言之有理,言之有序。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">例句:(上述律诗为例)</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">五,消除神秘感,建立自信心,通过不断学习古诗文,增长知识,积累词汇,循序渐进,加强写作练习,必能达到左右逢源、得心应手之境地。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">培训结束后由蒲县诗词协会刘建国刘会长讲话:</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 首先感谢我们的名誉会长张浚祥同志,为大家进行诗词知识讲授。参加今天听讲的人有老领导,老同志、老学者,对大家的到来表示感谢。今天克城诗词书画分会来的人较多。克城分会的成立为我县的文化事业,增了光添了彩。希望克城分会,广纳贤才、壮大队伍、创作诗词。我想通过本次培训,一定能够提高大家创作的积极性和水平。最后希望其他同志加入到我们的团队里,为弘扬中华优秀传统文化而努力!</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> </span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span> 首先感谢我们的名誉会长张浚祥同志,为大家进行诗词知识讲授。参加今天听讲的人有老领导,老同志、老学者,对大家的到来表示感谢。今天克城诗词书画分会来的人较多。克城分会的成立为我县的文化事业,增了光添了彩。希望克城分会,广纳贤才、壮大队伍、创作诗词。我想通过本次培训,一定能够提高大家创作的积极性和水平。最后希望其他同志加入到我们的团队里,为弘扬中华优秀传统文化而努力!</span></p>