立秋风来 仿元人笔意

<p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">  时序流转,忽而至立秋。风自昨夜换了脾性,不复盛夏的燥烈,携着三分清冽,如元人小令里的笔触,俗中藏雅。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"> 昔者元曲写秋,多借蝉残、叶坠、露凉为引,不尚雕琢,只取眼前实景。今循其法,观檐下蛛丝牵露,听树间蝉鸣渐迟,感衣袂风过带爽,皆为秋信。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"> 此篇效元人笔意,撷一二日常光景,凑成立秋小记,以应时序。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  《秋蕊香》 . 观立秋景</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">树影轻摇金浪,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">云缕闲披天壤。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">麦波翻处风痕酿,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">染就一川新酿。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">晴光漫把层林漾,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">翠犹旺。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">远丘浅卧青黄壤,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">云外山眉微晃。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">南曲曲牌【秋蕊香】格律及韵脚:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 上阕:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">平平仄仄平平,(韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">平平仄仄平平。(叶)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄平平仄仄平平,(叶)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄仄平平平仄(叶)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">下阕:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">平平仄仄平平,(叶)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄平仄仄平平。(叶)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄平平仄仄平平,(叶)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄仄平平平仄。(叶)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  南曲《秋蕊香》源于唐宋词牌,后融入南曲体系,成为戏曲唱段常用曲牌,多表达清雅、感慨类情感。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 宋元时期,它已在南戏中出现,此时格律较为灵活,常依据剧情需要调整句式和节奏,为贴合舞台演唱,还会加入衬字。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 明清时期,随着昆曲等地方戏曲走向成熟,《秋蕊香》被广泛运用,格律在传承中逐渐规范化,同时因剧种不同衍生出不少变体。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 近现代,该曲牌仍保留于昆曲等古典剧目的经典唱段中,是研究南曲曲牌演变及戏曲音乐史的重要实例,至今在传统戏曲表演和研究领域得以延续。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 韵脚标注中,“叶”指协韵,即该句韵脚与前面韵字同部相协,体现南曲押韵灵活又协调的特点,变体中还可添加衬字,一般不超过三字。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  南曲《秋蕊香》除正体外,还有变体。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">一种变体是双调四十八字,前后段各四句、四仄韵,以周邦彦《秋蕊香·乳鸭池塘水暖》为代表,其词句如“乳鸭池塘水暖,风紧柳花迎面”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 另一种变体是双调九十七字,前段十句五平韵,后段九句五平韵,以赵以夫《秋蕊香·一夜金风》为代表。不过,双调九十七字的变体相对少见,其将秋思从个人感怀升华为对生命本质的凝视,展现了词牌的更多可能性。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">越调《天净沙》. 立秋</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">穹窿洗尽尘痕,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">云丝细绾秋魂。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">老柳轻摇暑褪,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">露垂星吻,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">一蝉嚼碎残温。</span></p> <p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">  越调《天净沙》格律及韵脚:</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">中平中仄平平,(韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">中平中仄平平,(韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">中仄平平中仄。(叶韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">中平中仄,</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">中平中仄平平。(韵)</span></p> <p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">  越调 《天净沙》属元曲越调曲牌,起源与民间小调及早期戏曲相关,元代前期定型,《太平乐府》等曲集收录甚多,马致远《天净沙·秋思》为早期经典。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"> 元代时,乔吉、白朴等皆有创作,多写景抒情,保持“六六六四六”句式与押韵特点。明清虽曲坛重心转移,朱有燉、徐大椿等仍沿用其格律,内容扩至题画、赠别等,形式基本循元。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"> 后世题材从边塞、秋景等拓展到四季风物、日常闲情,风格突破苍凉,衍生清新闲适等。现代成为文学研究对象与创作范本,意象常被化用,生命力持久。</span></p> <p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">  越调《天净沙》除正体外,还有变体。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"> 其正格为单调二十八字,五句四平韵、一叶韵,第一、二、三、五句押平韵,第四句叶仄韵。变体则为五句三平韵、两叶韵,第一、二、五句押平韵,第三、四句叶仄韵,如马致远的《天净沙·秋思》。此外,还有第四句不用韵的情况,也属于变体形式。《广正谱》《九宫大成南北词宫谱》还录有其他变格,虽有增减二字,但也不出规范。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">南吕宫《金字经》. 立秋后</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">云缕裁轻素,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">风丝曳浅凉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">阶下梧桐试淡妆。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">芳。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">荷衣半褪香。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">蝉声软,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">新萤点夜长。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  南吕宫《金字经》正体格及韵脚:</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">中仄平中仄,(叶仄韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄平平仄平。(平韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">平仄平平中仄平。(平韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">平。(平韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄平中仄平。(平韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">平平仄,(叶仄韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">仄平平仄平。(平韵)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  南吕宫《金字经》为元曲曲牌,《钦定词谱》载《太平乐府》注其属“南吕宫”。元代马致远、张可久、卢挚等曲家皆有创作,如马致远《金字经·夜来西风里》、张可久《金字经·水冷溪鱼贵》等,使其在元代曲坛流传。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 其发展中,以张可久作品为正体,格律为单调三十一字,七句五平韵、一叶韵,另有变体如《太平乐府》中徐失名的《金字经·犀箸丝鱼脍》等。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 后世延续上,《金字经》被收录于《钦定词谱》等典籍,详述其格律与变体。音乐领域亦有传承,苏州地区道教法事以其为步罡配乐,1446年太监王振供养的佛乐班子至今仍依明代工尺谱演奏。</span></p> <p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">  南吕宫《金字经》除正体外有变体,暂无异体相关记载。</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"> 《金字经》以张可久《金字经·水冷溪鱼贵》为正体,为单调三十一字,七句五平韵、一叶韵。其变体有两种:一种是单调三十二字,七句五平韵、一叶韵,以《太平乐府》中徐失名的《金字经·犀箸丝鱼脍》为代表;另一种是单调三十四字,七句四平韵、两叶韵,以《太平乐府》中徐失名的《金字经·紫燕寻旧垒》为代表。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  正宫、仙吕宫《醉太平》. 秋园实熟</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"><span class="ql-cursor"></span></span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">枝头果紧,(仄韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">篱边枣金。(平韵,与上句对仗)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">架间紫颗坠寒阴,(平韵)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">风传香隐。(仄韵)</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">丹榴裂壳含秋韵,(仄韵,鼎足对一)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">红楂缀树凝霜印,(仄韵,鼎足对二)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">黄梨压枝摇轻粉。(平韵,鼎足对三)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">年丰自振。(仄韵,)</span></p> <p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">正宫《醉太平》正体格律及韵脚:</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">平平仄仄(韵,仄声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">仄仄平平(韵,平声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">平平平仄仄平平(韵,平声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">平平仄仄(韵,仄声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;"></span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">仄平平仄平平去(韵,仄声,去声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">仄平平仄平平去(韵,仄声,去声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">仄平仄仄仄平平(韵,平声)</span></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">平平去仄(韵,仄声)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  元曲正宫、仙吕宫《醉太平》正体源于唐代教坊曲,后演为词牌,元代定型为曲牌,入正宫、仙吕、中吕等宫调,可用于剧曲、套数及小令。其正体格律为每句入韵,平仄混押,首二句对仗,五至七句为鼎足对。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 元代是其鼎盛期,张可久、钟嗣成等曲家创作颇丰,作品或讽刺世态(如《讥贪小利者》),或描绘景致(如《寒食》),风格质朴泼辣,广泛反映社会风貌与民情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 明清时散曲衰落,《醉太平》作品减少,风格趋向清丽典雅,豪放尖锐之气渐减,但作为传统曲牌仍被部分文人沿用,延续了其艺术生命。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  元曲正宫、仙吕宫《醉太平》除了正体外,还有变体。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">北曲正体每句入韵,平仄混押,首二句须对,五、六、七句鼎足对。其变体主要体现在字数和用韵上,如有的作品会在正体基础上添加衬字,使字数增多,句式更加灵活多变。此外,南曲中的《醉太平》与北曲正体也有所不同。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  暮色渐合,檐角蛛丝凝露已重,树间蝉鸣歇于晚风。阶前梧叶坠阶,携来几分清寂,恰如元人笔下“秋声落枕”的闲致。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 此番拾掇秋信,未敢妄添藻饰,只将檐露、蝉迟、风爽录入笔端,仿小令之体,凑成数行。时序流转不居,立秋一瞬的清欢,恰似曲中短韵,虽浅淡却入味。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);"> 夜渐深,月上窗棂,衣襟犹带新凉。且将这篇元曲小记收束,待来日枫红菊黄,再续秋声。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">  欢迎各位老师、美友,来我空间,一同探讨文字的奥秘与内涵,给予指导与鼓励!</span></p>