<p class="ql-block">图片来源于网络。</p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">潘大临,字邠老,宋代黄州(今湖北黄冈)人,工诗,多佳句,东坡(苏轼)、山谷(黄庭坚自号山谷道人)尤喜之。他是宋代江西诗派的代表人物,其诗风受苏、黄的影响,既有江西诗派的锤炼字句,又有自然流畅的意境。尽管他的《柯山集》已佚,但部分作品仍通过《两宋名贤小集》等文献保存下来。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"> 1. 《江间作》</p><p class="ql-block ql-indent-1">(其一)</p><p class="ql-block ql-indent-1">白鸟没飞烟,微风逆上船。</p><p class="ql-block ql-indent-1">江从樊口转,山自武昌连。</p><p class="ql-block ql-indent-1">日月悬终古,乾坤别逝川。</p><p class="ql-block ql-indent-1">罗浮南斗外,黔府若何边。</p><p class="ql-block ql-indent-1">此诗描绘江景,气象雄浑,展现潘大临的写景功力。同时感叹时光易逝、功名未就,以及对师友苏轼黄庭坚的思念。</p><p class="ql-block ql-indent-1">(其三)</p><p class="ql-block ql-indent-1">西山连虎穴,赤壁隐龙宫。</p><p class="ql-block ql-indent-1">形胜三分国,波流万世功。</p><p class="ql-block ql-indent-1">沙明拳宿鹭,天阔退飞鸿。</p><p class="ql-block ql-indent-1">最羡鱼竿客,归船雨打篷。</p><p class="ql-block ql-indent-1">此诗借赤壁怀古,表达对隐逸生活的向往。</p><p class="ql-block ql-indent-1">2. 《梅》</p><p class="ql-block ql-indent-1">非云非雪月初浮,</p><p class="ql-block ql-indent-1">疑是佳人狐白裘。</p><p class="ql-block ql-indent-1">细雨狂风莫欺折,</p><p class="ql-block ql-indent-1">冰肌玉骨未禁愁。</p><p class="ql-block ql-indent-1">此诗以梅花喻高洁品格,风格清丽。</p><p class="ql-block ql-indent-1"> 3. 《哭东坡》</p><p class="ql-block ql-indent-1">元祐丝纶两汉前,</p><p class="ql-block ql-indent-1">典刑意得龙光宣。</p><p class="ql-block ql-indent-1">裕陵圣德如天大,</p><p class="ql-block ql-indent-1">谁道微臣敢议天。</p><p class="ql-block ql-indent-1">此诗悼念苏轼,表达对其文学与人格的崇敬。</p><p class="ql-block ql-indent-1">4. 《江夏别鲁直送之宜州》</p><p class="ql-block ql-indent-1">翰墨精神全魏汉,</p><p class="ql-block ql-indent-1">文章波澜似春秋。</p><p class="ql-block ql-indent-1">可是中州著不得,</p><p class="ql-block ql-indent-1">江南已远更宜州。</p><p class="ql-block ql-indent-1">此诗为送别黄庭坚(字鲁直)所作,赞其文章气概。</p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">潘大临虽才华横溢,但时运不济,始终未能科举入仕,一生“清苦贫甚”(苏轼语)。一次,好友谢无逸写信问他:近来可有新作?潘回信说:“秋来景物,件件是佳句,恨为俗氛所蔽翳。昨日闲卧,闻搅林风雨声,欣然起,题其壁曰:满城风雨近重阳……忽催租人至,遂败意。止此一句奉寄。”</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">这个故事记载在宋代诗僧惠洪的《冷斋夜话》里,“满城风雨近重阳”这一意境深远的诗句从而得以广泛流传,成为千古不朽的名句,成语“满城风雨”也是由此衍生而来。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">潘大临的这句“满城风雨近重阳”,充分体现了诗人灵感迸发的神奇魅力,但因客观因素的干扰而未能成篇,成了文学史上最具戏剧性的未竟之作。清代诗人林维丞就此专门写了一首诗,表达对这一遗憾的深深渭叹。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">《催租败兴》</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">着意推敲是也非,</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">忽闻租吏叩荆扉。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">空留风雨重阳句,</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">辜负花黄蟹正肥。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">潘大临的这一七字绝句,一句开宗、片语铸鼎,断璧犹辉、孤光永夜,横绝古今、无出其右。黄庭坚盛赞其“天成浑然”,赵蕃则称“好诗不在多,自足传不朽”“我谓此七字,已敌三千首”,其自然天成、意境深远的“风雨重阳”意象,成为文学史上的一个传奇。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">潘大临去世后第二年,谢逸因重阳风雨触景生情,遂以“满城风雨近重阳”为首联,续写绝句三首,以抒发对故友的怀念之情。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">其一:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">满城风雨近重阳,无奈黄花恼意香。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">雪浪翻天迷赤壁,令人西望忆潘郎。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">其二:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">满城风雨近重阳,不见修文地下郎。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">想得武昌门外柳,垂垂老叶半青黄。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">其三:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">满城风雨近重阳,安得斯人共一觞。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">欲问小冯今健否,云中孤雁不成行。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">谢无逸的三首绝句,开创了“风雨重阳”的意象谱系,引得文人诗家竞相续作引用。</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">南宋诗人方岳在《九日道中凄然忆潘邠老之句》中写道:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">满城风雨近重阳,城脚谁家菊自黄。 </p><p class="ql-block ql-indent-1">又是江南离别处,寒烟吹雁不成行。 </p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">南宋诗人韩淲则写下一首七律《风雨中诵潘邠老诗》,抒发壮士暮年之慨:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">满城风雨近重阳,独上吴山看大江。 </p><p class="ql-block ql-indent-1">老眼昏花忘远近,壮心轩豁任行藏。 </p><p class="ql-block ql-indent-1">从来野色供吟兴,是处秋光合断肠。 </p><p class="ql-block ql-indent-1">今古骚人乃如许,暮潮声卷入苍茫。 </p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">南宋末年诗人许月卿则借《满城风雨近重阳》抒发深沉的亡国之恨:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">满城风雨近重阳,一舸烟波入醉乡。</p><p class="ql-block ql-indent-1">心事已同鸥岛白,眼界空有云山苍。</p><p class="ql-block ql-indent-1">酒安能管兴亡事,菊亦颇复时世妆。</p><p class="ql-block ql-indent-1">何似长歌明月里,月明天阔地更长。</p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">晚清文人虞景璜的《风雨近重阳》写的则是“风来秋光、雨润菊香”:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">满城风雨近重阳,泼眼秋光渐作凉。</p><p class="ql-block ql-indent-1">装点野花留晚赏,斓斑便算菊花香。 </p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">除了诗歌,潘大临的这一名句还被广泛用于词作之中,如:元代倪瓒的《江城子》:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:18px;">满城风雨近重阳。湿秋光。暗横塘。萧瑟汀蒲,岸柳送凄凉。亲旧登高前日梦,松菊径,也应荒。堪将何物比愁长。绿泱泱。绕秋江。流到天崖,盘屈九回肠。烟外青萍飞白鸟,归路阻,思微茫。 </span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">宋末元初时期的仇远则在《虞美人》词中将其作了巧妙的化用:</span></p><p class="ql-block ql-indent-1">满城风雨消凝处。谁是潘郎句。萧萧杨柳□凋黄。醉渡官桥瘦马、踏轻霜。旧时都道游春好。不似秋光小。菊花过了海棠来。定是催归锦字、不须开。<span style="font-size:20px;"> </span></p><p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">这些续作,可以算得上是续补残诗的上乘之作,但大多都被认为是难以超越原句的浑然天成。</span></p> <p class="ql-block ql-indent-1"><span style="font-size:20px;">唐代张若虚的《春江花月夜》被后人称为“孤篇盖全唐”,那么,潘大临这一孤句残联“满城风雨近重阳”,则完全当得起“半联绝天下”的赞誉。</span></p>