【大暑随笔】且寻林下泛清泠

雁渡寒潭

<p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">  且寻林下泛清泠</b></p><p class="ql-block">——家乡大暑时节文化随笔</p><p class="ql-block"> 文| 文峯</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">季夏,熏风。大暑至,湿热缠,心静安。暑气正浓,人间滚烫。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">2025年7月22日大暑。大暑,是二十四节气中的第十二个节气,也是夏季最后一个节气。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑,斯时天气甚烈于小暑,故名曰大暑。“暑”是炎热的意思,大暑,指炎热之极。相对小暑,更加炎热,是一年中阳光最猛烈、最炎热的节气,“湿热交蒸”在此时到达顶点。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑气候特征是高温酷热、雷暴、台风频繁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">东北的大暑节气,是一年中高温高湿的“极盛”阶段,受季风影响,湿热感逐渐增强,且处于主汛期,雨水频繁。此时的景象融合了炎夏的热烈、雨水的丰沛与自然的蓬勃,呈现出独特的东北夏日风情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">吉林地区气温可达30℃。体感常呈“闷热”状态。白天阳光炙烤,地面蒸腾热气;傍晚湿度较高时,闷热感延续,夜间降温幅度约8℃—10℃,凌晨较为凉爽,昼夜温差较北方其他季节更明显。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">此时节,万物疯长,色彩浓烈。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑是东北植被生长的“爆发期”,山林、田野、湿地呈现一派浓郁的绿色生机。玉米已进入拔节孕穗期,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">温室大棚里的西红柿、黄瓜进入结果期,露地的茄子、辣椒挂满枝头。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">东北的大暑,是山林葱茏的诗画,也是人间烟火的温情。它虽不如南方的盛夏浓烈,却以独特的“东北式热烈”,诠释着祖国东北大地的生命力与季节的馈赠。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">元代文人吴澄编著《月令七十二候集解》大暑三候。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">一候腐草为萤。萤火虫喜欢在腐烂的草丛中繁殖,大暑时节,萤火虫卵化而出,古人误认为萤火虫是腐草变成的。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">二候土润溽暑。大暑时节,天气闷热潮湿,土地也变得湿润。这种高温潮湿的气候,很利于水稻等喜水农作物的生长。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">三候大雨时行。大暑期间,雷阵雨增多,在雨热同季的潮热天气,天空中随时都会形成雨水落下。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">东北等地区气候也是属于“雨热同期”。光照充足、降水丰沛、高温湿润的雨热同期是中国非常优越的气候资源,十分适宜农作物生长。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">“大者,乃炎热之极也。”所谓物极必反,大暑过后便是立秋,用一份不烦不燥,不骄不馁的心态,迎接凉爽的秋天。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">人生亦如此,最煎熬的时节,往往藏着最丰盈的成长。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">“没有熬不过的酷暑,只有回不去的盛夏。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">正如本文之标题“且寻林下泛清泠。”(líng) 此乃宋代诗人黄裳的诗句。若提起黄裳是谁,估计了解的不多,然而若讲“九阴真经”,其创始人是黄裳编纂《万寿道藏》时无意间创下的武功秘籍,您可能会恍然大悟。当然,金庸先生的小说是杜撰,不过,其中不少却是依据历史记载演绎而成,比如黄裳和《万寿道藏》,还真有其人其事。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑时节的人文生活,“躲伏”与烟火气。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">东北人应对大暑的习俗融合了“避暑”与“消夏”的智慧,既有对传统的延续,也有现代生活的烟火气。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">饮食方面,解暑与滋补并存,民间有“头伏饺子二伏面,三伏烙饼摊鸡蛋”的说法。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">东北人更爱“贴伏膘”。杀猪菜、锅包肉等油腻菜肴反季流行(因夏季体力消耗大,需补充能量)。同时,绿豆汤、西瓜是家家必备的消暑饮品。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">纳凉方面,从“猫屋”到户外白天高温时段,老人多在小区里树荫下摇小扇、下棋,或去河边、公园的凉亭闲聊;年轻人则更倾向待在空调房,或约朋友吃烧烤(东北夜市的“烤串+冰啤酒”是大暑夜的标配);农村地区,井水镇过的西瓜、黄瓜,西红柿最受欢迎,“井拔凉”是刻在东北人记忆里的消暑方式。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">“大暑”是一年中天气最热、湿气最重的时节,此时节养生保健的重点是“防暑”和“祛湿”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">晒伏姜</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">伏姜源自中国山西、河南等地,三伏天时人们会把生姜切片或者榨汁后与红糖搅拌在一起,装入容器中蒙上纱布,于太阳下晾晒。充分融合后食用,对老寒胃,伤风咳嗽等有奇效,并有温暖保健的功效。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">伏姜中的姜辣素能有效地治疗吃寒凉食物过多而引起的腹胀、腹痛、腹泻、呕吐等。喝过伏姜后,人会有身体发热的感觉,这是因为它能使血管扩张,血液循环加快,促使身上的毛孔张开,这样不但能把多余的热带走,同时还把体内的病菌、寒气一同带出。当身体吃了寒凉之物,受了雨淋或在空调房间里呆久后,喝杯伏姜能及时消除因肌体寒重造成的各种不适。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">喝伏茶</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">伏茶,顾名思义,是三伏天喝的茶。伏茶时间一般从农历六月初到八月末。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">由金银花、夏枯草、甘草等十多味中草药煮成的茶水,有清凉祛暑的作用。古时候,很多地方的农村都有个习俗,就是村里人会在村口的凉亭里放些茶水,免费给来往路人喝。如今,这样的凉亭很少见到了,不过在我国的温州,这个几百年前的习俗却被一直保留了下来。每个凉亭里都有专人全天煮茶,保证供应。这种茶在温州有个专门的称呼,叫做“伏茶”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">泰戈尔说:今天/炎暑来到我的窗前/轻嘘微语/群蜂在花树的宫廷中尽情弹唱/这正是应该静坐的时光。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">白居易写道“何以消烦暑,端坐一院中。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">古人消夏,一把蒲扇、一席竹榻足矣。</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">夏季入睡时间应以晚些为宜,此时一天的暑热时期已过,晚上较为清凉,容易入睡。起床时间可以适当早些,因为天亮的时间比较早,符合天人相应的养生之道。此时节要合理安排工作,注意劳逸结合,避免烈日暴晒,注意室内降温。适当补充水分,体质寒的人应以热饮为主。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">在家避暑时,空调记得这样用:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">1、室内降温通风时,应先开空调后关窗户;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">2、室内外温差不宜过大,26℃左右的室内温度最合适;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">3、“桑拿天”时开启除湿功能,不用调低空调温度,也能舒适凉爽。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">4、空调开3小时,记得开窗通风。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">5、风口朝上更制冷,让冷空气由上而下循环,自然交流。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">饮食方面,大暑时节,肠胃的消化功能较为薄弱,饮食以清淡为主,不可多吃肥腻、辛辣、煎炸食物。除了多喝水、常食粥、多吃新鲜果蔬外,还可适当多食用些清热、健脾、利湿、益气、养阴的食物,如莲子、百合、薏苡仁等,荷叶、冬瓜、西瓜、绿豆等是不错的消暑选择,同时还要注意饮食卫生。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑时节,运动时间在早上或傍晚为宜,运动地点适合在公园、湖边等树荫下的阴凉地方。选择运动量相对较小的运动,如太极拳、慢跑、羽毛球等,避免出汗过多而耗气伤津,运动过后适当饮用温开水。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑天,宜穿着舒适、透气、吸汗性能好的衣服。人体皮肤汗孔开泄,衣衫宽松易于散热,并且衣衫要勤洗勤换,防止久穿湿衣和刚暴晒过之衣物,以免暑湿之气侵袭肌体。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">持续高温天气,不仅带来身体上的不适,还可能出现“情绪中暑”,应戒躁戒怒、遇事学会冷处理。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">心若静,则天下无暑。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">民间农谚,皆是经验。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑热不透,大热在秋后。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑不暑,五谷不鼓。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑热,田头歇;大暑凉,水满塘。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">小暑不见日头,大暑晒开石头。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">小暑大暑不热,小寒大寒不冷。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑无酷热,五谷多不结。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑连天阴,遍地出黄金。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑大雨,百日见霜。大暑小暑,淹死老鼠。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">小暑怕东风,大暑怕红霞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;"></span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">热之而极、暑之大也,在诗意中觅得一处清凉!</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">大暑六月中 (唐·元稹)</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑三秋近,林钟九夏移。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">桂轮开子夜,萤火照空时。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">菰果邀儒客,菰蒲长墨池。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">绛纱浑卷上,经史待风吹。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">六月十八日夜大暑 (宋·司马光)</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">老柳蜩螗噪,荒庭熠燿流。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">人情正苦暑,物怎已惊秋。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">月下濯寒水,风前梳白头。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">如何夜半客,束带谒公侯。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">大暑水阁听晋卿家昭华吹笛 (宋·黄庭坚)</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">蕲竹能吟水底龙,玉人应在月明中。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">何时为洗秋空热,散作霜天落叶风。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">大暑 (宋·黄裳)</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">轻轻丝葛汗如蒸,空有云雷未见灵。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">安得此生长不老,岂能今日便忘形。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">谩摇纨扇终嫌倦,欲倒金罍却恐醒。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">赤脚踏冰疑未稳,且寻林下泛清泠。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">骤雨 (当代·钱钟书)</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">大暑陵人酷吏尊,来苏失喜对翻盆。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">雷嗔斗醒诸天梦,电笑登开八表昏。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">忽噫雄风收雨脚,渐蜷雌霓接云根。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">苍苍似为归舟地,试让前滩水涨痕。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">“眼前无长物,窗下有清风。”大暑已至,让心灵的绿荫遮挡烈日,愿我们眼中有美景,心中有清净。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">这个夏天,无论你是在烈日下奔走,还是在树荫下小憩,都请记得,暑气虽盛,岁月静好。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">松浦弥太郎在《今天也要用心过生活》中,有句话说:不必纠结当下,也不必担忧未来,人生没有无用的经历。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑时节,愿你既有迎接酷暑的勇气,也有享受清凉的智慧。当四季轮转,回望这个夏天,你会看见自己在热浪中站成了一道风景。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">此刻执笔,不为对抗炎热,只为记录这份独特的生命体验。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:18px;">大暑时节,愿清风如期而至,愿盛夏不负深情。我以热忱执笔,祝君身常安,心长静,此生如夏,炽热且明亮。</span></p>