<p class="ql-block">文/凡夫 图/选自网络</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 题记:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">战国四公子,事迹传至今;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">齐国孟尝君,赵国平原君;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">魏国信陵君,楚国春申君;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">除却春申君,三位王后人;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四君名气大,并非是出身;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">主要在贡献,合纵抗强秦。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">战国之末期,秦国日强劲;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦欲扫六和,各国最担心;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诸侯国贵族,害怕秦吞并;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">为御秦入侵,免遭灭国运;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">竭力揽人才,谋略定方针;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">各国养士风,皆由此而生;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">最早养士者,当为孟尝君;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冯谖弹铗怨,故事动人心。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四君之特点,礼遇众贤人;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">虚怀纳士子,宾客喜盈门;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">多达数千人,才华各类分;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">无论有何能,公子引知音;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">养士无贵贱,一视而同仁;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">藏龙卧虎处,佳话传几分;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">危难挺身出,英雄本色真;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">士为知己死,惟感知遇恩;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">史记战国策,下笔如有神;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">公子第一人,先说孟尝君</span>。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (一)险被遗弃</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">公子名田文,齐国孟尝君;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其父为田婴,齐威王之孙;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诞于五月五,双五人惊心;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">齐国有风俗,最忌五月辰;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">长成门户高,妨碍父母亲;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田婴子几十,田文贱妾生;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此子不能留,留下是祸根;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">母亲哪舍得,偷偷养成人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">长到少年时,带他见父亲;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田婴见此子,气从两肋生;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">吾令你遗弃,为何偏不听?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">其妾无言对,儿子怼父亲:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">人生受于天,岂能受于门?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">果真受于门,改门行不行?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门户加高点,自然解迎刃!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田婴闻子语,默然不做声;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">由此亦可见,此子非凡人。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (二)斗胆诘父</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">时间过不久,田文语父亲;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">子之子为何?田婴答为孙;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孙之孙为何?婴答为玄孙;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">玄孙之玄孙?田婴哑无音。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">见父不能答,田文诘父亲:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">父任齐宰相,年久日愈深;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">至今事三王,连续已三任;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">齐地不见广,私家累万金;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">门下不见贤,到底系何因?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">将门必有将,相亦出相门;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">君宫蹈绮縠,士不衣短襟;①</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">僕妾余粱肉,士将饥饿忍;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">今君积余岁,不知遗何人?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">公家事日损,田文怪父亲。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">为父听儿言,句句皆入心;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">自此礼相待,主家待客宾;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宾客日愈进,诸侯声名闻。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诸侯遂请求,田文太子身;①</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田婴准许之,封地继承人</span>。</p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">注①绮縠(qǐ hú),绫罗绸缎总称。衣短襟,衣,名词动用,短襟,即短褐(hè)。②太子,即封地预备公侯。</span></p> <p class="ql-block"> <span style="font-size:20px;">(三)宾客盈门</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田婴死之后,田文袭父爵;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">是为孟尝君,封地名为薛;①</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">招致八方宾,广揽天下客;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">有罪逃亡者,一并也搜罗;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">来者皆不拒,投奔都是客;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">食客数千人,同吃同坐卧。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">来客必谈话,屏后有侍者;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">记录与客语,亲戚录在册;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">谈话结束后,立即做功课;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">派人慰亲属,赠物很优渥;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宾客甚感动,投君日益多。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">单说有一回,陪客吃宵夜;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">有人挡灯光,一客眼睛拙;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">君食不一样,此客将食辍;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟尝君站起,两饭相比过;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">君食同客食,客惭愧心窝;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">拔剑刎颈尽,以死谢此错;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此事成传奇,纷纷传诸国;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">与君结知己,速速投君所</span>。</p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">注①孟尝君封地今山东省滕州市东南部。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (四)鸡鸣狗盗</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">话说秦昭王,闻君多宾客;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">特派泾阳君,为质到齐国;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">换取孟尝君,到秦唠唠嗑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文将赴秦,客劝勿赴约;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟尝君弗听,苏代有话说: ①</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦乃虎狼国,赴秦灾祸多;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文听苏劝,放弃赴秦国。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">时间过几年,秦王又相约;②</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">担任秦宰相,大权手中握;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">有人谓秦王,田文根齐国;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">摄政必向齐,秦国置于何?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦昭王乃止,田文被囚锁;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦王有宠妾,幸姬令王悦;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">求其劝秦王,或可得解脱;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">幸姬有条件,狐白裘必得;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">此裘价千金,入秦赠王也;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">随行有宾客,擅长入室窃;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">深夜披狗皮,扮狗进宫阙;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">献上狐白裘,幸姬当说客;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">昭王放田文,化名出城郭;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秦王已后悔,派人去追索;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">必须速出关,情形忒急迫;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">城门不得开,鸡鸣才许可;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宾客有一人,口技真不错;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">半夜学鸡叫,鸡鸣响周彻;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">闻鸡城门开,终于逃回国;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鸡鸣狗盗语,便是由此得。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">注①苏代,战国时期著名纵横家,为苏秦之兄(一说族弟),与苏秦、苏厉并称“三苏”。②时在齐湣王二十五年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (五)弹铗三歌</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">齐国有冯谖,穷困难生活;①</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">请求君门下,权作一食客;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">问其何特长?回答莫莫莫;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟尝君笑笑,准他做门客。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">左右看不起,饮食予粗劣;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">长铗归来吧,冯谖弹剑歌:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">吃饭没有鱼,让人很难过;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟尝君得知,给鱼提规格。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">时间过不久,冯谖又高歌:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">长铗归来乎,出行没有车!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文得知后,让他有车坐。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冯谖仍不满,弹剑再唱歌:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">长铗归来乎,我要有家舍;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">左右皆以为,冯谖贪太多;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">原来有老母,需要他养活;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟尝君派人,冯母供吃喝;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">并且有交待,供养不能辍;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">得寸复进尺,冯谖无话说。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">注①《史记·孟尝君列传》为冯驩(huān)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (六)冯谖买义</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">食客三千多,供给常不接;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">所有之花销,来自封地薛;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文又放债,利息充补贴;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">待到收账时,需人兑契约;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冯谖且自荐,愿意担此责;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">君已忘此人,告曰弹铗哥;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文准其请,自荐很难得。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冯谖到薛地,召集欠债者;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">假托君有令,债券须稽核;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">核对没有错,付之一把火;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">封地众百姓,称道君恩德。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冯谖回齐国,复命实话说:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">债券买了义,君家仁义缺;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟尝君不解,买义是为何?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">封地交赋税,百姓负担多;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">如今又放债,百姓难过活;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">焚契如买义,为君积善德;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文无奈何,内心不认可。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">转眼过一年,从天降灾祸;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文被罢相,将回封地薛;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">离薛一百里,百姓去迎接;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">冯谖买的义,如今已结果。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">田文失相位,宾客全散伙;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">唯独是冯谖,始终在君侧。</span></p>