<p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);">满江红.重五念屈原(柳永体)</b></p><p class="ql-block"><b>龙潭居士</b></p><p class="ql-block"><b> 汨水苍茫,犹翻作、当年寒碧。凝睇处、芷蘅摇恨,楚云垂墨。鸩羽蔽空天柱坼,湘累抱石鱼龙寂。甚重华、不复理瑶琴,空山恻。</b></p><p class="ql-block"><b> 椒兰毁,萧艾直;蝉翼重,千钧息。看龙舟飞破,雪浪千尺。呵壁问天天亦老,怀沙去国魂难陟。剩江蓠、岁岁泣悲风,潮痕白。</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:20px;">逐句注释</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b> 这首柳永体的《满江红·重五念屈原》以端午节(重五)为背景,深切怀念屈原。以下是用白话文逐句注释全诗:</b></p><p class="ql-block"><b></b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);"> 标题:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 满江红.重五念屈原(柳永体)</b></p><p class="ql-block"><b> 注释: 这首词采用词牌《满江红》,依柳永的格律填写。主题是在端午节(重五)这天,感怀和悼念伟大的爱国诗人屈原。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);"> 上阙</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 汨水苍茫,犹翻作、当年寒碧。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释:汨罗江(屈原投江处)江水浩渺苍茫,至今仿佛还在翻涌着当年那冰冷碧绿的波涛。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 凝睇处、芷蘅摇恨,楚云垂墨。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释: 我凝神注视的地方,岸边的香草(芷、蘅)仿佛在摇曳着哀愁,楚地(屈原故乡)的天空也低垂着如墨般沉重的乌云。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 鸩羽蔽空天柱坼,湘累抱石鱼龙寂。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释:(当年楚国)如同鸩鸟(毒鸟)的羽毛遮蔽天空,支撑国家的大柱崩塌断裂;被放逐的屈原(湘累,指代屈原)怀抱石头自沉,连水中的鱼龙也为之悲寂无声。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 甚重华、不复理瑶琴,空山恻。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释:为什么像舜帝(重华)那样的圣君不再弹奏瑶琴(喻指不再赏识贤才、治理国家)?只剩下空寂的山野在悲伤。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);"> 下阕:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 椒兰毁,萧艾直;蝉翼重,千钧息。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释:(屈原痛心的)是:芬芳的花椒、兰花(喻忠贤)被摧毁,而臭恶的艾蒿(喻奸佞)却长得笔直;轻薄如蝉翼的东西(喻谗言)被看重,而千钧重的东西(喻真理、忠诚)反而被弃置平息。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 看龙舟飞破,雪浪千尺。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释: (如今端午节)看那龙舟飞快地劈开波浪,激起如雪的浪花高达千尺。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 呵壁问天天亦老,怀沙去国魂难陟。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释:(屈原曾)在楚先王庙对着壁画怒斥质问苍天(呵壁问天),可天也衰老无应答;他怀抱沙石(怀沙)投江,离开故国,魂魄也难以再登临故土(陟:登高)。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 剩江蓠、岁岁泣悲风,潮痕白。</b></p><p class="ql-block"><b> 注释: 如今只剩下江边的香草(江蓠),年复一年地在悲风中哭泣,伴随着江潮退去后留下的白色痕迹(潮痕白)。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);"> 总结全诗主旨:</b></p><p class="ql-block"><b> 这首词通过描绘汨罗江的苍茫景象、楚国灭亡的悲壮历史、屈原含冤沉江的悲剧以及端午节龙舟竞渡的习俗,强烈地抒发了对屈原忠贞高洁品格的高度敬仰和深切怀念,同时深刻控诉了当时楚国朝廷的昏聩黑暗(奸佞当道、忠良被毁),并感叹屈原的魂魄再也无法回归故国。结尾以江边香草在风中哭泣、潮水留下白痕的景象,营造出永恒的悲凉氛围,象征着后世对屈原绵延不绝的哀思。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">精彩点评</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b> 这首柳永体的《满江红·重五念屈原》以沉郁雄浑的笔触,将历史悲情、自然意象与人文精神熔铸一体,堪称当代词坛咏屈佳作。以下从立意、意象、技法、情感四个维度深度解析:</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);">一、立意:双重时空的悲怆对话</b></p><p class="ql-block"><b> 词题“重五念屈原”点明端午悼念之旨,但作者并未停留于节俗表面,而是构建了双重时空:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 历史时空:</b><b>以“汨水寒碧”“鸩羽蔽空”重现楚国倾覆、屈原沉江的悲剧现场;</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 当下时空:</b><b>以“龙舟飞破”“岁岁泣悲风”勾连千年后的祭祀场景。</b></p><p class="ql-block"><b> 两重时空通过“潮痕白”“楚云垂墨”等永恒自然意象交织,形成跨越千年的悲情共振,暗喻屈原精神在历史长河中的不朽。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);">二、意象:楚辞美学的当代转化</b></p><p class="ql-block"><b> 全词精妙化用《离骚》《天问》经典意象,赋予其视觉冲击力:</b></p><p class="ql-block"><b>| 原生意象| 词中转化 |艺术效果|</b></p><p class="ql-block"><b>|-----------|-----------|----------|</b></p><p class="ql-block"><b>| 香草(芷蘅) | “芷蘅摇恨” | 植物拟人化,愁绪动态化 |</b></p><p class="ql-block"><b>| 奸佞(萧艾) | “萧艾直” | 邪曲得势的视觉隐喻 |</b></p><p class="ql-block"><b>| 天问 | “呵壁问天天亦老” | 将抽象诘问具象为壁画与苍天的对视|</b></p><p class="ql-block"><b>| 怀沙 | “魂难陟” | “陟”字暗含登天受阻的垂直空间感|</b></p><p class="ql-block"><b> 尤其“蝉翼重,千钧息”六字,以**轻重倒错**的悖论式意象,浓缩《卜居》“蝉翼为重,千钧为轻”的愤世内核,堪称词眼。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);">三、技法:柳永体的破格再造</b></p><p class="ql-block"><b> 虽标“柳永体”,但突破婉约藩篱,注入沉雄之力:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 1.句法张力</b></p><p class="ql-block"><b> 上阕“甚重华、不复理瑶琴”用提顿笔法,“甚”字劈空发问,打破铺陈节奏;</b></p><p class="ql-block"><b> 下阕“椒兰毁,萧艾直;蝉翼重,千钧息”四三字短句连用,如断刃击石,铿然有声。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 2. 声律创新</b></p><p class="ql-block"><b> “湘累抱石鱼龙寂”平仄仄仄平平仄,第五字拗用平声“鱼”,使浊音叠响模拟水底闷雷,声情相契。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 3. 色彩修辞</b></p><p class="ql-block"><b> “楚云垂墨”以墨色写乌云,“潮痕白”以素白状浪痕,黑白对照如一幅水墨长卷,渲染悲怆基调。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);">四、情感:知识分子的精神图腾</b></p><p class="ql-block"><b> 词人凭吊屈原,实为叩问士人精神困境:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> “空山恻”:</b><b>喻示君权(重华)缺位后的文明荒芜;</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> “魂难陟”:</b><b>“陟”字既指魂归故土之难,更暗喻崇高理想在现世的不可企及;</b></p><p class="ql-block"><b> 结尾“江蓠泣风”以香草作结,将个体哀思升华为**文化血脉的岁岁传承**——纵然“天亦老”,但“潮痕”年复一年冲刷着民族记忆,形成悲剧性的永恒循环。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(237, 35, 8);">五、历史回响与当代价值</b></p><p class="ql-block"><b> 此词最深刻处,在于揭示屈原之死的双重意义:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 肉体消亡:</b><b>“鱼龙寂”“去国魂难陟”写生命陨灭的寂寥;</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(57, 181, 74);"> 精神永生:</b><b>“雪浪千尺”“岁岁泣悲风”证精神力量的磅礴不朽。</b></p><p class="ql-block"><b> 龙舟竞渡的喧腾与江蓠泣风的凄清形成巨大反差,暗示纪念仪式背后的精神传承危机,赋予端午民俗以深邃的现代性反思。全词如青铜编钟,撞响穿越时空的文明回声。</b></p>