<p class="ql-block">望岳雅集公益诗词学校初级班简明讲义第五讲</p><p class="ql-block">五律与对仗</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">胡朝水</p><p class="ql-block">------------------------------------</p><p class="ql-block">注:本讲义参考王力先生《诗词格律》《汉语诗律学》,施向东先生《诗词格律初阶》,启功先生《诗文声律论稿》,龙榆生先生《唐宋词格律》《词学十讲》,罗常培先生《汉语音韵学导论》,王步高先生《诗词格律与写作》,夏承焘、吴熊和先生《读词常识》,吴丈蜀先生《词学概说》等著作整理而成,向先贤们致敬!本讲义仅限于望岳雅集公益诗词学校内部使用,未经本人书面授权,不得以任何形式进行转载及其它用途。版权所有。望岳雅集公益诗词学校法律顾问:马晓贝。</p><p class="ql-block"> ------------------------------------</p><p class="ql-block">内容提要</p><p class="ql-block">一、复习巩固第四讲相关内容</p><p class="ql-block">1. 七言绝句四个基本谱式</p><p class="ql-block">2. 一三五不论</p><p class="ql-block">3. 章法</p><p class="ql-block">二、第五讲主要内容</p><p class="ql-block">1. 五言律诗的四个基本谱式</p><p class="ql-block">2. 五、七言律诗的对仗问题(一)</p><p class="ql-block">三、布置作业</p><p class="ql-block">四、结束语</p><p class="ql-block">------------------------------------</p><p class="ql-block">一、复习第四讲相关内容</p><p class="ql-block">1. 前面几节课,我们已经学习了五、七言绝句的四个基本谱式:</p><p class="ql-block">第一式(仄起仄收,押二平韵式):</p><p class="ql-block">a(仄仄)平平平仄仄,</p><p class="ql-block">b(平平)仄仄仄平平。对(韵)</p><p class="ql-block">c(平平)仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">d(仄仄)平平仄仄平。对(韵)</p><p class="ql-block">第二式(平起平收,押三平韵式):</p><p class="ql-block">b(平平)仄仄仄平平。 (韵)</p><p class="ql-block">d(仄仄)平平仄仄平。对(韵)</p><p class="ql-block">a(仄仄)平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">b(平平)仄仄仄平平。对(韵)</p><p class="ql-block">第三式(平起仄收,押二平韵式):</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">c(平平)仄仄平平仄,</p><p class="ql-block">d(仄仄)平平仄仄平。对(韵)</p><p class="ql-block">a(仄仄)平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">b(平平)仄仄仄平平。对(韵)</p><p class="ql-block">第四式(仄起平收,押三平韵式):</p><p class="ql-block">d(仄仄)平平仄仄平。 (韵)</p><p class="ql-block">b(平平)仄仄仄平平。对(韵)</p><p class="ql-block">c(平平)仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">d(仄仄)平平仄仄平。对(韵)</p><p class="ql-block"> 第〈1〉页</p> <p class="ql-block">2. 一三五不论</p><p class="ql-block"> “一、三、五不论,二、四、六分明”,是指在七言诗中,第一、三、五字的平仄可以不拘(用中),第二、四、六字的平仄必须分明。至于第七字,更是要分明的。在五言诗里,就应该是“一三不论,二四分明”。</p><p class="ql-block"> 为什么允许“一三五不论(用中)”呢?这是因为,诗人们很难在所有的作品当中都按照原谱进行创作,有必要做灵活调整。为什么又要求“二、四、六、分明”呢?这是因为“二字而节”是格律诗的基本节奏单位,是从《诗经》以来,诗人们经过上千年的探索而总结出来的中国诗歌音节美学的基础。无论几言的格律诗,其音节的落脚点必须在偶数的位置上,只有这样,在“一三五不论”的情况之下,还能够保证格律诗的节奏美。</p><p class="ql-block"> 需要特别强调的是:</p><p class="ql-block">①在</p><p class="ql-block">A(仄仄)平平平仄仄</p><p class="ql-block">这个句型中,七言不可“五不论”,五言不可“三不论”,否则犯“三仄尾”,也叫“尾三仄”,一般情况下不允许出现。</p><p class="ql-block">②在</p><p class="ql-block">B(平平)仄仄仄平平</p><p class="ql-block">这个句型中,七言不可“五不论”,五言不可“三不论”,否则犯“三平尾”,也叫“尾三平”,不允许出现。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">③在</p><p class="ql-block">D(仄仄)平平仄仄平</p><p class="ql-block">这个句型中,慎用“一三五不论(用中)”。在七言这个句型中,如第三字用中,则第五字必须同时用中,否则第四字“孤平”,在五言这个句型中,如果第一字用中,则第三字必须同时用中,否则第二字孤平。</p><p class="ql-block">3. 章法初探</p><p class="ql-block"> 章法,也叫谋篇,指作品起、承、转、合的内在结构(略)。</p><p class="ql-block">第〈2〉页</p> <p class="ql-block">望岳雅集公益诗词学校初级班第五讲</p><p class="ql-block">------------------------------------</p><p class="ql-block">一、五言律诗的四个基本谱式</p><p class="ql-block"> 前面几节课,我们反复强调,无论有多少格律诗,它们都由四个基本句式按对粘规则变化组合而成。以这四个基本句式中任何一句作首句,按照对与粘的规则,都可以推导出一个格律诗谱,无论古人写过多少首格律诗,总共也只有四个诗谱(律诗是绝句按对粘规则的延续,因此,用同一个句式做起句的绝句和律诗,其实是同一个诗谱)。</p><p class="ql-block">以五言为例:</p><p class="ql-block">五言四个基本句式:</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平</p><p class="ql-block">1. 以基本句式A平平平仄仄为首句推导出:</p><p class="ql-block">平起仄收式</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">2. 以基本句式B仄仄仄平平为首句推导出:</p><p class="ql-block">仄起平收式</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平,(韵)</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">3. 以基本句式C仄仄平平仄为首句推导出:</p><p class="ql-block">仄起仄收式</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">4. 以基本句式D平平仄仄平为首句推导出:</p><p class="ql-block">平起平收式</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平,(韵)</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">第〈3〉页</p> <p class="ql-block">以唐诗为例:</p><p class="ql-block">1. 平起仄收式</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">山居秋暝</p><p class="ql-block">唐•王维</p><p class="ql-block">空山新雨后,天气晚来秋。</p><p class="ql-block">明月松间照,清泉石上流。</p><p class="ql-block">竹喧归浣女,莲动下渔舟。</p><p class="ql-block">随意春芳歇,王孙自可留。</p><p class="ql-block">2. 仄起平收式</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平,(韵)</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">终南山</p><p class="ql-block">唐•王维</p><p class="ql-block">太乙近天都,连山到海隅。</p><p class="ql-block">白云回望合,青霭入看无。</p><p class="ql-block">分野中峰变,阴晴众壑殊。</p><p class="ql-block">欲投人处宿,隔水问樵夫。</p><p class="ql-block">3. 仄起仄收式</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">汉江临眺</p><p class="ql-block">唐•王维</p><p class="ql-block">楚塞三湘接,荆门九派通。</p><p class="ql-block">江流天地外,山色有无中。</p><p class="ql-block">郡邑浮前浦,波澜动远空。</p><p class="ql-block">襄阳好风日,留醉与山翁。</p><p class="ql-block">4. 平起平收式</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平,(韵)</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">A 平平平仄仄,粘</p><p class="ql-block">B 仄仄仄平平。(韵)对</p><p class="ql-block">C 仄仄平平仄,粘</p><p class="ql-block">D 平平仄仄平。(韵)对</p><p class="ql-block">送赵都督赴代州得青字</p><p class="ql-block">唐•王维</p><p class="ql-block">天官动将星,汉地柳条青。</p><p class="ql-block">万里鸣刁斗,三军出井陉。</p><p class="ql-block">忘身辞凤阙,报国取龙庭。</p><p class="ql-block">岂学书生辈,窗间老一经。</p><p class="ql-block">第〈4〉页</p> <p class="ql-block">二、五、七言律诗的对仗问题(一)</p><p class="ql-block"> 格律诗共有八句四联,第一联称为首联,第二联为颔联(次联),第三联为颈联(中联、腹联),第四联为尾联(末联)。除首尾两联之外,中间两联即颔联、颈联必须对仗(也有特殊情况,后面课程会讲到)。诗中用对仗,体现了近体诗的对称美(施向东)。</p><p class="ql-block"> 阅读上面所举四首例诗,体会颔联、颈联(中间两联)的对仗。</p><p class="ql-block"> 那么何为对仗?怎样对仗?对仗包含哪些形式?</p><p class="ql-block">1. 对仗的含义</p><p class="ql-block"> 王力先生在《诗词格律》里讲:“诗词中的对偶,叫作对仗”。即依据“字音平仄”与“字义虚实”所构成的对偶句。它包括两个方面:词语互为对仗和句式互为对仗。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">2. 对仗由来</p><p class="ql-block"> 古代的仪仗队是两两相对的,这是“对仗”这个术语的来历。</p><p class="ql-block">3. 律诗对仗的规则</p><p class="ql-block"> ①要求对仗的一联中,对句与出句相同位置上的声调(平仄)相对(相反)。</p><p class="ql-block"> ②对句与出句的句型必须相同,句法结构要一致。如:主谓结构对主谓结构,偏正结构对偏正结构,述补结构对述补结构等。</p><p class="ql-block"> ③对句与出句相同位置上所使用词语的词类(词性)相一致。如名词对名词,动词对动词,形容词对形容词等。</p><p class="ql-block"> ④对句与出句相同位置上词义相对(相同、相关或相反)。例如名词对名词,他们所属的意义范围要相同。比如天文、地理、动物、人物、行为、动作等都要在同一意义范围之内方可为对。这方面,《声律启蒙》和《笠翁对韵》这两本书籍是很好的参照。</p><p class="ql-block"> ⑤格律诗对仗的方法。</p><p class="ql-block"> 按严格程度可分为严对与宽对两大类。</p><p class="ql-block">第〈5〉页</p> <p class="ql-block">第一类、严对,也叫工对。</p><p class="ql-block"> 是指出句与对句句式结构完全一致,相对位置上的字词,不仅词类相同,且义类一致。古人对词的分类跟今人不完全相同,比较概括。大体分为实词与虚词两大类,正如《红楼梦》里所说:“…什么难事?不过是中间两副对子,实的对虚的,虚的对实的…”。甚至对动词形容词的分类也较粗疏,但对于名词的分类却极细致,大致可分为:</p><p class="ql-block"> <1>天文气象类:天空日月星辰阴阳斗宿云霞霓虹霄汉风雨雷电霜雪等;</p><p class="ql-block"> <2>岁月时令类:年岁月日朝暮晨夕昼夜早晚寒暑伏腊春夏秋冬昏晓等;</p><p class="ql-block"> <3>疆域地理类:土地山川江河湖海水泉关塞城市郡邑乡镇道路冈谷等;</p><p class="ql-block"> <4>宫室建筑类:房屋庐舍楼台殿堂馆阁亭榭阶砌庭除户牗梁柱堞甍等;</p><p class="ql-block"> <5>器物用具类:车辇舟船钟磬鼓角弓刀灯烛樯桅釜甑簟瓢箱笼鞍鞯等;</p><p class="ql-block"> <6>衣服饰物类:衣裳冠冕襟袍衫裙裘襦履靴屐杖簪缨绂绶盔甲珮珰等;</p><p class="ql-block"> <7>饮食茶酒类:羹饭糕饼蔬菜肴馔餐飧醢醯盐酱茶茗酒浆醪酿丹药等;</p><p class="ql-block"> <8>文学文体类:诗书赋骚章句经纶诏令制诰碑碣文字图画歌谣符籙等;</p><p class="ql-block"> <9>笔墨文具类:笔墨纸砚书剑琴瑟箫笛卷轴简牍策幅翰毫笺印钤筹等;</p><p class="ql-block"> <10>草木花果类:花草树木根条枝叶杨柳桃李兰蕙椿萱禾麻菽麦蒲苇等;</p><p class="ql-block"> <11>禽兽虫鱼类:牛马犬豕骏驽鸡凫雁鹅龙凤龟麟虎豹蛇虺鹰隼蚊蚁等;</p><p class="ql-block"> <12>身体形貌类:身体肌肤头面耳目手足心腹胸臆肺肝音容羽翼爪牙等;</p><p class="ql-block"> <13>人事行为类:谈笑言语游宴歌舞恩仇荣宠志意道德醉梦感怀爱憎等;</p><p class="ql-block"> <14>人伦品庶类:父母兄弟夫妻友朋伯叔子侄甥婿君臣将相士农工商等;</p><p class="ql-block"> <15>方位类:东西南北中外表里前后左右上下等;</p><p class="ql-block"> <16>干支类:甲乙丙丁戊己庚辛子丑寅卯辰巳午未申酉戌亥等;</p><p class="ql-block"> <17>代名类:我吾舍尔他子君汝谁何等;</p><p class="ql-block"> <18>人名类:尧舜禹汤老庄荀韩周公孔子秦皇汉武等;</p><p class="ql-block"> <19>地名类:燕赵秦楚汴洛浙闽岱岳太行剡溪洞庭郁林郡受降城未央宫金马门等;</p><p class="ql-block"> <20>数字类:一二三…百千万兆亿半只孤独匹双再数群诸众几等;</p><p class="ql-block"> <21>颜色类:青黄黑白赤红紫绯苍翠蓝碧丹褚玄素缁黔绀皂等</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 同类相对被认为是工对,如:</p><p class="ql-block">第<6>页</p> <p class="ql-block">露重飞难进,</p><p class="ql-block">风多响易沉。(骆宾王)</p><p class="ql-block">少妇今春意,</p><p class="ql-block">良人昨夜情。(沈佺期)</p><p class="ql-block">山随平野尽,</p><p class="ql-block">江入大荒流。(李白)</p><p class="ql-block">浮云游子意,</p><p class="ql-block">落日故人情。(李白)</p><p class="ql-block">白云回望合,</p><p class="ql-block">青霭入看无。(王维)</p><p class="ql-block">花迎剑佩星初落,</p><p class="ql-block">柳拂旌旗露未干。(岑参)</p><p class="ql-block">盘飧市远无兼味,</p><p class="ql-block">杯酒家贫只旧醅。(杜甫)</p><p class="ql-block">溪云初起日沉阁,</p><p class="ql-block">山雨欲来风满楼。(许浑)</p><p class="ql-block">等等。但实际上,近体诗对仗往往使用邻类的词语,这叫做“邻对”。邻类词语只要意思相关,常常也被认为是工整的对仗。所谓邻类,指意义范畴比较接近的类别。比如天文与岁时、天文与地理、地理与宫室、动物与植物、衣饰与器物,形体与人事、人伦与代名、人名对地名,以及某些动词和形容词等等。如:</p><p class="ql-block">淑气催黄鸟,</p><p class="ql-block">晴光转绿苹。(杜审言)“苹”对“鸟”</p><p class="ql-block">月下飞天镜,</p><p class="ql-block">云生结海楼。(李白)“楼”对“镜”</p><p class="ql-block">感时花溅泪,</p><p class="ql-block">恨别鸟惊心。(杜甫)“鸟”对“花”</p><p class="ql-block">气蒸云梦泽,</p><p class="ql-block">波撼岳阳城。(孟浩然)“波”对“气”</p><p class="ql-block">大漠孤烟直,</p><p class="ql-block">长河落日圆。(王维)“落”对“孤”</p><p class="ql-block">惊风乱飐芙蓉水,</p><p class="ql-block">密雨斜侵薜荔墙。(柳宗元)“墙”对“水”</p><p class="ql-block">江上小堂巢翡翠,</p><p class="ql-block">苑边高冢卧麒麟。(杜甫)“苑”对“江”</p><p class="ql-block">晓镜但愁云鬓改,</p><p class="ql-block">夜吟应觉月光寒。(李商隐)“寒”对“改”</p><p class="ql-block">红雨随心翻作浪,</p><p class="ql-block">青山着意化为桥。(毛泽东)“桥”对“浪”</p><p class="ql-block"> 数目类(“半、孤”等字也算数目)、颜色类、方位类(“东南西北”等)各自成一类,不与其类别为邻类(邻对)。反义词也算工对,如:</p><p class="ql-block">晓战随金鼓,</p><p class="ql-block">宵眠抱玉鞍。(李白)“宵”对“晓”</p><p class="ql-block">句中自对(后面讲到)又两句相对的,算工对,如:</p><p class="ql-block">国破山河在,</p><p class="ql-block">城春草木深。(杜甫)“山”对“河”,“草”对“木”,地理对地理,植物对植物,本已工整,上下句之间植物对地理也算工整了。</p><p class="ql-block"> 只要多数字对的工整就是工对,如:</p><p class="ql-block">天连五岭银锄落,</p><p class="ql-block">地动三河铁臂摇。(毛泽东)</p><p class="ql-block"> 王力先生说:“如果超过这个限度(多数字对的工整就是工对),那不是工整,而是纤巧。一般的说,宋诗的对仗比唐诗纤巧,但是宋诗的艺术水平反而比较低”。</p><p class="ql-block">第〈7〉页</p> <p class="ql-block">第二类、宽对</p><p class="ql-block"> 所谓“宽对”,就是一联中相对的两句诗,句式结构虽然相同,但相对位置上的字词不能用同类或邻类的词语,义类相隔较远,仅仅词类相同,有时连词类也不同,或者甚至连句式结构也有一些差别,如:</p><p class="ql-block">津人空守缆,</p><p class="ql-block">村馆复临川。</p><p class="ql-block">(王昌龄)“人-馆、缆-川”。</p><p class="ql-block">忽逢青鸟使,</p><p class="ql-block">邀入赤松家。</p><p class="ql-block">(孟浩然)“忽-邀”。</p><p class="ql-block">有弟皆分散,</p><p class="ql-block">无家问死生。</p><p class="ql-block">(杜甫)“皆-问”。</p><p class="ql-block">此地一为别,</p><p class="ql-block">孤蓬万里征。</p><p class="ql-block">(李白)“为-里”。</p><p class="ql-block">为我一挥手,</p><p class="ql-block">如听万壑松。</p><p class="ql-block">(李白)“我-听、挥-壑、手-松”。</p><p class="ql-block">问姓惊初见,</p><p class="ql-block">称名忆旧容。</p><p class="ql-block">(李益)“初见-旧容”。</p><p class="ql-block">三山半落青天外,</p><p class="ql-block">二水中分白鹭洲。</p><p class="ql-block">(李白)“天-鹭、外-洲”。</p><p class="ql-block">花径不曾缘客扫,</p><p class="ql-block">蓬门今始为君开。</p><p class="ql-block">(杜甫)“不曾-今始”。</p><p class="ql-block"> 除上述例子外,还有几种特殊的对仗形式,其中多数也属于宽对:</p><p class="ql-block">1. 流水对</p><p class="ql-block"> 所谓流水对,是指出句与对句在意思上上下贯通、一气相承。普通的对仗上下两句所述的是并列的事物或平行的事件,即使互换,原则上不影响其意义。而流水对则不同,上下句之间有逻辑、因果、条件、判断、承接等关系,绝对不能颠倒,如:</p><p class="ql-block">欲穷千里目,</p><p class="ql-block">更上一层楼。(王之涣)</p><p class="ql-block">野火烧不尽,</p><p class="ql-block">春风吹又生。(白居易)</p><p class="ql-block">承恩不在貌,</p><p class="ql-block">教妾若为容?(杜荀鹤)</p><p class="ql-block">不堪玄鬓影,</p><p class="ql-block">来对白头吟。(骆宾王)</p><p class="ql-block">孤舟蓑笠翁,</p><p class="ql-block">独钓寒江雪。(柳宗元)</p><p class="ql-block">即从巴峡穿巫峡,</p><p class="ql-block">便下襄阳向洛阳。(杜甫)</p><p class="ql-block">惟将终夜长开眼,</p><p class="ql-block">报答平生未展眉。(元稹)</p><p class="ql-block">第〈8〉页</p> <p class="ql-block">2. 扇面对</p><p class="ql-block"> “扇面对”也叫“扇对”、“隔句对”,是相连的四句诗,第一句跟第三句相对,第二句跟第四句相对。这种形式在骈体文中经常见,如:“钓台移柳,非玉关之可望;华亭鹤唳,岂河桥之可闻?”(庾信《哀江南赋序》)。“渔舟唱晚,响穷彭蠡之滨;雁阵惊寒,声断衡阳之浦。”王勃《滕王阁序》。在诗中的表现很少,如:</p><p class="ql-block">得罪台州去,</p><p class="ql-block">时危弃硕儒。</p><p class="ql-block">移官蓬阁后,</p><p class="ql-block">谷贵殁潜夫。(杜甫)</p><p class="ql-block">缥缈巫山女,</p><p class="ql-block">归来七八年。</p><p class="ql-block">殷勤湘水曲,</p><p class="ql-block">留在十三弦。(白居易)</p><p class="ql-block">3. 自对</p><p class="ql-block"> “自对”,又叫“本句对”、“当句对”、“句中对”,顾名思义,就是诗句中的一部分,跟另一部分相对。如:</p><p class="ql-block">明月清风非俗物,</p><p class="ql-block">轻裘肥马谢儿曹。(黄庭坚)</p><p class="ql-block">“清风”对“明月”,“肥马”对“轻裘”</p><p class="ql-block">密迩平阳接上兰,</p><p class="ql-block">秦楼鸳瓦汉宫盘。</p><p class="ql-block">池光不定花光乱,</p><p class="ql-block">日气初涵露气干。</p><p class="ql-block">但觉游蜂绕舞蝶,</p><p class="ql-block">岂知孤凤接离鸾,</p><p class="ql-block">三星自转三山远,</p><p class="ql-block">紫府程遥碧落宽。(李商隐)</p><p class="ql-block">诗中自对十分明显。</p><p class="ql-block">第<9>页</p> <p class="ql-block">4. 借对</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> “借对”也称为“假对”,它通过借义或借音等手段来达到对仗工整的目的。借义是利用词的多义性,通过一个词的某一种意义与相应的词构成对仗。如:</p><p class="ql-block">酒债寻常行处有,</p><p class="ql-block">人生七十古来稀。(杜甫)</p><p class="ql-block">“寻常”一词具有多种含义,一为“平常”,一是“八尺为寻,倍寻为常”。前者是一般的副词,后者是数量词,这里用寻常来对数词“七十”,用的是它本来具有的数量方面的含义,而诗中用的却是它副词方面的意义。这就是“借义对”。</p><p class="ql-block"> 借音是利用字词之间的同音关系,以甲词(字)来表示乙词(字)。例如对句用了甲字,对句本来应当使用与甲字意义相类似的乙字,但用乙字在句中的意义上又不合适。于是就选用一个与甲字同音而又字义相关的丙字来结成对仗。如:</p><p class="ql-block">俞弁在《逸老堂诗话》中说:“洪觉范《天厨禁脔》有琢句法,中假借格如‘残春红药在,终日子规啼’,以红对子(谐紫);“根非生下土,叶不坠秋风”,以秋对下(夏);如‘住山今十载,明日又迁居’,以十对迁(谐千),皆是假借。以寓一时之兴,唐人多此格,何以穿凿为哉。”文中所举就是“借音对”。又如拙作:鸿爪楮纹雪,绿筼君子风。以“绿”对“鸿”(红)”也是借音。</p><p class="ql-block">5. 错综对</p><p class="ql-block"> 错综对是古代韵文对仗的一种方式,它不拘字词的位置,相对的词语处于错综交叉的情况。如:</p><p class="ql-block">裙拖六幅湘江水,</p><p class="ql-block">髻挽巫山一段云。</p><p class="ql-block">(李群玉)</p><p class="ql-block">“六幅”与“一段”结成对仗,“湘江”与“巫山”也结成对仗,但位置不同。</p><p class="ql-block">思入枫桥归晚棹,</p><p class="ql-block">寒山梦绕取长途。</p><p class="ql-block">(胡朝水•姑苏行)“寒山”对“枫桥”,“梦绕”对“思入"但位置不同。</p><p class="ql-block"> 倒装句式也被看作错综对:“香稻啄残鹦鹉粒,碧梧栖老凤凰枝”。这是两句常被诗家拿来讨论的杜诗,出句倒装,对句也倒装。</p><p class="ql-block">第〈10〉页</p> <p class="ql-block">附教师例作:</p><p class="ql-block">1. 平起仄收式</p><p class="ql-block">姑苏行二首其一</p><p class="ql-block">胡朝水</p><p class="ql-block">东南形盛地,惹梦是姑苏。</p><p class="ql-block">物色因风软,芳华入雨酥。</p><p class="ql-block">重来钩玉巷,取次杏花酤。</p><p class="ql-block">此去人应记,宜兰月满壶。</p><p class="ql-block">2. 仄起平收式</p><p class="ql-block"> 秋荷</p><p class="ql-block">石冬雪</p><p class="ql-block">冷翠蕊遗秋,离情满腹愁。</p><p class="ql-block">春来枝怯弱,雨后影怜柔。</p><p class="ql-block">北雁喧嚣去,青萍寂寞浮。</p><p class="ql-block">霜风孤立者,独钓一池幽。</p><p class="ql-block">3. 仄起仄收式</p><p class="ql-block">中秋吟</p><p class="ql-block">杨秀莲</p><p class="ql-block">陋室浮光影,燃香对月吟。</p><p class="ql-block">觥筹遥异境,桂酒伴筝琴。</p><p class="ql-block">袅袅期玄兔,幽幽待远音。</p><p class="ql-block">山河皆御恙,举国共丹心。</p><p class="ql-block">4. 平起平收式</p><p class="ql-block">夏夜</p><p class="ql-block">胡朝水</p><p class="ql-block">夜阑无所思,已自误芳时。</p><p class="ql-block">佐梦怀冰簟,闻香上玉墀。</p><p class="ql-block">风尘旋北国,逆旅望南枝。</p><p class="ql-block">欲了丹青事,明朝愿未迟。</p><p class="ql-block">第〈11〉页</p>