<p class="ql-block"> ~~外曾祖父苏继祖诗文赏析</p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 文化认同的核心就是血缘认同。苏继祖(百度百科人物),我外公的父亲,我的外曾祖父,字季培,四川省江油县人。其父甫臣系清朝同治进士,他从小受父亲熏陶,敏而好学。</p><p class="ql-block"> 他是戊戌变法六君子之一杨锐的女婿,张之洞督鄂时任幕僚,后游历江西、江苏、京师、日本,宣统三年归里。辛亥革命后曾任四川高等审判书记官。与梁启超,袁世凯等共同著有《清廷戊戌朝变记》。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 杨锐遇难后,他举家返乡闲居(四川省彰明县河西乡)。民国初,任彰明县办“中国文学院”院长。晚年闭门读书自娱,自号“凿空道人”。著有《凿空诗集》、《凿空文集》各一卷。民国22年病逝。</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 在历史的长河中,诗是一座神秘的桥梁,跨越时空,连接着今人与古人的心灵世界。当我翻开外曾祖父苏继祖的《己亥冬夜梦入大匡即景言怀》,和他老人家展开了一场奇妙的穿越时空的对话。</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:20px;"> 己亥冬夜梦入大匡即景言怀</b></p><p class="ql-block"> 苏继祖(清)</p><p class="ql-block">匡山旧游处,一夕忽飞越。</p><p class="ql-block"> 庐舍尚宛然,人物非畴昔。</p><p class="ql-block"> 对此发怆怀,功名幻磨蠍。</p><p class="ql-block"> 伊谁摄我来,放大光明色。</p><p class="ql-block"> 朗如玉山行,雪月涵空绝。</p><p class="ql-block"> 千树梨花开,万树琼瑶缀。</p><p class="ql-block"> 岩径失险巇,林泉迥澄沏。</p><p class="ql-block"> 我心素滓秽,安睹此虚白。</p><p class="ql-block"> 将毋山之灵,示我水晶域。</p><p class="ql-block"> 一洗万斛尘,皎若青天日。</p><p class="ql-block"> 泠然禦风行,怀清而履洁。</p><p class="ql-block"> 蝶意栩栩苏,鸿泥冉冉灭。</p><p class="ql-block"> 心地一澄鲜,清冷犹在目。</p><p class="ql-block"> 哦诗恨未成,挑灯为补足。</p><p class="ql-block"> 记曾在山时,异书经我读。</p><p class="ql-block"> 风潇雨晦中,白云时往复。</p><p class="ql-block"> 出岫山谷清,入岫暝岩穴。</p><p class="ql-block"> 乔木咫尺间,过眼迷踪迹。</p><p class="ql-block"> 瞬息不曾经,苍然还逼立。</p><p class="ql-block"> 以兹识世情,变态诚顷刻。</p><p class="ql-block"> 风雨故人来,常为谭咄咄。</p><p class="ql-block"> 书空意未终,天姥梦复得。</p><p class="ql-block"> 清境不常留,敢烦隃麋墨。</p><p class="ql-block"> 眼中云物,梦中雪月,合并写来,天空地阔。吁嗟乎,男儿半世功名蹶,沈吟四顾天地窄。安得清梦一番觉,为我指点前途黑如漆。</p><p class="ql-block"> </p> <p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">注: 匡山是指四川省江油彰明的大匡山,李白少年时曾在此读书,也是苏继祖青少年读书研习的地方。苏继祖归隐闲居的苏家大院就位于匡山下。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 这首《己亥冬夜梦入大匡即景言怀》是苏继祖的纪梦诗,通过梦中重返匡山的所见所感,抒发人生感慨与精神追求,全诗可分三部分解析:</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>一、梦境回溯:虚实交织的山水哲思</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">- 旧游之叹:</p><p class="ql-block">“匡山旧游处,一夕忽飞越”以梦境穿越开篇,“庐舍宛然,人物非畴昔”用今昔对比,借故地空寂写世事变迁,隐含对故人离散、时光不再的怅惘。</p><p class="ql-block">- 幻境净化:</p><p class="ql-block">梦中山水如“光明色”“水晶域”,千树梨花、万树琼瑶的雪景,消解了“险巇岩径”的现实阻碍,以“虚白”“澄沏”的极致纯净,象征精神世界的理想境界,暗喻诗人对摆脱尘世“滓秽”的渴望。</p><p class="ql-block">- 物我对照:</p><p class="ql-block">“我心素滓秽,安睹此虚白”以自我剖白,凸显梦境对心灵的洗涤;“泠然御风”化用《庄子》,既写梦境轻盈,亦表超脱世俗的向往。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>二、现实观照:功名与心性的冲突</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">- 功名幻灭:</p><p class="ql-block">“功名幻磨蠍”以“磨蠍”(星象主命运多舛)自嘲仕途坎坷,直斥功名如虚幻泡影;“男儿半世功名蹶,沈吟四顾天地窄”更将个人失意推向时代压抑,暗含对清末政局的愤懑。</p><p class="ql-block">- 世情顿悟:</p><p class="ql-block">以“白云出岫”的瞬间变化(“清”与“暝”)、“乔木咫尺迷踪迹”的视觉错觉,类比世情“变态顷刻”,揭示现实的无常与虚妄,呼应开篇“人物非畴昔”的沧桑感。</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>三、诗以言志:清梦与清醒的辩证</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block">- 梦的救赎:</p><p class="ql-block">“哦诗恨未成”的创作执着,“异书读风雨”的精神坚守,将梦境升华为对抗现实的力量——即便“清境不常留”,仍借“隃麋墨”(墨汁代指书写)定格理想,以艺术创作延续心灵的“清冷”。</p><p class="ql-block">- 醒的叩问:</p><p class="ql-block">结句“安得清梦一番觉,指点前途黑如漆”笔锋陡转,从梦境的澄明坠入现实的黑暗,以反问收束,既渴求解脱困境,又隐含对觉醒之路的迷茫,余韵苍凉。</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"> 苏继祖撰写《清廷戊戌朝变记》</p><p class="ql-block"> 戊戌前后的痛与梦</p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;"><i>匡山旧游处,一夕忽飞越。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;"><i> 庐舍尚宛然,人物非畴昔。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>匡山旧游处,一夕忽飞越。这几句诗抒发了对旧游之地的深切感慨:</b></p><p class="ql-block"><b> - 曾经游历过的匡山,仿佛一夜间忽然在记忆中飞越浮现。</b></p><p class="ql-block"><b>- 那里的房舍依旧如往昔般模样,而曾经的人物却已不再是从前的样子。</b></p><p class="ql-block"><b>诗中以“庐舍宛然”与“人物非昔”对比,凸显物是人非的怅惘,蕴含对时光流逝、人事变迁的叹惋。</b></p><p class="ql-block"><b> </b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;"><i>对此发怆怀,功名幻磨蠍。</i></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;"><i> 伊谁摄我来,放大光明色。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗由感怀引发对功名的思索:</b></p><p class="ql-block"><b>- 面对此情此景生发悲怆感慨,功名如同磨蠍(指磨难)般虚幻无常。</b></p><p class="ql-block"><b>- 是谁将我“摄”入这情境,让我看见(或感悟到)超脱功名的“放大光明色”(光明透彻的境界)。</b></p><p class="ql-block"><b>诗中借物是人非之叹,否定功名的永恒价值,暗含对超然心境的追寻,带有哲思意味。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>朗如玉山行,雪月涵空绝。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 千树梨花开,万树琼瑶缀。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗勾勒出清绝明丽的冰雪胜景:</b></p><p class="ql-block"><b>- 清朗之态如行于玉山上,雪光月色交融,澄澈空明,世间无匹。</b></p><p class="ql-block"><b>- 千树万树如梨花竞放,又如琼瑶缀满枝头,尽现冰雪世界的晶莹璀璨。</b></p><p class="ql-block"><b>诗中以“玉山”“雪月”“琼瑶”等意象,营造出超凡脱俗的空灵意境,极写冰雪之美。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>岩径失险巇,林泉迥澄沏。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 我心素滓秽,安睹此虚白。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗借景省察内心:</b></p><p class="ql-block"><b>- 险峻的山路在冰雪中隐去,林泉愈发清澈澄明。</b></p><p class="ql-block"><b>- 自惭心有俗尘杂念,如何能真正体悟这空明纯净之境?</b></p><p class="ql-block"><b>以“岩径失险”“林泉澄澈”的清寂之景,对照“心素滓秽”的自剖,抒发对涤荡心灵、趋近澄明境界的向往。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>将毋山之灵,示我水晶域。</i></b></p><p class="ql-block"><i> </i><b><i>一洗万斛尘,皎若青天日。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗以祈愿叩问直抒胸臆:</b></p><p class="ql-block"><b>- 莫不是山之神灵,有意向我展现这如水晶般澄澈的境界?</b></p><p class="ql-block"><b>- 愿以此境洗尽万千尘俗杂念,让心明澈如青天白日。</b></p><p class="ql-block"><b>诗中借“水晶域”的纯净意象,表达对洗去凡心、复归本真的强烈渴望,语言质朴而情志高洁。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>泠然禦风行,怀清而履洁。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 蝶意栩栩苏,鸿泥冉冉灭。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗展现超然心境与生命感悟:</b></p><p class="ql-block"><b>- 如乘风而行般轻盈自在,秉持清怀、践行高洁。</b></p><p class="ql-block"><b>- 如庄周梦蝶般生机复苏,尘世踪迹(鸿泥)渐次幻灭。</b></p><p class="ql-block"><b>以“御风”“蝶意”写超脱之态,“鸿泥灭”喻功名虚妄,传递出淡泊自守、勘破浮世的人生态度。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>心地一澄鲜,清冷犹在目。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这两句诗收束心境感悟:</b></p><p class="ql-block"><b>- 当心地澄澈明净,那份清冷通透的境界仿佛仍在眼前。</b></p><p class="ql-block"><b>以“澄鲜”直写心灵净化后的状态,“犹在目”强化情境留存的深刻,传递出对澄明心境的珍视与回味。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>哦诗恨未成,挑灯为补足。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 记曾在山时,异书经我读。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i></i>这几句诗续写了灯下补诗的情境与回忆:</b></p><p class="ql-block"><b>- 苦思作诗却遗憾未能成章,于是挑亮灯烛继续补足。</b></p><p class="ql-block"><b>- 忽然忆起在山中时光,曾有奇书经我品读。</b></p><p class="ql-block"><b>诗中交织着创作的执着与对往昔静读岁月的怀念,画面感十足,流露对文人雅趣的眷恋。</b></p><p class="ql-block"><b><span class="ql-cursor"></span></b></p> <p class="ql-block"><b><i>风潇雨晦中,白云时往复。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i>出岫山谷清,入岫暝岩穴。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这四句诗描绘了诗人对山中读书时光的回忆,意境清幽而富有哲思,赏析如下:</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">字词与画面</span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><b>- 异书:指珍奇或难得的书籍,暗含诗人对知识的珍视。</b></p><p class="ql-block"><b>- 风潇雨晦:风雨交加、天色昏暗的样子,营造出清冷孤寂的氛围。</b></p><p class="ql-block"><b>- 白云往复:白云在山间飘荡回旋,既是自然景象,也象征时光流转或心境的淡泊。</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><b>- 画面感:诗人忆起在山中研读奇书的岁月,风雨呼啸中,唯有白云相伴,在明暗交织的天地间往来飘荡,宛如一幅水墨山水画卷。</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">情感与意境</span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><b>- 对宁静时光的眷恋</b></p><p class="ql-block"><b>“记曾”二字点明回忆,山中读书远离尘世喧嚣,“异书”相伴体现精神世界的富足,隐含对现实纷扰的疏离。</b></p><p class="ql-block"><b>- 孤独与超脱的交织</b></p><p class="ql-block"><b>“风潇雨晦”既是自然环境,也暗喻人生困境或时代动荡,而“白云往复”则以自然的自在反衬内心的超脱——即便外界风雨如晦,仍能在书中寻得安宁,颇有“任他风吹雨打,我自岿然不动”的定力。</b></p><p class="ql-block"><b>- 时光流逝的感慨</b></p><p class="ql-block"><b>白云的“往复”暗示岁月匆匆,与“记曾”形成今昔对照,既留恋往昔纯粹,也暗含对当下境遇的慨叹。</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">深层韵味</span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><b>- 以景喻心:风雨与白云的对比,似在表达诗人对理想(如云般自由)与现实(如风雨般压抑)的思考。</b></p><p class="ql-block"><b>- 文人精神写照:在艰苦环境中坚守读书志趣,体现传统文人“穷且益坚”的风骨,以及对精神追求的执着。</b></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><b>短短四句,以简笔勾勒出虚实交织的境界,既有自然之美,亦含人生哲思,耐人回味。</b></p><p class="ql-block"><b><span class="ql-cursor"></span></b></p><p class="ql-block"><b></b></p><p class="ql-block"><b></b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>乔木咫尺间,过眼迷踪迹。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 瞬息不曾经,苍然还逼立。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i><span class="ql-cursor"></span></i>这几句诗借乔木写世事瞬变:</b></p><p class="ql-block"><b> - 近在咫尺的乔木,转眼便迷失踪迹。</b></p><p class="ql-block"><b>- 瞬间未及细看,它又苍然矗立眼前。</b></p><p class="ql-block"><b>以乔木“迷踪”与“逼立”的瞬间变化,喻指时光飞逝、世事无常,蕴含对生命须臾的慨叹。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>以兹识世情,变态诚顷刻。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 风雨故人来,常为谭咄咄。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗由自然悟透世情:</b></p><p class="ql-block"><b>- 由此可知世态人情,变化实在只在顷刻之间。</b></p><p class="ql-block"><b>- 风雨中故友来访,常对这无常世事感叹不已。</b></p><p class="ql-block"><b>以“变态顷刻”道尽世情虚幻,借“风雨故人”的相聚,既含对友人相伴的珍视,亦有对世事多变的喟叹。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>书空意未终,天姥梦复得。</i></b></p><p class="ql-block"><b><i> 清境不常留,敢烦隃麋墨。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗续写文人的诗梦与执念:</b></p><p class="ql-block"><b>- 对空书写(“书空”)意犹未尽,又得重温天姥山的梦境。</b></p><p class="ql-block"><b>- 清美之境不常留存,怎敢烦劳墨汁(“隃麋墨”)记录心迹?</b></p><p class="ql-block"><b>以“梦复得”见对理想境界的追寻,“清境难留”叹美好易逝,尾句反话见惜墨重情,满溢文人雅韵。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>眼中云物,梦中雪月,合并写来,天空地阔。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句恰似对前述诗意的精妙总结,将虚实之景融为一体,勾勒出雄浑开阔的意境。若以赏析角度解读:作者将眼中真实的云卷云舒,与梦中虚幻的雪色月光相融合,笔墨纵横间,既呈现了自然万象的瑰丽变幻,又融入了内心超然物外的哲思。虚实交织下,天地似被无限延展,给人以空灵悠远、豁然开朗之感,尽显诗境的博大与心境的洒脱。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>吁嗟乎,男儿半世功名蹶,沈吟四顾天地窄。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这几句诗直抒胸臆,道尽男儿半生蹉跎的悲愤:</b></p><p class="ql-block"><b>- 可叹啊!半生追求功名却屡遭挫折,沉吟徘徊间只觉天地狭小难容壮志。</b></p><p class="ql-block"><b>“蹶”字道尽仕途坎坷,“天地窄”以空间压缩感写心境压抑,满溢怀才不遇的愤懑与对现实困境的无奈。</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b><i>安得清梦一番觉,为我指点前途黑如漆。</i></b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>这两句诗以慨叹叩问倾诉迷茫:</b></p><p class="ql-block"><b>- 怎能从清梦中觉醒,为我指点前途那漆黑如墨的困境?</b></p><p class="ql-block"><b>以“前途黑如漆”喻指人生迷途的绝望,“安得”二字迸发对指引与光明的迫切渴求,尽显困厄中挣扎的悲凉与期待。</b></p><p class="ql-block"><b><span class="ql-cursor"></span></b></p> <p class="ql-block">大匡山,李白读书台。</p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">本诗的艺术特色与情感内核</b></p><p class="ql-block">- 象征体系:以“云”“雪”“月”等洁净意象构建精神乌托邦,以“风雨”“黑如漆”隐喻现实桎梏,形成鲜明的二元对立。</p><p class="ql-block">- 纪梦结构:从“飞越大匡”的切入,到“心地澄鲜”的沉浸,再到“清境难留”的抽离,暗合“入梦—赏境—悟世—怅醒”的心理曲线。</p><p class="ql-block">- 文人精神:全诗贯穿“守志”与“愤世”的张力,既具传统士大夫“穷则独善”的风骨,亦含近代知识分子对时代变局的叩问,堪称清末文人精神的缩影。</p><p class="ql-block"><b> 此诗以梦境为舟,载尽现实之重,在虚实之间求索心灵出路,既有山水诗的空灵,亦含咏怀诗的沉郁,读来令人低回不已。</b></p><p class="ql-block"><b><span class="ql-cursor"></span></b></p> <p class="ql-block"> 合上诗集,我想对外曾祖父说,虽然您在那个时代经历了诸多不如意,但您留下的这首诗,却成为了我们苏家的宝贵财富,让后人能够透过它,了解您的内心世界,感受您的情感起伏。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 合上诗集,我仿佛从这场穿越时空的对话中苏醒。外曾祖父苏继祖的《己亥冬夜梦入大匡即景言怀》,不仅仅是一首纪梦诗,更是他人生的写照,是他对人生、对世界的深刻感悟。通过这首诗,我与外曾祖父进行了一场灵魂的交流,受益匪浅。</p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block">谢谢你的阅读</p>