千字文

程秀珍

<p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">天地万物篇</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">天地玄黄 (tiān dì xuán huáng),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宇宙洪荒 (yǔ zhòu hóng huāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">日月盈昃 (rì yuè yíng zè),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">辰宿列张 (chén xiù liè zhāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①洪荒:无边无际、混沌蒙昧的状态,指远古时代。洪,洪大、辽阔。荒,空洞、荒芜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②盈昃(zè):盈:月光圆满。昃(zè):太阳西斜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③宿(xiù)〈古〉中国天文学家将天空中某些星的集合体叫做“宿”。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】天是青黑色的,地是黄色的,宇宙形成于混沌蒙昧的状态中。太阳正了又斜,月亮圆了又缺,星辰布满在无边的太空中。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">寒来暑往 (hán lái shǔ wǎng),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">秋收冬藏 (qiū shōu dōng cáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">闰馀成岁 (rùn yú chéng suì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">律吕调阳 (lǜ lǚ tiáo yáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①闰馀成岁:中国古代历法以月亮圆缺变化一次为一个月,十二个月为一年,但人们实际经历一年(地球绕太阳运行一圈所用的时间)和它之间存在差额,这个时间差额被称为“闰余”。为了解决这个问题,古人每过几年就把积累到一定程度的“闰余”相加,合成“闰月”,插入该年份中,有“闰月”的这一年就是“闰年”。闰,余数。岁,年。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②律吕:律管和吕管,中国古代用来校定音律的一种设备,相当于现代的定音器。中国古代将一个八度分为十二个不完全相等的半音,从低到高依次排列,每个半音称为一律,其中奇数各律叫做“律”,偶数各律叫做“吕”,十二律分为“六律”、“六吕”,简称“律吕”。相传黄帝时伶伦制乐,用律吕以调阴阳。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】寒暑循环变换,来了又去,去了又来;秋天收割庄稼,冬天储藏粮食。积累数年的闰余并成一个月,放在闰年里;古人用六律六吕来调节阴阳。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">云腾致雨 (yún téng zhì yǔ),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 露结为霜 (lù jié wéi shuāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">金生丽水 (jīn shēng lì shuǐ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">玉出昆冈 (yù chū kūn gāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①丽水:即丽江,又名金沙江,出产黄金。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②昆冈:昆仑山。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】云气上升遇冷就形成了雨,夜里露水遇冷就凝结成霜。黄金产在金沙江,玉石出在昆仑山岗。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">剑号巨阙 (jiàn hào jù què),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 珠称夜光 (zhū chēng yè guāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">果珍李柰 (guǒ zhēn lǐ nài), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">菜重芥姜 (cài zhòng jiè jiāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①巨阙:越王允常命欧冶子铸造了五把宝剑,第一为巨阙,其余依次名为纯钩、湛卢(zhàn lú)、胜邪、鱼肠,全都锋利无比,而以巨阙为最。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②夜光:《搜神记》中说,隋侯救好了一条受伤的大蛇,后来大蛇衔了一颗珍珠来报答他的恩情,那珍珠夜间放射出的光辉能照亮整个殿堂,因此人称“夜光珠”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③李柰(nài):两种水果的名称,“李”是李子;“柰”是柰子,果木名,落叶小乔木,花白色,果小,俗名花红,又叫沙果。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】最锋利的宝剑叫“巨阙”,最贵重的明珠叫“夜光”。水果里最珍贵的是李子和柰子,蔬菜中最重要的是芥菜和生姜。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">海咸河淡 (hǎi xián hé dàn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鳞潜羽翔 (lín qián yǔ xiáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">龙师火帝 (lóng shī huǒ dì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鸟官人皇 (niǎo guān rén huáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">①龙师:相传伏羲氏用龙给百官命名,因此叫他“龙师”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②火帝:神农氏用火给百官命名,因此叫他“火帝”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③鸟官:少昊(hào)氏用鸟给百官命名,叫他“鸟官”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">④人皇:传说中的三皇之一。《史记·补三皇本纪》中说:“人皇有九个头,乘着云车,驾着六只大鸟,兄弟九人,分掌九州,各立城邑,共传了150代,合计45600年。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】海水是咸的,河水是淡的,鱼儿在水中潜游,鸟儿在空中飞翔。龙师、火帝、鸟官、人皇,这都是上古时代的帝皇官员。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">始制文字 (shǐ zhì wén zì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">乃服衣裳 (nǎi fú yī cháng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">推位让国 (tuī wèi ràng guó),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 有虞陶唐 (yǒu yú táo táng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①有虞:有虞氏,传说中的远古部落名,舜是它的首领。这里指舜,又称虞舜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②陶唐:陶唐氏,传说中的远古部落名,尧是它的首领。这里指尧,又称唐尧。尧当了七十年君主,他死时把君位让给了舜;舜当了五十年君主,又把君位传给了禹;史称“禅(shàn)让”。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】苍颉(jié)创制了文字,嫘(léi)祖制作了衣裳。唐尧、虞舜英明无私,主动把君位禅让给功臣贤人。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">吊民伐罪 (diào mín fá zuì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">周发殷汤 (zhōu fā yīn tāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">坐朝问道 (zuò cháo wèn dào), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">垂拱平章 (chuí gǒng píng zhāng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】安抚百姓,讨伐暴君,是周武王姬发和商王成汤。贤明的君主坐在朝廷上向大臣们询问治国之道,垂衣拱手,毫不费力就能使天下太平,功绩彰著。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">爱育黎首 (ài yù lí shǒu), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">臣伏戎羌 (chén fú róng qiāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">遐迩一体 (xiá ěr yī tǐ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">率宾归王 (shuài bīn guī wáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①遐迩(xiá ěr):指远近。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②率宾:出自《诗经》:“普天之下,莫非王土;率土之滨,莫非王臣。”</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】 他们爱抚、体恤老百姓,使四方各族人俯首称臣。普天之下都统一成了一个整体,所有的老百姓都服服帖帖地归顺于他的统治。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鸣凤在竹 (míng fèng zài zhú), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">白驹食场 (bái jū shí chǎng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">化被草木 (huà bèi cǎo mù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">赖及万方 (lài jí wàn fāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①驹(jū):小马。②被:覆盖,恩泽。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】凤凰在竹林中欢乐的鸣叫,小白马在草场上自由自在地吃着草食。圣君贤王的仁德之治使草木都沾受了恩惠,恩泽遍及天下百姓。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">盖此身发 (gài cǐ shēn fà),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 四大五常 (sì dà wǔ cháng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">恭惟鞠养 (gōng wéi jū yǎng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">岂敢毁伤 (qǐ gǎn huǐ shāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】① 盖此身发:“盖”发语词,引起下面所说的话,本身并无实义。“身发”身体的头发。这里代指整个身体。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">② 四大:指地、水、风、火四种元素。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③ 五常:指儒家认为人应具备的五种品德,即仁、义、礼、智、信。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">④恭惟鞠养:恭惟也作恭维,对上的谦辞,一般用于文章开头。“鞠(jū)养:抚养,养育。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】人的身体发肤分属于“四大”,一言一动都要符合“五常”。诚敬的想着父母养育之恩,哪里还敢毁坏损伤它。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">女慕贞洁 (nǚ mù zhēn jié), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">男效才良 (nán xiào cái liáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">知过必改 (zhī guò bì gǎi), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">得能莫忘 (dé néng mò wàng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】女子要仰慕那些持身严谨的贞妇洁女,男子要仿效那些有才能有道德的人。知道自己有过错,一定要改正;适合自己干的事,不要放弃。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">罔谈彼短 (wǎng tán bǐ duǎn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">靡恃己长 (mí shì jǐ cháng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">信使可覆 (xìn shǐ kě fù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">器欲难量 (qì yù nán liáng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】不要谈论别人的短处,也不要依仗自己有长处就不思进取。诚实的话要经得起考验,器度要大,让人难以估量。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">墨悲丝染 (mò bēi sī rǎn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诗赞羔羊 (shī zàn gāo yáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">景行维贤 (jǐng xíng wéi xián), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">克念作圣 (kè niàn zuò shèng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①诗赞羔羊:“诗”:这里指《诗经》。《诗经》是中国古代有记载的第一部诗歌总集,共305篇,又取整数,称为“诗三百”,分为风、雅、颂三部分。羔羊:《诗经·召南》里有“羔羊”一篇,表面上是赞美羔羊的素白,实质上是称颂穿皮袄的人——士大夫具有羔羊般纯洁正直、不受污染的品德。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】墨子悲叹白丝被染上了杂色,《诗经》赞颂羔羊能始终保持洁白如一。要仰慕圣贤的德行,要克制私欲,努力仿效圣人</b>。</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">德建名立 (dé jiàn míng lì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">形端表正 (xíng duān biǎo zhèng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">空谷传声 (kōng gǔ chuán shēng),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 虚堂习听 (xū táng xí tīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①习:长期反复地做,逐渐养成的不自觉的活动。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】养成了好的道德,就会有好的名声;就如同形体端庄了,仪表就正直了一样。空旷的山谷中呼喊声传得很远,宽敞的厅堂里说话声非常清晰。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">祸因恶积 (huò yīn è jí), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">福缘善庆 (fú yuán shàn qìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">尺璧非宝 (chǐ bì fēi bǎo), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span>寸阴是竞 (cùn yīn shì jìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①祸、福二句:语出《易?坤?文言》:“积善之家,必有余庆;积不善之家,必有余殃。”</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】灾祸是作恶多端的结果,福禄是乐善好施的回报。一尺长的美玉不能算是真正的宝贝,而即使是片刻时光也值得珍惜。</b></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">为人处事篇</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">资父事君 (zī fù shì jūn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">曰严与敬 (yuē yán yǔ jìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孝当竭力 (xiào dāng jié lì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">忠则尽命 (zhōng zé jìn mìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①事:侍奉。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】奉养父亲,侍奉君主,要严肃而恭敬。孝顺父母应当竭尽全力,忠于君主要不惜献出生命。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">临深履薄 (lín shēn lǚ bó), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">夙兴温凊 (sù xīng wēn qìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">似兰斯馨 (sì lán sī xīn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">如松之盛 (rú sōng zhī shèng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①夙兴:“夙兴夜寐”之略。夙,早。②温凊(qìng):“冬温夏凊”之略。凊,凉。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】要“如临深渊,如履薄冰”那样小心谨慎;要早起晚睡,侍候父母让他们感到冬暖夏凉。让自己的德行像兰草那样的清香,像松柏那样的茂盛。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">川流不息 (chuān liú bù xī), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">渊澄取映 (yuān chéng qǔ yìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">容止若思 (róng zhǐ ruò sī), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">言辞安定 (yán cí ān dìng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】还能延及子孙,像大河川流不息;影响世人,像碧潭清澄照人。仪容举止要沉静安详,言语措辞要稳重,显得从容沉静。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">笃初诚美 (dǔ chū chéng měi), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">慎终宜令 (shèn zhōng yì lìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">荣业所基 (róng yè suǒ jī),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">籍甚无竟 (jí shèn wú jìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①笃(dǔ):忠实,诚信。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②籍甚:盛大。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】无论修身、求学、重视开头固然不错,认真去做,有好的结果更为重要。这是一生荣誉的事业的基础,有此根基,发展就没有止境。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">学优登仕 (xué yōu dēng shì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">摄职从政 (shè zhǐ cóng zhèng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">存以甘棠 (cún yǐ gān táng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">去而益咏 (qù ér yì yǒng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①学优:《论语》有“学而优则仕”之语。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②摄(shè):代理。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③甘棠:木名。即棠梨。《史记·燕召公世家》:“周武王之灭纣,封召公于北燕……召公巡行乡邑,有棠树,决狱政事其下,自侯伯至庶人各得其所,无失职者。召公卒,而民人思召公之政,怀棠树不敢伐,哥咏之,作《甘棠》之诗。”后遂以“甘棠”称颂循吏的美政和遗爱。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】书读好了就能做官,可以行使职权参加国政。周人怀念召伯的德政,召公活着时曾在甘棠树下理政,他过世后老百姓对他更加怀念歌咏。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">乐殊贵贱 (yuè shū guì jiàn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">礼别尊卑 (lǐ bié zūn bēi)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">上和下睦 (shàng hé xià mù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">夫唱妇随 (fū chàng fù suí)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】音乐要根据人们身份的贵贱而有所不同,礼节要根据人们地位的高低而有所区别。上下要和睦相处,夫妇要一唱一随,协调和谐。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">外受傅训 (wài shòu fù xùn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">入奉母仪 (rù fèng mǔ yí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诸姑伯叔 (zhū gū bó shú), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">犹子比儿 (yóu zǐ bǐ ér)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】在外接受师傅的训诲,在家遵从父母的教导。对待姑姑、伯伯、叔叔等长辈,要像是他们的亲生子女一样。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孔怀兄弟 (kǒng huái xiōng dì),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">同气连枝 (tóng qì lián zhī)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">交友投分 (jiāo yǒu tóu fēn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">切磨箴规 (qiē mó zhēn guī)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】兄弟之间要相互关心,因为同受父母血气,如同树枝相连。结交朋友要意气相投,要能学习上切磋琢磨,品行上互相告勉。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">仁慈隐恻 (rén cí yǐn cè), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">造次弗离 (zào cì fú lí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">节义廉退 (jié yì lián tuì),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">颠沛匪亏 (diān pèi fěi kuī)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】仁义、慈爱,对人的恻隐之心,在任何时候,任何地方都不能抛离。气节、正义、廉洁、谦让这些品德,在最穷困潦倒的时候也不可亏缺。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">性静情逸 (xìng jìng qíng yì),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">心动神疲 (xīn dòng shén pí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">守真志满 (shǒu zhēn zhì mǎn),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">逐物意移 (zhú wù yì yí)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】保持内心清静平定,情绪就会安逸舒适,心为外物所动,精神就会疲惫困倦。保持自己天生的善性,愿望就可以得到满足,追求物欲享受,善性就会转移改变。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">坚持雅操 (jiān chí yǎ cāo),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">好爵自縻 (hǎo jué zì mí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①縻(mí):牵系,拴住,系住。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】坚定地保持着高雅情操,好的职位自然就会属于你。</b></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:22px;">建功立业篇</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">都邑华夏 (dū yì huá xià),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东西二京 (dōng xī èr jīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】邑(yì):国都,京城。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】坚定地保持着高雅情操,好的职位自然就会属于你。中国古代的都城华美壮观,有东京洛阳和西京长安。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">背邙面洛 (bèi máng miàn luò),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">浮渭据泾 (fú wèi jù jīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宫殿盘郁 (gōng diàn pán yù),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">楼观飞惊 (lóu guàn fēi jīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①邙(máng):山名, 北邙山,在河南省。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】洛阳北靠邙山,面临洛水;长安北横渭水,远据泾河。宫殿回环曲折,楼台宫阙凌空欲飞,使人心惊。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">图写禽兽 (tú xiě qín shòu),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">画彩仙灵 (huà cǎi xiān líng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">丙舍傍启 (bǐng shè páng qǐ),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">甲帐对楹 (jiǎ zhàng duì yíng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①丙舍:宫中别室。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②甲帐:汉武帝时所造的帐幕。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】宫殿里画着飞禽走兽,还有彩绘的天仙神灵。正殿两边的配殿从侧面开启,豪华的帐幕对着高高的楹柱。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">肆筵设席 (sì yán shè xí),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鼓瑟吹笙 (gǔ sè chuī shēng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">升阶纳陛 (shēng jiē nà bì),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">弁转疑星 (biàn zhuàn yí xīng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】宫殿里摆着酒席,弹琴吹笙一片欢腾。官员们上下台阶互相祝酒,珠帽转动,像满天的星斗。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">右通广内 (yòu tōng guǎng nèi),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">左达承明 (zuǒ dá chéng míng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">既集坟典 (jì jí fén diǎn),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">亦聚群英 (yì jù qún yīng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】右面通向用以藏书的广内殿,左面到达朝臣休息的承明殿。这里收藏了很多的典籍名著,也集着成群的文武英才。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">杜稿钟隶 (dù gǎo zhōng lì),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">漆书壁经 (qī shū bì jīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">府罗将相(fǔ luó jiàng xiàng),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">路侠槐卿(lù jiā huái qīng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】里边有杜度草书的手稿和钟繇隶书的真迹,有从汲(jí)县魏安厘王冢中发现掘出来的漆写古书,以及汉代鲁恭王在曲阜(fù)孔庙墙壁内发现的古文经书。宫延内将相依次排成两列,宫廷外大夫公卿夹道站立。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">户封八县 (hù fēng bā xiàn),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">家给千兵 (jiā jǐ qiān bīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">高冠陪辇 (gāo guān péi niǎn),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">驱毂振缨 (qū gǔ zhèn yīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①辇(niǎn):古时用人拉或推的车。②毂(gǔ):泛指车。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】他们每家都有八县以上的封地,还有上千名的侍卫武装。戴着高大帽子的官员们陪着皇帝出游,驾着车马,帽带飘舞着,好不威风。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">世禄侈富 (shì lù chǐ fù),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">车驾肥轻 (chē jià féi qīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">策功茂实 (cè gōng mào shí),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">勒碑刻铭 (lè bēi kè míng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】他们的子孙世代领受俸禄,奢侈豪富,出门时轻车肥马,春风得意。朝廷还详尽确实地记载他们的功德,刻在碑石上流传后世。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">磻溪伊尹 (pán xī yī yǐn),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">佐时阿衡 (zuǒ shí ē héng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">奄宅曲阜 (yǎn zhái qū fù),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">微旦孰营 (wēi dàn shú yíng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】周武王磻溪遇吕尚,尊他为“太公望”;伊尹辅佐时政,商汤王封他为“阿衡”。周成王占领了古奄国曲阜一带地面,要不是周公旦辅政哪里能成?</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">桓公匡合 (huán gōng kuāng hé),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 济弱扶倾 (jì ruò fú qīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">绮回汉惠 (qǐ huí hàn huì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">说感武丁 (yuè gǎn wǔ dīng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】齐桓公匡正天下诸侯,都打着“帮助弱小”、“拯救危亡”的旗号。汉惠帝做太子时靠绮里季才幸免废黜,商君武丁感梦而得贤相傅说。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">俊乂密勿 (jùn yì mì wù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">多士寔宁 (duō shì shí níng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">晋楚更霸 (jìn chǔ gēng bà), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">赵魏困横 (zhào wèi kùn héng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①乂(yì):“千人之英曰俊,百人之英曰乂”,乂是贤才的意思。②密勿是勤勤恳恳的意思。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③横:连横。战国时,苏秦说(shuì)六国联合拒秦,史称“合纵”。张仪主和拆散合纵,使六国一个个服从秦国,称为“连横”。由于连横,秦国采取远交近攻政策,首先打击赵、魏,所以说“赵魏困横”。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】贤才的勤奋谨慎,换来了百官的各安其位。晋文公、楚庄王先后称霸,赵国、魏国受困于连横。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">假途灭虢 (jiǎ tú miè guó), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">践土会盟 (jiàn tǔ huì méng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">何遵约法 (hé zūn yuē fǎ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">韩弊烦刑 (hán bì fán xíng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】晋国向虞国借路去消灭虢国,晋文公在践土召集诸侯歃血会盟。萧何遵奉汉高祖简约的法律,韩非惨死在他自己所主张的苛刑之下。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">起翦颇牧 (qǐ jiǎn pō mù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">用军最精 (yòng jūn zuì jīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宣威沙漠 (xuān wēi shā mò), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">驰誉丹青 (chí yù dān qīng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①起翦(jiǎn)颇牧:起:白起;翦:王翦;颇:廉颇;牧:李牧。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】秦将白起、王翦,赵将廉颇、李牧,用兵作战最为精通。他们的声威远扬到北方的沙漠,美名和肖像永远流传在千古史册之中。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">九州禹迹 (jiǔ zhōu yǔ jì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">百郡秦并 (bǎi jùn qín bìng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">岳宗泰岱 (yuè zōng tài dài), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">禅主云亭 (shàn zhǔ yún tíng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①岱(dài):泰山的别称。也叫“岱宗”、“岱岳”。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】九州之内都留下了大禹治水的足迹,全国各郡在秦并六国后归于统一。五岳以泰山为尊,历代帝王都在云山和亭山主持禅礼。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">雁门紫塞 (yàn mén zǐ sài), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鸡田赤城 (jī tián chì chéng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">昆池碣石 (kūn chí jié shí), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">钜野洞庭 (jù yě dòng tíng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】名关有北疆雁门,要塞有万里长城,驿站有边地鸡田,奇山有天台赤城。赏池赴昆明滇池,观海临河北碣石,看泽去山东巨野,望湖上湖南洞庭。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">旷远绵邈 (kuàng yuǎn mián miǎo),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">岩岫杳冥 (yán xiù yǎo míng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">治本于农 (zhì běn yú nóng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">务兹稼穑 (wù zī jià sè)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】中国的土地辽阔遥远,没有穷极,名山奇谷幽深秀丽,气象万千。把农业作为治国的根本,一定要做好播种与收获。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">俶载南亩 (chù zǎi nán mǔ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">我艺黍稷 (wǒ yì shǔ jì)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">税熟贡新 (shuì shú gòng xīn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">劝赏黜陟 (quàn shǎng chù zhì)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】 一年的农活该开始干起来了,种植着小米和黄米。收获季节,用刚熟的新谷交纳税粮,庄稼种得好的受到表彰和赏赐,种得不好的就要受到处罚。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孟轲敦素 (mèng kē dūn sù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">史鱼秉直 (shǐ yú bǐng zhí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">庶几中庸 (shù jǐ zhōng yōng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">劳谦谨敕 (láo qiān jǐn chì)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】孟子崇尚朴素,史官子鱼秉性刚直。做人要尽可能合乎中庸的标准,必须勤劳谦逊,谨慎检点,懂得规劝告诫自己。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">聆音察理 (líng yīn chá lǐ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">鉴貌辨色 (jiàn mào biàn sè)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">贻厥嘉猷 (yí jué jiā yóu), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">勉其祗植 (miǎn qí zhī zhí)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】听人说话要审察其中的道理,看人容貌要看出他的心情。要给人家留下正确高明的忠告或建议,勉励别人谨慎小心地处世立身。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">省躬讥诫 (xǐng gōng jī jiè), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">宠增抗极 (chǒng zēng kàng jí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">殆辱近耻 (dài rǔ jìn chǐ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">林皋幸即 (lín gāo xìng jí)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①皋(gāo):水边的高地。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】听到别人的讥讽告诫,要反省自身;备受恩宠不要得意忘形,对抗权尊。如果知道有危险耻辱的事快要发生就退隐山林,还可以幸免于祸。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">两疏见机 (liǎng shū jiàn jī), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">解组谁逼 (jiě cú shuí bī)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">索居闲处 (suǒ jū xián chǔ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">沉默寂寥 (chén mò jì liáo)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】汉代疏广、疏受叔侄见机归隐,有谁逼迫他们辞去官职呢?离君独居,悠闲度日,整天不用多费唇舌,清静无为岂不是好事。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">求古寻论 (qiú gǔ xún lùn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">散虑逍遥 (sǎn lǜ xiāo yáo)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">欣奏累遣 (xīn zòu lèi qiǎn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">戚谢欢招 (qī xiè huān zhāo)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】探求古人古事,读点至理名言,就可以排除杂念,自在逍遥。轻松的事凑到一起,费力的事丢在一边,消除不尽的烦恼,得来无限的快乐</b></p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:22px; color:rgb(237, 35, 8);">居家生活篇</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">渠荷的历 (qú hé dì lì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">园莽抽条 (yuán mǎng chōu tiáo)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">枇杷晚翠 (pí pá wǎn cuì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">梧桐蚤凋 (wú tóng zǎo diāo)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①的历:光彩烂灼的样子。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②蚤(zǎo):通“早”,指月初或早晨。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】池塘中的荷花开得多么鲜艳,园林内的青草抽出嫩芽。到了冬天枇杷叶子还是绿的,梧桐一到秋天叶子就凋了。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">陈根委翳 (chén gēn wěi yì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">落叶飘摇 (luò yè piāo yáo)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">游鹍独运 (you kūn dú yùn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">凌摩绛霄 (líng mó jiàng xiāo)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】老树根蜿蜒曲折,落叶在秋风里四处飘荡。只有远游的鲲鹏独立翱翔,直冲布满彩霞的云霄。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">耽读玩市 (dān dú wán shì), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">寓目囊箱 (yù mù náng xiāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">易輶攸畏 (yì yóu yōu wèi), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">属耳垣墙 (zhǔ ěr yuán qiáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①囊:口袋。②輶(yóu):一种轻便的车子。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③攸(yōu):所。④垣(yuán):矮墙,也泛指墙。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】汉代王充在街市上沉迷留恋于读书,眼睛注视的全是书袋和书籍。换了轻便的车子要注意危险,说话要防止隔墙有耳。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">具膳餐饭 (jù shàn cān fàn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">适口充肠 (shì kǒu chōng cháng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">饱饫烹宰 (bǎo yù pēng zǎi), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">饥厌糟糠 (jī yàn zāo kāng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】平时的饭菜,要适合口味,让人吃得饱。饱的时候自然满足于大鱼大肉,饿的时候应当满足于粗菜淡饭。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">亲戚故旧 (qīn qì gù jiù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">老少异粮 (lǎo shào yì liáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">妾御绩纺 (qiè yù jì fǎng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">侍巾帷房 (shì jīn wéi fáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①绩纺:泛指纺纱,绩麻诸事。即纺绩。②帷房:内房。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】亲属、朋友会面要盛情款待,老人、小孩的食物应和自己不同。小妾婢女要管理好家务,尽心恭敬地服侍好主人。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">纨扇圆絜 (wán shàn yuán jié), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">银烛炜煌 (yín zhú wěi huáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">昼眠夕寐 (zhòu mián xī mèi), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">蓝笋象床 (lán sǔn xiàng chuáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①纨(wán):很细的丝织品。②絜(jié):“洁”之书面语。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】圆圆的绢扇洁白素雅,白白的蜡烛明亮辉煌。白日小憩,晚上就寝,有青篾编成的竹席和象牙雕屏的床榻。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">弦歌酒宴 (xián gē jiǔ yàn), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">接杯举觞 (jié bēi jǔ shāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">矫手顿足 (jiǎo shǒu dùn zú), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">悦豫且康 (yuè yù qiě kāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①觞(shāng):酒杯。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】奏着乐,唱着歌,摆酒开宴;接过酒杯,开怀畅饮。情不自禁地手舞足蹈,真是又快乐又安康。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">嫡后嗣续 (dí hòu sì xù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">祭祀烝尝 (jì sì zhēng cháng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">稽颡再拜 (jī sǎng zài bài), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">悚惧恐惶 (sǒng jù kǒng huáng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】子孙一代一代传续,四时祭祀不能懈怠。跪着磕头,拜了又拜;礼仪要周全恭敬,心情要悲痛虔诚。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">笺牒简要 (jiān dié jiǎn yào), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">顾答审详 (gù dá shěn xiáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">骸垢想浴 (hái gòu xiǎng yù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">执热愿凉 (zhí rè yuàn liáng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①笺(jiān):文书、书信。②骸(hái):身体。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】给人的书信要简明扼要,回答别人的问题时要审慎周详。身上脏了就想洗个澡,捧着热东西就希望有风把它吹凉。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">驴骡犊特 (lǘ luó dú tè), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">骇跃超骧 (hài yuè chāo xiāng)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">诛斩贼盗 (zhū zhǎn zéi dào), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">捕获叛亡 (pǔ huò pàn wáng)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】家里有了灾祸,连驴子、骡子,大小牲口都会受惊,狂蹦乱跳,东奔西跑。官府诛杀盗贼,捕获叛乱分子和亡命之徒。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">布射僚丸 (bù shè liáo wán), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">嵇琴阮啸 (jī qín ruǎn xiào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">恬笔伦纸 (tián bǐ lún zhǐ), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">钧巧任钓 (jūn qiǎo rén diào)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】吕布善于射箭,宜僚善玩弹丸,嵇康善于弹琴,阮籍善于撮口长啸。蒙恬制造了毛笔,蔡伦发明了造纸,马钧发明了水车,任公子善于钓鱼。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">释纷利俗 (shì fēn lì sú), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">竝皆佳妙 (bìng jiē jiā miào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">毛施淑姿 (máo shī shū zī), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">工颦妍笑 (gōng pín yán xiào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①竝(bìng):“并”异体字之一。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②毛:毛嫱(qiáng)。西:西施。《庄子·齐物论》:“毛嫱、西施,人之所美也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③工:善。④颦(pín):皱眉。⑤妍(yán):美丽。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】他们或者善于为人解决纠纷,或者善于发明创造有利于社会,这些都非常巧妙。毛嫱、西施,姿容姣美,哪怕皱着眉头,也像美美的笑。</b></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">年矢每催 (niánshǐměicuī), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">曦晖朗曜 (xī huī lǎng yào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">璇玑悬斡 (xuán jī xuán wò), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">晦魄环照 (huì pò huán zhào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①矢(shǐ):箭。②曜(yào):日光、照耀。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">③璿玑(xuán jī):古代称北斗星的第一星至第四星。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">④斡(wò):旋转。⑤晦魄:月亮。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】青春易逝,岁月匆匆催人渐老,只有太阳的光辉永远朗照。高悬的北斗随着四季变换转动,明晦的月光洒遍人间每个角落。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">指薪修祜 (zhǐ xīn xiū hù), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">永绥吉劭 (yǒng suí jí shào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">矩步引领 (jǔ bù yǐn lǐng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">俯仰廊庙 (fǔ yǎng láng miào)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】顺应自然,修德积福,永远平安,多么美好。如此心地坦然,方可以昂头迈步,一举一动都像在神圣的庙宇中一样仪表庄重。</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">束带矜庄 (shù dài jīn zhuāng), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">徘徊瞻眺 (pái huái zhān tiào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">孤陋寡闻 (gū lòu guǎ wén), </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">愚蒙等诮 (yú méng děng qiào)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">【注释】①矜(jīn):自夸、自恃。《礼记·表礼》“不矜而庄。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">②诮(qiào):讥讽、嘲讽。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】衣带穿着整齐端庄,举止从容,高瞻远瞩。这些道理孤陋寡闻就不会明白,只能和愚昧无知的人一样空活一世,让人耻笑。</b></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">谓语助者 (wèi yǔ zhù zhě),</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">焉哉乎也 (yān zāi hū yě)。</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【译文】说到古书中的语助词,那就是“焉”、“哉”、“乎”、“也”了。</b></p>