七絕 我命由我也由天

孙泽先

<p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:20px;">七絕</b><span style="font-size:20px;"> </span><b style="font-size:18px;">我命由我也由天</b><span style="font-size:18px;">(新韻)</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;"> 孫澤先</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">諸葛長嗟五丈原,</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">佳禾無雨易枯乾。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">十常八九難如意,</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">我命由我也由天。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;"></span></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">【附】《寒窯賦》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">天有不測風雲,人有旦夕禍福。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">蜈蚣百足,行不及蛇;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">雄雞兩翼,飛不過鴉。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">馬有千里之程,無騎不能自往;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">人有沖天之志,非運不能自通。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">蓋聞:人生在世,富貴不能淫,貧賤不能移。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">文章蓋世,孔子厄於陳邦;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">武略超羣,太公釣於渭水。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">顏淵命短,殊非兇惡之徒;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">盜蹠年長,豈是善良之輩。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">堯帝明聖,卻生不肖之兒;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">瞽叟愚頑,反生大孝之子。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">張良原是布衣,蕭何稱謂縣吏。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">晏子身無五尺,封作齊國宰相;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">孔明卧居草廬,能作蜀漢軍師。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">楚霸雖雄,敗於烏江自刎;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">漢王雖弱,竟有萬里江山。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">李廣有射虎之威,到老無封;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">馮唐有乘龍之才,一生不遇。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">韓信未遇之時,無一日三餐,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">及至遇行,腰懸三尺玉印,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">一旦時衰,死於陰人之手。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">有先貧而後富,有老壯而少衰。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">滿腹文章,白髮竟然不中;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">才疏學淺,少年及第登科。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">深院宮娥,運退反為妓妾;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">風流妓女,時來配作夫人。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">青春美女,卻招愚蠢之夫;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">俊秀郎君,反配粗醜之婦。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">蛟龍未遇,潛水於魚鱉之間;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">君子失時,拱手於小人之下。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">衣服雖破,常存儀禮之容;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">面帶憂愁,每抱懷安之量。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">時遭不遇,只宜安貧守份;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">心若不欺,必然揚眉吐氣。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">初貧君子,天然骨骼生成;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">乍富小人,不脫貧寒肌體。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">天不得時,日月無光;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">地不得時,草木不生;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">水不得時,風浪不平;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">人不得時,利運不通。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">注福注祿,命裏已安排定。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">富貴誰不欲? 人若不依根基八字,豈能為卿為相? </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">吾昔寓居洛陽,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">朝求僧餐,暮宿破窖, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">思衣不可遮其體,思食不可濟其飢, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">上人憎,下人厭,人道我賤,非我不棄也。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">今居朝堂,官至極品,位置三公,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">身雖鞠躬於一人之下,而列職於千萬人之上, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">有撻百僚之杖,有斬鄙吝之劍, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">思衣而有羅錦千箱,思食而有珍饈百味, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">出則壯士執鞭,入則佳人捧觴, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">上人寵,下人擁。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">人道我貴,非我之能也,此乃時也、運也、命也。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">嗟呼!人生在世,富貴不可盡用,貧賤不可自欺,聽由天地循環,週而復始焉。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size:18px;">【解析與背景】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">1. </span><b style="font-size:15px;">作者背景</b><span style="font-size:15px;">:呂蒙正(944–1011),北宋名相,出身貧寒,曾住寒窯,後高中狀元,官至宰相。此文相傳是他為勸誡太子(後來的宋真宗)所寫,使其明白命運無常,需謙遜自持。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">2. </span><b style="font-size:15px;">核心思想</b><span style="font-size:15px;">: </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 命運無常:人生起伏如天地循環,富貴貧賤皆有時運。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 德行為本:即使身處困境,也應堅守本心(「心若不欺,必然揚眉吐氣」)。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"> 順應天道:強調「時、運、命」的作用,但並非消極認命,而是盡人事、聽天命。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;">3. </span><b style="font-size:15px;">歷史影響</b><span style="font-size:15px;">:此文被譽為「千古奇文」,與《增廣賢文》齊名,流傳千年,至今仍被視為勸世經典。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:15px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p>