【诗谱】五言绝句

怡伊之伊

<h1 style="text-align: center;"><b>格律诗的对与粘</b></h1> 诗词格律是我国古典诗词形式美与内容美的高度集合。涉及我国文体学、音韵学、词学、音乐学等多方面的学科,是我国古人对形式美高度关注后的产物。 一、平起首句不入韵式:<div><br></div><div style="text-align: center;">平平平仄仄,仄仄仄平平(韵)。</div><div style="text-align: center;">仄仄平平仄,平平仄仄平(韵)。</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">例:</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">李端《听筝》</div><div style="text-align: center;">鸣筝金粟柱,素手玉房前。</div><div style="text-align: center;">欲得周郎顾,时时误拂弦。</div> 二、仄起首句不入韵式:<div><br></div><div style="text-align: center;">仄仄平平仄,平平仄仄平(韵)。</div><div style="text-align: center;">平平平仄仄,仄仄仄平平(韵)。</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">例:</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">王之涣《登鹳雀楼》</div><div style="text-align: center;">白日依山尽,黄河入海流。</div><div style="text-align: center;">欲穷千里目,更上一层楼。</div> 三、平起首句入韵式:<div><br></div><div style="text-align: center;">平平仄仄平(韵),仄仄仄平平(韵)。</div><div style="text-align: center;">仄仄平平仄,平平仄仄平(韵)。</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">例:</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">王涯《闺人赠远》</div><div style="text-align: center;">花明绮陌春,柳拂御沟新。</div><div style="text-align: center;">为报辽阳客,流芳不待人。</div> 四、仄起首句入韵式:<div><br></div><div style="text-align: center;">仄仄仄平平(韵),平平仄仄平(韵)。</div><div style="text-align: center;">平平平仄仄,仄仄仄平平(韵)。</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">例:</div><div style="text-align: center;"><br></div><div style="text-align: center;">卢纶《塞下曲》</div><div style="text-align: center;">月黑雁飞高,单于夜遁逃。</div><div style="text-align: center;">欲将轻骑逐,大雪满弓刀。</div> <h1 style="text-align: center;"><b>什么是“对”和“粘”?</b></h1> 古体诗里的粘对是诗律术语。对,取相对之义,指同一联内对句与出句平仄必须相反相对,即仄对平,平对仄。 <p class="ql-block">粘,取粘连、粘附之义,指后联出句与前联对句必须相同相粘,即平粘平,仄粘仄。对、粘的标志主要看五言第二、四字,七言第二、四、六字平仄是否有误,最关键位置的五言第二,七言第二、四、六字平仄务必分明。</p> 从格律基本格式中可以看出,第一句和第二句的平仄是相反的,这叫“对”。第三句和第四句的平仄也是相反的,这也是“对”。然而第二句和第三句,从头两个字来看,平仄却是相同的,这叫“粘”。简而言之,“对”就是“平对仄”或“仄对平”,“粘”就是“平粘平”,“仄粘仄”。格律诗要求做到这种“对”和“粘”。<br> 按照诗律学的术语,从一首诗的开始算起,每两句叫做一“联”,每联中的上一句叫“出句”,一下句叫“对句”。这样也就是说,每一联的出句和对句必须相“对”,上一联的对句和下一联的出句必须相“粘”。检查一首近体诗是否遵循“对”和“粘”,一般看一句诗的头两个字,由于第一个字有时可平可仄,所以实际上主要以第二个字衡量“对”和“粘”的标准。<br><br>如:<div><br></div><div><div style="text-align: center;">王之涣《登鹳雀楼》</div><div style="text-align: center;">白日依山尽,黄河入海流。</div></div><div style="text-align: center;">欲穷千里目,更上一层楼。</div><div style="text-align: center;"><br></div><div>此诗中,第一句中的“日”字是仄声字,第二句中的“河”字是平声字,符合“对”的要求,第二句的“河”字与第三句的“穷”字都是平声字,符合“粘”的要求。第三句的“穷”字是平声字,而第四句的“上”字是仄声字,又符合“对”的要求。如果对句不对,叫失对,如果邻句不粘,叫失粘。失对和失粘都是近体诗的大忌。相比而言,失对要比失粘严重。</div> 粘的规则确定得比较晚,在初唐盛唐诗人的诗中还经常能够见到失粘的名作。<div><br></div><div>比如:</div><div style="text-align: center;"><br></div><div><div style="text-align: center;">杜甫《咏怀古迹》</div><div style="text-align: center;">摇落深知宋玉悲,风流儒雅亦吾师。</div><div style="text-align: center;">怅望千秋一洒泪,萧条异代不同时。</div></div><div style="text-align: center;">江山故宅空文藻,云雨荒台岂梦思。<br>最是楚宫俱泯灭,舟人指点到今疑。<br></div> <p class="ql-block">此诗第三句就没能跟第二句相粘。而“对”的规则在齐梁时就确立了,所以在唐诗中很少见到失对的。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">现存杜甫近体诗中,只有《寄赠王十将军承俊》出现失对:</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">将军胆气雄,臂悬两角弓。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">缠结青骢马,出入锦城中。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">时危未授钺,势屈难为功。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">宾客满堂上,何人高义同。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">此诗第一、二句除了第一个字,其他各字的平仄完全相同,是为失对。</p> <p class="ql-block">还有一种情况,是为了表达的需要而不顾格律。比如杜甫的另一首名诗</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">《白帝》</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">白帝城中云出门,白帝城下雨翻盆。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">高江急峡雷霆斗,古木苍藤日月昏。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">戎马不如归马逸,千家今有百家存。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">哀哀寡妇诛求尽,恸哭秋原何处村? </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">此诗第二句的第二字本来应该用平声,现在用了仄声字“帝”,既跟第一句失对,又跟第三句失粘。但这是有意要重复使用“白帝城”造成排比,所以只好牺牲格律了。</p> <b>我们掌握了“对”和“粘”的规则,就可以根据近体诗的基本格式很容易地推导出五言绝句、七言绝句,五言律诗、七言律诗以及排律等各种诗体的平仄格式。</b><br> 图文编辑:林燕