游记(二十八)浊漳河谷千年古寺之龙门寺

行者乐途

<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  从大云禅院驱车约三十二公里,前往平顺县石城镇源头村,去探访浊漳河谷最后一座的千年古刹---龙门寺。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  石城镇,地处晋、冀、豫三省交界,是平顺县最东端的乡镇,自古以来,这里便连通河南、山西与华北平原的商路。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  河道中坝体挡住了浊漳河水,截流形成了一片的人工湖。远处的青山连绵起伏,眼前的湖水碧波荡漾,山水间的景致相互映衬,宛如一幅精心绘制的画卷。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  河道中的石桥已废弃,沿河的古道还能依稀可见。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  太行山腹地,山多水少,浊漳河水为两岸村庄提供了水源,百姓得以在此繁衍生息。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  沿线的战备渠龙门渡槽成为一道亮丽风景线。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  渡槽的水源来自潞城和平顺交界处的浊漳河水。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  四十分钟左右到达龙门寺停车场附近,导航提示目的地就在附近,但没有看到古寺建筑,只见一座小桥。峭壁下有一块圆形巨石,当地人称飞来石,又称天鼓石、灵石。在建公路时,为保护天鼓石,还专门修建了一个亭子。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  据传说,这块巨大的天鼓石是玉皇大帝的天鼓,每逢春夏雷雨交加、电闪雷鸣之时,巨石便会“咚、咚”作响,那是天兵天将在击打天鼓,为天公雨神助威。 </span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门山如刀剑砍削般陡然壁立,在东南方向的悬崖半腰处,有一尊笑面菩萨的石龛。这尊菩萨面带微笑,仿佛在迎接每一位到访的客人,此景观被称为“菩萨含笑迎佳宾″。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  走过溪水上石拱小桥后,终于看见弯延曲折的石板山道。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">林中立有一块“龙门仙境″碑刻。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  山道左侧原来曾有一株古槐树,周围长着五棵檀树。这些树木枝叶相交,四季各异。现已不见古时所称的龙门寺八景之一“五檀闹槐映日红″的景观了。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  两棵高大白皮松立于山道尽头,树龄八百余年。它们的树干宛如古老的龙鳞,斑驳间透露着岁月的痕迹。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺是一个充满神秘色彩的千年古寺,不仅是建筑艺术的瑰宝,更是传说故事的聚集地。这里的每一处风景、每一件物品都隐藏着一段传说。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺是我国现存唯一一座集五代、宋、金、元、明、清建筑于一体的建筑群,被誉为“中国古代建筑的立体博物馆”。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺形胜极佳,独冠一境。至清代则流传有“龙门八景”之说,诗云:龙门山前有龙门,宝石油灯昼夜明。金鸡报晓钟声响,幡杆预卜天阴晴。菩萨含笑迎佳宾,五槐闹檀映日红。石龙吐水注清泉,透明碑前整衣冠。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺原山门建筑金刚殿已不存于世,广场上仅存遗址。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺坐北朝南,布局分三条轴线布置。中轴线布置了三进院落,采用对称式布局,显示了中轴线建筑在寺院中的尊崇地位。西轴线南前后两进院落的僧舍和库院等附属建筑组成。东轴线则南圣僧堂、水陆殿及禅堂、僧舍同合成的院落组成。东西轴线上的建筑均南前院、中院和后院部分组成,两轴线的建筑多为明末清初所建。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  站在寺前广场上环顾,附近山峦耸峙,峭壁悬崖,山谷内奇石凸起,形如龙首,故古人把这里称为龙门山,寺建于此,名也因之而来。龙门寺四周三山环抱,一水相依,绝对的风水宝地。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门山前有龙门,在龙门寺南侧约一公里处,有一道自然形成的拱券式石门。相传,这里原本是一条巨大的神龙,因触犯天条被贬为石龙,被封印在这道石门之中。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺始建于北齐天保元年,初名法华寺,北宋太平兴国八年赐额“惠日禅院”,建隆元年达到鼎盛时期,大举扩建,形成有“殿堂寮舍数盈百间,僧人达三百余″的规模,浊漳河谷中的另一座国保——淳化寺也曾为龙门寺的下寺。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  相传,北齐天保年间,法聪大和尚经五台山云游至此,顿觉此地清静幽雅,灵气飘逸,遂禀呈圣上,传旨建寺。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《敕赐龙门山惠日院重修碑记》碑。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  透明碑雕造于明成化十五年,初造之时石质碑亭构造奇特,碑面光亮如镜,是信众整衣正冠后礼佛之所。碑文刻记了龙门寺的创建及历史沿革。透明碑现已不见其踪。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  往东拐角处的地方,有一汪一米见方的清泉,叫做龙嘴吐水注清泉,泉水清冽如碧,池约一米见方,深约两米,池中之水冬夏不竭,当年不涸不易。据寺内碑文载,龙门寺兴盛时,僧人三百余饮用,此水不竭。后来打了机井之后,此处泉水便被保护起来。此景为龙门寺“八景之一′′,</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  龙门寺内六朝建筑齐聚一堂,堪称一座古建筑博物馆。古寺采用三条中轴线布局,依山就势,错落有致,中轴线现存建筑后唐西配殿、北宋大雄宝殿、金代山门(天王殿)、元代燃灯佛殿、明代东配殿,其余建筑均为清代遗构,大雄宝殿两侧建有钟、鼓楼。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  天王殿兼作山门,建在高高的青石砌成的基座上。天王殿始创于金大定年间,三开间,进深四椽,悬山式屋顶。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">拾阶而上,步入这座千年古寺。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  天王殿明间有一朵补间斗栱,为45度、60度斜栱,显系金构。明间补间斗栱里转。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  背面明间补间斗栱,双下昂五铺作,隐刻华头子,有普柏枋。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  东西影壁正中刻有“双龙戏珠″图,雕刻精美。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">檐下东西各置古碑两通。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">影壁均为清光绪七年补建。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">西侧影壁</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  不远处山峰上凸起的这块巨石,称为幡杆石,是古时观天象,测风云的神秘之地。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">电影《黑神话悟空》曾在此取景。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">天王殿正中供奉弥勒佛已损毁。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">后门上悬“龙门寺″木匾。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  两侧有“四大天王″像,均为近代补塑。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四大天王高大威武,面目狰狞。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">天王像后墙壁上均绘有壁画。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">壁画年代无从考据。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  风格与永乐宫壁画相近,但已漫灭不清。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  北门两侧檐下各立石碑,东侧刻有重修天王殿碑记。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">西侧捐修功德碑</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  观音殿为西配殿,是龙门寺现存最古老的建筑,也是我国现存唐至五代时期悬山顶建筑的唯一实例,建于后唐同光年间。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  西配殿面阔三间,进深四椽,殿内无柱,正中供奉“西方三圣″及当地神祗。殿前侧柏高大挺直,树龄一千四百五十余年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  梁枋简洁规整, 柱头斗栱为简单的斗口跳形制,栌斗上有替木,唐风犹存。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  西配殿前有一座后汉乾祐三年陀罗尼经幢,平面八边形,幢顶由幡盖、仰莲、宝珠组成。幢身刻有楷书“佛顶尊圣陀罗尼经序”及寺庙的历史沿革。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">经幢整体造型古朴,雕刻精美。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  幢座由双层须弥座与仰莲组成,须弥座底部雕覆盆式仰覆莲瓣。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  底层束腰处开壶门,壶门内雕有乐伎和舞伎。上层束腰处雕有佛像,上、下枋线刻花纹图案。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  药师殿为东配殿,建于明弘治年间。面阔三间,进深四椽,单檐硬山顶,前后檐设廊。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  药师殿虽然在年代上晚于其他几座建筑,但它的檐下斗栱和梁枋的木雕,却毫不逊色。精美的雕刻,细腻的线条,每一处都蕴含着明代工匠们的巧思与匠心。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  前廊南北墙均有刻石,北侧为清嘉庆九年勒碑刻铭。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  屋坡变的更加陡峻,装饰性构件显著增多。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">殿内供奉“华严三圣″和观音菩萨。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  二十世纪中期,寺院曾作为当地小学使用近三十年。西配殿和东配殿被改为教室,墙上残留的黑板,见证了历史的变迁。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">殿内梁架上雕刻纹饰依稀可见。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  大雄宝殿建于北宋绍圣五年,是寺内等级最高的一座单体建筑。历代维修大木构件更换甚少,基本保存了原建时风格。从建筑开间比例到木构件细部做法,与《营造法式》规定非常接近。殿内供奉佛祖释迦牟尼。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  殿台基高峙,广深各三间,平面近方形。殿前后檐当心间设格栅门,次间设直窗,明间前后开门。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  大殿前檐与后檐的石柱上分别镌刻“绍圣五年戊寅岁四月二十二日石城村维那樊亮保家眷平安,施柱一条”和“金大定乙丑四月改建,朔邑令李晏”等字样。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  柱头卷刹明显,设阑额和普拍枋联贯,枋上施柱头铺作,无补间铺作,疏朗古朴,上承唐制。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  斗栱使用五铺作单抄单下昂,昂头为批竹形;转角铺作于45度角上加增加斜栱,上置昂两重,后尾压在大角梁之下。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">山面辅作</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  明代壁画绘于殿内的东、西两墙和后门两侧的北面墙壁上。内容为佛祖释迦摩尼及观音、文殊、普贤菩萨及供养人等佛教人物形象。画面人物衣带飘动,拂袖潇洒,面目圆润,丰满而慈祥,表现了佛法的庄严与神圣。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  走进北宋时期的大雄宝殿,流光溢彩,斑驳的壁画进入眼帘。一幅幅传世之作栩栩如生,讲述着一个个神奇动人的佛教故事。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  每幅壁画构图都有大的佛像,他们身后各有菩萨、罗汉、天王、神将、侍从等。“佛”都在中间,比例是最大的,侍者、罗汉比例略小于中间的佛,周边是各位菩萨、持花飞天仙女比例更小一些。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  不同的职位大小都可以从画面中区分出来。画面上方的飞天仙女各种婀娜多姿,有的手捧仙桃、敬奉天王;有的吹奏横笛、美妙动听;有的手抚镜子、梳妆打扮,形态非常典雅。还有种种云雾等奇妙景象,如身临其境般。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  画面每个人物都显现唐代丰韵之美,勾勒的线条时而豪迈奔放,变化丰富,错落有致;时而行云流水般秀美。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  壁画主要颜色有群青、石绿、土红、胭脂、赭石、朱砂、白以及各个颜色之间的调和色。壁画里的白色是山上采的矿石粉制作的。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东墙壁画</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">北墙壁画</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">殿内梁架</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">四椽栿</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">后接乳栿</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东墙山外标语依稀可见。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  大雄宝殿正脊饰有花卉和祥云,飞龙穿行其间,中央脊刹狮驼宝瓶,两端鸱吻饰有火焰、云纹,前腿撑地,后腿腾空,如自空中向下俯冲,其余脊兽等均为元代修缮大殿时重新烧制的作品。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  檐下五铺作单杪单昂计心造的斗拱,硕大而密集。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  大雄宝殿东侧建有钟楼,内悬一口明代成化年间铸造的大铁钟。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  大雄宝殿西侧建有鼓楼,龙门寺院落随地形建造,形成渐次叠高的形念。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  绕过大雄宝殿,便来到了中轴线二进院,燃灯佛殿映入眼帘。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  中轴线二进院东西两侧的碑亭早已损毁,现仅存遗址。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  燃灯佛殿是元代建筑的杰出代表。面阔三间,进深四椽,单檐悬山顶。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  前檐仅施四朵柱头铺作,为五铺作重昂,斗拱硕大,彩绘精美,却无补间铺作。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  殿内正中供奉燃灯古佛。燃灯佛是过去庄严劫中所出世的千佛之一。因出生时身边一切光明如灯,故名燃灯佛。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">燃灯佛殿内梁架</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  从山面看,那弯到夸张的三椽栿和乳栿,是典型的元代做法。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  梁架构件多为圆木稍作加工后即使用,断面极不规则,这也是长治地区诸多元代建筑普遍做法。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东墙壁画(一)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">东墙壁画(二)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">燃灯佛殿背面明间辟门与后院相通。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  中轴线最后建筑原为千佛阁,现仅存遗址。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  东西轴线上的建筑均南前院、中院和后院部分组成,两轴线的建筑多为明末清初所建。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  西轴线南前后两进院落的僧舍和库院等附属建筑组成。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">后院二层僧房</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  院中高大梧桐树花开满枝头,空气中弥漫着淡淡的花香。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  东北角有夹道与中、东轴线院落相通。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  东轴线则南圣僧堂、水陆殿及禅堂、僧舍同合成的院落组成。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  二进院的水陆殿,面阔七间,建于清光绪八年。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">一进院落内北侧为圣僧堂。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">  慢步走出龙门寺,方寸之间,却已跨越千年,每一块砖、每一片瓦都诉说着历史的沧桑。在这里能感受到六朝文化的独特魅力,领略古人的匠心独运。</span></p>