《论语·述而第七》

真水无味

<p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《论语·述而第七》 记录孔子的自我剖白,"述而不作""默而识之"体现其文化传承观与教育理念。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·1 子曰:“述而不作,信而好古,窃比于我老彭。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 述:传承;作:创新;老彭:商代贤大夫。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“孔子删述六经,皆传旧章,谦言不敢自专。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子说:“传承而不妄自创新,深信并热爱古代文化,我私下自比老彭。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:文化传承需尊重传统,不轻易割裂历史。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span>现代引用:非遗保护遵循原真性原则(如古琴艺术传承),科技公司继承经典设计(如保时捷911车型迭代)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·2 子曰:“默而识之,学而不厌,诲人不倦,何有于我哉?”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 识(zhì):牢记;何有:对我有何难? </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“此孔子自谦之辞,实乃圣人之常行。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子说:“静默牢记所学,学习永不满足,教导不知疲倦,这些我做到了哪些呢?” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:终身学习与奉献是智者的日常。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:教师终身备课(如于漪语文教学法),企业家持续学习(如马斯克跨领域读书)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·3 子曰:“德之不修,学之不讲,闻义不能徙,不善不能改,是吾忧也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 徙:迁移,指践行;忧:担忧。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“此四者,乃修己治人之切务,故孔子忧之。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子说:“不修德行、不讲学问、见义不为、有过不改,这些是我所忧虑的。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:自我完善的四大核心维度。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:企业建立“道德合规部”(如谷歌AI伦理委员会),个人年度制定成长计划(如德行、技能双提升)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·4 子之燕居,申申如也,夭夭如也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 燕居:闲居;申申:舒展;夭夭:和悦。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“圣人动静从容,无一时不中礼。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子闲居时,仪态舒展安详,神色和悦自然。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:内外合一的修养境界。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:现代人通过冥想保持心性平和(如乔布斯禅修习惯),职场精英平衡工作与生活(如“午间瑜伽”文化)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·5 子曰:“甚矣吾衰也!久矣吾不复梦见周公!”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 周公:孔子理想中的礼制典范。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子叹己志未伸,而衰老已至。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子叹道:“我衰老得厉害!许久未梦见周公了!” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:理想未竟的遗憾与坚守。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:创业者面对年龄焦虑仍坚持理想(如褚时健74岁再创业),科学家晚年仍致力研究(如屠呦呦青蒿素后续研究)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·6 子曰:“志于道,据于德,依于仁,游于艺。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 游于艺:精通六艺(礼、乐、射、御、书、数)。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">朱熹:四者为本末先后之序,不可偏废。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span>译文:孔子说:“立志求道,立足德行,依凭仁爱,游习六艺。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:全面发展的教育理念。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用: 通识教育课程设计(如哈佛核心课程),企业培训“硬技能+软实力”并重(如腾讯“活水计划”)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·7 子曰:“自行束脩以上,吾未尝无诲焉。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 束脩(xiū):十条干肉,象征拜师礼。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“孔子有教无类,不论贫富皆可学。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子说:“凡主动以薄礼求学者,我从未不教导。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:教育平等,无分贵贱。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用: 在线教育平台降低学习门槛(如Coursera免费课程),公益组织推动乡村教育(如“美丽中国”支教项目)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·8 子曰:“不愤不启,不悱不发。举一隅不以三隅反,则不复也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 愤:苦思不解;悱(fěi):欲言不能。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:启发式教学,重在学生主动思考。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span>译文:孔子说:“不到苦思时不开导,不到欲言时不启发。举一不能反三,便不再重复。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:教育需激发主动性,避免填鸭式教学。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:学校推行“翻转课堂”(如学生课前预习+课堂讨论),企业培训采用案例研讨(如哈佛商学院案例法)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·9 子食于有丧者之侧,未尝饱也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 侧:旁边;饱:饱食。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“孔子体恤他人哀痛,故节制己身。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子在丧者旁吃饭,从不吃饱。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:同理心是人际交往的基石。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:心理咨询师倾听时保持共情(如危机干预技巧),管理者关怀员工情绪(如“心理健康日”制度)。</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·10 子于是日哭,则不歌。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 是日:当天;歌:唱歌。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“圣人哀乐中节,不轻浮其情。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子若当日哭泣过,便不再唱歌。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:情感表达需真诚且有节制。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:公众人物在灾难日暂停娱乐活动(如全国哀悼日),个人尊重他人情感空间(如朋友悲伤时避免玩笑)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·11 子曰:“富而可求也,虽执鞭之士,吾亦为之。如不可求,从吾所好。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 执鞭之士:低微职业;所好:志趣。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“富若可求,虽贱职亦可为;若不可求,则安于道。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“财富若可正当求得,即使做车夫我也愿意;若不可求,便遵从本心。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:追求财富需合乎道义,否则坚守理想。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:创业者通过合法途径致富(如科技公司IPO),拒绝灰色收入(如公务员廉洁自律)。</span></p> <p class="ql-block">7·12 子之所慎:齐,战,疾。</p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 齐(zhāi):斋戒;战:战争;疾:疾病。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“三者关系生死存亡,故圣人慎之。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子慎重对待三件事:斋戒、战争、疾病。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:敬畏生命与规则,决策需极度谨慎。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用: 企业重大决策前风险评估(如并购尽职调查),政府防疫政策科学制定(如新冠疫情防控)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·13 子在齐闻《韶》,三月不知肉味,曰:“不图为乐之至于斯也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《韶》:舜帝乐舞;三月:泛指长期。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子感韶乐尽善尽美,故忘身外之物。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子在齐国听《韶》乐后,长期沉醉,叹:“未料音乐能美至此!” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:艺术与精神追求可超越物质享受。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span>现代引用:艺术家沉浸创作(如贝多芬作曲忘我),科技极客痴迷研发(如乔布斯设计iPhone)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·14 冉有曰:“夫子为卫君乎?”子贡曰:“诺,吾将问之。”入,曰:“伯夷、叔齐何人也?”曰:“古之贤人也。”曰:“怨乎?”曰:“求仁而得仁,又何怨?”出,曰:“夫子不为也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 卫君:卫出公,父子争位;怨:后悔。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“伯夷叔齐让国求仁,孔子赞之,故知不助卫君争权。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:子贡以伯夷叔齐让国之事探问,孔子赞其“求仁得仁”,暗示不助卫君争位。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:道德选择高于权力争夺。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用: 企业拒绝恶性竞争(如行业价格战),政治家以民生为先(如新加坡淡马锡模式)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·15 子曰:“饭疏食饮水,曲肱而枕之,乐亦在其中矣。不义而富且贵,于我如浮云。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 疏食:粗粮;曲肱(gōng):弯臂为枕。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“圣人之乐在道,不在外物。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“吃粗粮饮冷水,枕臂而眠,乐在其中。不义之富贵,于我如浮云。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:精神富足超越物质匮乏。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:学者甘守清贫(如张益唐破解数学难题),环保主义者简朴生活(如“零废弃”运动)。</span></p><p class="ql-block">---</p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·16 子曰:“加我数年,五十以学《易》,可以无大过矣。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 《易》:《周易》,含哲理与变通之道。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“学《易》可明吉凶消长之理,故能寡过。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“若多活几年,五十岁学《易》,或可少犯大错。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:终身学习以完善自我。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:企业家中年进修(如马云学习云计算),职场人学习新技能应对变革(如AI技术培训)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·17 子所雅言,《诗》《书》、执礼,皆雅言也。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 雅言:标准官话;**执礼**:主持礼仪。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子重经典与礼制,故用雅言以正其声。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子诵读《诗》《书》、主持礼仪时,皆用标准官话。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:尊重规范是文化传承的基础。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用: 国际会议使用通用语言(如联合国官方语言),企业文件标准化(如ISO认证体系)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·18 叶公问孔子于子路,子路不对。子曰:“女奚不曰:‘其为人也,发愤忘食,乐以忘忧,不知老之将至云尔。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 叶公:楚国大夫;云尔:如此而已。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“孔子自述其志学之乐,超然于年岁之外。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“你何不说:‘他发奋忘食,乐而忘忧,不觉衰老将至。’” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:热爱可抵岁月漫长。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:科学家终身研究(如袁隆平水稻事业),创业者全情投入(如埃隆·马斯克SpaceX)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·19 子曰:“我非生而知之者,好古,敏以求之者也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 敏:勤勉;好古:钻研古籍。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“孔子谦言己学,勉人勤奋。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“我非天生有知,只是勤学古籍、努力探求。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:天赋不如勤奋,学习改变命运。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:普通人通过努力逆袭(如“小镇做题家”),企业通过创新突破(如华为研发投入)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·20 子不语怪、力、乱、神。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 怪:怪异;力:暴力;乱:悖乱;神:鬼神。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“圣人教人务实,不惑于虚妄。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子不谈怪异、暴力、叛乱、鬼神之事。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:理性务实是治学处世之本。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:科普教育破除迷信(如反伪科学宣传),政策制定基于数据(如大数据分析社会问题)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·21 子曰:“三人行,必有我师焉。择其善者而从之,其不善者而改之。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 师:学习对象;改之:反省自身。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“学无常师,见贤思齐,见不贤内省。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子说:“三人同行,必有我可师法者:学其优点,对照缺点自我改正。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:生活中处处是学习机会。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:职场中“对标学习”优秀同事,个人通过社交媒体汲取多元观点(如TED演讲)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·22 子曰:“天生德于予,桓魋其如予何?”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 桓魋(tuí):宋国司马欲害孔子。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“孔子自信天命在身,故临危不惧。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“天赋予我德行,桓魋能奈我何?” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:信念与使命感是勇气的源泉。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:维权律师坚守正义(如张思之),记者揭露真相不畏威胁(如普利策奖得主)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·23 子曰:“二三子以我为隐乎?吾无隐乎尔。吾无行而不与二三子者,是丘也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 隐:隐瞒;与:展示。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子之道,皆在日常言行中,非有隐秘。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“你们以为我有所隐瞒吗?我毫无隐藏,一切行为皆向你们公开,这就是我。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:教育者需以身作则,言行一致。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:企业领导者透明管理(如OKR全员可见),教师公开教案与学生共享(如开源教育资料)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·24 子以四教:文、行、忠、信。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 文:文献;行:实践;忠:尽心;信:诚信。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“四者相辅相成,缺一不可。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子以四项内容教学:典籍、实践、忠恕、诚信。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:教育需理论与实践、品德与知识并重。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:高校“产学研结合”模式(如斯坦福与硅谷),企业培训“技能+价值观”双考核。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·25 子曰:“圣人,吾不得而见之矣!得见君子者,斯可矣。”子曰:“善人,吾不得而见之矣!得见有恒者,斯可矣。亡而为有,虚而为盈,约而为泰,难乎有恒矣。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 有恒:坚持操守;泰:奢华。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“世风虚伪,故有恒者难得。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“圣人难见,能见君子即可;善人难见,能见持之以恒者即可。虚假充有、空虚充盈、贫穷充阔者,难有恒心。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:真实与坚持是品德的试金石。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:社交媒体反对“虚假人设”(如网红打假行动),企业倡导“长期主义”(如亚马逊亏损期坚持投入)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·26 子钓而不纲,弋不射宿。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 纲:大网捕鱼;弋(yì):带绳箭;宿:归巢鸟。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“孔子取物有节,不竭泽而渔。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子钓鱼不用大网,射鸟不射巢中鸟。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:对自然需存敬畏与节制。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:生态保护“可持续发展”(如禁渔期制度),企业环保责任(如特斯拉推动清洁能源)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·27 子曰:“盖有不知而作之者,我无是也。多闻,择其善者而从之,多见而识之,知之次也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 作:创作;次:次于“生而知之”。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子重实证,反对无知妄作。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“有人无知却妄作,我不是。我多闻择善、多见牢记,这是次一等的‘知’。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:知识需积累与验证,反对空想。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:学术研究遵循实证方法(如双盲实验),产品开发基于用户调研(如小米“参与感”)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·28 互乡难与言,童子见,门人惑。子曰:“与其进也,不与其退也,唯何甚?人洁己以进,与其洁也,不保其往也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">互乡:民风闭塞之地;洁己:改过自新。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“孔子不咎既往,勉人向善。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:互乡童子求见,弟子困惑。孔子说:“应赞许其进步,不追究过往。人若改过自新,便应接纳。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:教育应包容改过者,给予成长机会。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:司法中的“少年犯矫正制度”,企业招聘不歧视“职场重启”者。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·29 子曰:“仁远乎哉?我欲仁,斯仁至矣。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 欲仁:内心向仁。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“仁本在心,求则得之,非由外铄。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“仁德遥远吗?只要心向仁,仁便到了。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:仁德实践始于内心一念。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:日常善举(如志愿者服务),企业公益从微小做起(如员工一日捐)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·30 陈司败问:“昭公知礼乎?”孔子曰:“知礼。”孔子退,揖巫马期而进之,曰:“吾闻君子不党,君子亦党乎?君取于吴,为同姓,谓之吴孟子。君而知礼,孰不知礼?”巫马期以告。子曰:“丘也幸,苟有过,人必知之。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 昭公:鲁昭公,娶同姓女违礼;党:偏袒。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子为尊者讳,然闻过则喜。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:陈司败指出鲁昭公违礼,孔子闻后说:“我幸运,有过必被人知。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:面对错误需坦率接受,闻过则喜。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:企业公开道歉改进产品(如汽车召回制度),个人接受批评并修正(如职场反馈机制)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·31 子与人歌而善,必使反之,而后和之。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 反:重复。和(hè):应和。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“圣人好学,闻善则欲详究之。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子与人唱歌,若对方唱得好,必请其重复,自己再和唱。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:虚心学习他人长处,不吝赞赏。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:团队协作中肯定成员贡献(如敏捷开发每日站会),文化交流中尊重他者艺术(如世界音乐节)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·32 子曰:“文,莫吾犹人也。躬行君子,则吾未之有得。”</span></p><p class="ql-block">注释</p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 莫:或许;躬行:亲身实践。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“孔子谦言己于学问或同于人,但实践尚未纯熟。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文: 孔子说:“学问或许我与他人相当,但实践君子的境界,我尚未达到。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:知易行难,实践是修德的终极考验。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:管理者不仅懂理论更需实战经验(如马云“湖畔大学”案例教学),个人将读书心得转化为行动(如时间管理实践)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·33 子曰:“若圣与仁,则吾岂敢?抑为之不厌,诲人不倦,则可谓云尔已矣。”公西华曰:“正唯弟子不能学也。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 抑:不过;云尔:如此罢了。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“孔子自谦非圣仁,唯勉力而行。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“圣与仁我岂敢当?只是不懈追求、不倦教导而已。”公西华叹:“这正是我们学不到的。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:伟大源于平凡坚持,非遥不可及。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:企业家数十年坚守行业(如曹德旺玻璃制造),教师一生奉献讲</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·34 子疾病,子路请祷。子曰:“有诸?”子路对曰:“有之。诔曰:‘祷尔于上下神祇。’”子曰:“丘之祷久矣。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 诔(lěi):祈祷文;神祇(qí):天地神灵。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“孔子以平生言行无非祷于天,不待临时祈求。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子病重,子路请求祈祷。孔子说:“有必要吗?”子路引祈祷文,孔子答:“我早已在祈祷(以日常言行)。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:真正的信仰是日常践行而非临时抱佛脚。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:企业家凭诚信经营应对危机(如福耀玻璃曹德旺拒绝行贿),个人以善行积累口碑而非临时作秀。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·35 子曰:“奢则不孙,俭则固。与其不孙也,宁固。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 孙(xùn):谦逊;固:简陋。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“奢者失礼,俭者虽陋犹存本心。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“奢侈则傲慢,节俭则显寒酸。与其傲慢,宁可寒酸。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:物质选择反映价值取向,谦逊重于虚荣。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:年轻人拒绝“超前消费”(如抵制校园贷),企业反对铺张浪费(如国企“八项规定”)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·36 子曰:“君子坦荡荡,小人长戚戚。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 坦荡荡:心胸宽广;戚戚:忧惧不安。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 张居正:“君子循理而行,故心广体胖;小人逐欲不止,故忧惧丛生。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“君子心胸坦荡,小人常怀忧虑。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:正直与豁达是幸福的源泉。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:反腐倡廉官员心安理得(如焦裕禄式干部),职场诚信者无惧审查(如审计透明企业)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·37 子温而厉,威而不猛,恭而安。</span></p><p class="ql-block">注释</p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 温:温和;厉:严肃;安:安详。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 朱熹:“圣人气象中和,无过不及。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子温和而严肃,威严而不凶猛,恭敬而安详。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:修养的最高境界是刚柔并济、内外和谐。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:杰出领导者兼具亲和力与权威感(如任正非管理风格),教师严慈相济赢得学生尊重。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">7·38 子曰:“泰伯,其可谓至德也已矣。三以天下让,民无得而称焉。”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">注释</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 泰伯:周太王长子,三让王位;无得而称:无法用语言赞誉。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 程颐:“至德无名,唯其让天下而不居,故民莫能名。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">译文:孔子说:“泰伯可谓至德!三次让出天下,百姓却不知如何称颂他。” </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">启示:真正的德行无需外显,重在内在境界。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代引用:匿名慈善家默默奉献(如“顺其自然”捐款者),科学家隐姓埋名投身研究(如“两弹一星”元勋)。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">全篇总结</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">《述而》38章以孔子言行展现儒家核心精神: </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">1. 修身之本:坦荡豁达(7·36)、刚柔并济(7·37); </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">2. 处世之道:务实理性(7·20)、谦逊节制(7·35); </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">3. 价值追求:超越名利(7·38)、仁德内化(7·29)。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">现代意义 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">个人成长:通过日常践行积累德行,保持终身学习; </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">社会治理:倡导诚信务实,抑制浮华虚妄; </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;">文化传承:尊重传统智慧,平衡创新与守正。 </span></p>