《老子•道德经》解悟 第二十五章•四大

无兮影

<p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> </span><span style="font-size:20px;">有物混成,先天地生。寂兮寥兮,独立而不改,周行而不殆,可以为天地母。吾不知其名,强字之曰道,强为之名曰大。大曰逝,逝曰远,远曰反。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 故道大,天大,地大,人亦大。域中有四大,而人居其一焉。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 人法地,地法天,天法道,道法自然。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 一、内容提要</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 上承第一、四、六、十四和二十一章(下承第四十章“反者道之动”和第四十二章道化生万物的过程)。进一步深入论述道体的特征和运行规律,核心是提出“四大”和“四法”的观点,从而揭示出作为宇宙本源的道与天地万物以及人类的相互依存关系,提出“道法自然”、“人法自然”的基本论断,充分体现了天人合一的思想智慧。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> “人法地、地法天、天法道、道法自然。”将天、地、人乃至整个宇宙万物的深层规律、精辟地概括揭示出来。“道法自然”揭示了整个宇宙的特性,囊括了天地间所有事物的根本属性,即宇宙天地间万事万物均效法遵循“自然而然”的规律。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 本章是老子论述“道”的体用特点、并由衷加以赞颂的最重要的篇章之一。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> </span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 二、阅读思考</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (一)道具有哪些特性?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 1、浑朴天成,完满自足;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 2、天地形成前就已存在;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 3、寂静无声,运化无形;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 4、独立存在,恒久不变;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 5、循环往复,生生不息;</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 6、是天地万物的本源。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 概而言之,道既是物质的又是精神的,是有与无即阴与阳的对立统一。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (二)道的基本运行特点和规律是怎样的?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 对于道的运行特点和规律,老子以“大”“逝”“远”“反”四字加以概括。意即:其大无外,其小无内;无远不至,而又归反本原;循环往复,周行不殆。一言以蔽之,即后面第四十章所概括的“反者道之动”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (三)怎样理解老子关于“四大”的论述,“天人合一”的思想内涵是什么?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 老子在本章郑重提出“域中有四大”的著名论断,这是老子宇宙观及其道的哲学思想立论的基础。由此,我们可以领悟到,老子所说的道包括三个方面:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 1、宇宙的本源和原动力(天);</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 2、天地万物运化的规律(地);</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 3、人类的行为准则(人)。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 这三个方面统一为一个整体即为“道”。天、地、人与道,“四大”浑然一体,互为表里,依存共生,不可割裂开来去观照感悟。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 而道就是自然,具有“独立不改,周行而不殆”的永恒属性。“四大”之间的关系则是“人法地,地法天,天法道,道法自然”。“道法自然”就是说,天、地、人和宇宙万物都是在效法“自然”,都是自然而然地在运动变化着。这是老子哲学思想的根本精神。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 我们要特别注意感悟的是,老子最终要强调的是“人法自然”,人要能“与天地合其德”,这是老子思想的出发点和终极追求。人要效法自然大道,遵循自然规律行事,从而达到人与自然的和谐共存。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 这种“天人合一”的思想,是中华文明的核心命题,是中华民族的自然观、文明观和存在方式,它渗透在古代中国的几乎所有的主要经典之中,而以老子的道家思想为集中的代表。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> (四)人与“道”沟通的途径是什么?沟通的方式原则又是什么?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 人与“道”沟通的途径,就是 “人法地,地法天,天法道,道法自然”。人通过了解天地万物的运动变化规律,来体悟大道的特性,从而顺应大道,自然而为。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 在这个过程中,起关键作用的是自然的原则,道以自然为依归,道的本性就是自然,自然是老子哲学的出放点和归宿。人从道的自然本性中来,最终还要回归到道的自然本性中去。用庄子的话说,就是“独与天地精神往来”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"> 所以,人与“道”沟通的方式原则就是,人要效法遵循大道的自然无为,摒弃一切主观私欲的妄为。这是老子哲学一以贯之的根本精神。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:20px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 第二十五章/四大</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">有物混沌成,先于天地生。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">寂寥无形体,独立能永恒。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">周行长不怠,可为天下宗。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">強名字曰道,大逝远返征。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">域中有四大,道天地人封。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="font-size:20px;">天地人法道,道法自然行。</span></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p>