<p class="ql-block">莪术-温莪术:别名蓬莪术、蓬术、蒁药、文术、破关符、蓬莪述、蓬莪茂、羌七、广术、黑心姜、波杀、绿姜、桂莪术、温莪术。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">郁金为姜科姜黄属多年生草本植物。姜科植物蓬莪术.、广西莪术或温郁金的干燥根茎。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【植物形态】多年生草本。根细长,末端膨大成肉质纺锤形块根,断面黄绿色或近白色。主根茎圆柱状,侧根茎指状,根茎断面淡蓝色、淡绿色、黄绿色至黄色。叶直立,叶片4~7,2列;叶片长圆状椭圆形或长圆状披针形,先端渐尖,基部渐狭,下面疏被短柔毛,叶片上面沿中脉两侧有紫色带直达基部,中脉绿色。穗状花序从根茎上抽出,圆柱状,苞片20多枚;花冠裂片红色;退化雄蕊较唇瓣小,唇瓣黄色,倒卵状。蒴果。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">采收加工:12月中、下旬,地上部分枯萎时,挖掘根部,除去根茎上的泥土,洗净,置锅里蒸或煮约15min,晒干或烘干,撞去须根即成。也可将根茎放入清水中浸泡,捞起,沥干水,润透,切薄片,晒干或烘干。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">药用部位:根茎</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">产地:广西莪术分布于广西、广东、云南等地;温郁金主产于浙江瑞安。治积聚诸气,为最要之药。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">科:姜科</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">原植物:温郁金或广郁金</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">莪术-温莪术药材性状:根茎长卵圆形或长圆形,顶端长尖,基部多钝圆,长3.5-8cm,直径2-4cm。表面灰棕色或灰黄色,上部环节凸起,基部有下陷的须根痕,可见短的须根,有刀削痕。质坚实,断面灰黄色或黄棕色,常附有淡黄色或黄棕色粉末,可见点状或条状维管束。气香,味辛、苦。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">优等品以质坚实、气香者为佳。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">莪术-温莪术药性:"味苦、辛,微温,入足厥阴肝经。破滞攻坚,行瘀化结。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">莪荗(音蒁)消磨癖积,破气块血症,化腑脏痼冷,散跌扑停瘀,通经开闭,止痛散结。醋炒。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【炮制】 莪术:除去杂质,略泡,洗净,蒸软,切薄片,干燥。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">醋莪术:取净莪术,照醋煮法(附录Ⅱ D)煮至透心,取出,稍凉,切厚片,干燥。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【性味与归经】 辛、苦,温。 归肝、脾经。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【功能主治】 行气破血,消积止痛。用于燀瘕痞块,瘀血经闭,食积胀痛;早期宫颈癌。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【用法用量】 6~9g。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【注意】 孕妇禁用。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【贮藏】 置干燥处,防蛀。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">【注意】 月经过多及孕妇禁服。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">各家论述:</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">1.《开宝本草》:“蓬莪茂,生西戎及广南诸州。子似干棋,叶似蘘荷,茂在根下,并生。一好一恶,恶者有毒。西戎人取之,先放羊食,羊不食者弃之。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">2.《植物名实图考》:“蓬莪术,《嘉佑本草》始着录。宋《图经》:江浙或有之。颇类蘘荷,莪在根下,如鸭鸡卵。今所用者即此。昔人谓郁金、姜黄、莪术三物相近,其实性不同,形亦全别。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">莪术临床功效首载于南北朝《药性论》:“能治女子血气心痛,破痃癖冷气,以酒醋摩服。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">3 唐朝侯宁极《药谱》名蓬莪术。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">4 《医学人门·本草》始称“莪术”,并谓:“蓬蓬然茂盛”似谓本品以生长态势旺盛得名。 </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">5 五代时期《日华子本草》载:“治一切气,开胃消食,通月经,消瘀血,止扑损痛,下血及内损恶血等。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">6 宋朝《开宝本草》云:“主心腹痛,中恶疰忤,霍乱冷气吐酸水,解毒;食饮不消,酒研服之。又疗妇人血气,丈夫奔豚。”《图经本草》指明“治积聚诸气,为最要之药。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">7 金.《珍珠囊》认为其破血之性,可用治“马刀未破而坚者。”王好古称其更擅“通肝经聚血。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">8 明.《医学人门·本草》还认为其“能逐水,治心痹病,破气痞。” </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">9 《药性能毒》称其“治虫积,心腹冷痛。”</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">验方精选:</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">①治吞酸吐酸:莪术30克,川黄连15克(吴茱萸15克同煮,去吴茱萸)。水煎服。(《丹溪心法》)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">②治妇人血积血块,经闭:莪术、三棱各30克,熟大黄30克。丸如绿豆大,每服一二十丸,白汤下。(《慎斋遗书》)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">③治妇人血气攻心,痛不可忍并走注:莪术(油煎乘熟切片)15克,玄胡索0.3克。上为细末。每服1.5克,食前淡醋汤调下。(《鸡峰普济方》玄胡索散)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">④治伤扑疼痛:莪术、白僵蚕、苏木各30克,没药15克。为末。每服6克,水煎温服,日三五服。(《博济方》蓬莪散)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">⑤治漆疮:以莪术、贯众煎汤洗之。(《普济方》)</p>