诗词意象、意境与诗人情感、境界之试探(五)

李鄂生

<p class="ql-block">九、意境贵在深沉、含蓄</p><p class="ql-block"> 在诗词的创作中,景象的描绘与情感的抒发,同等重要,二者不可偏废。有云:“那种只重‘言志' ‘抒情’的论点,偏执一端;那种只重形象,画面的论点,偏执另一端。”</p><p class="ql-block"> 正所谓:景之不存,情将焉附?</p><p class="ql-block"> 故,一首好的诗词,应该是寓情于景,借景抒情,情景交融。</p><p class="ql-block"> 在诗词的创作中,对于景物的描绘或情感的表白,如果采取平铺直叙的手法,作品必然会显得过于直白、平淡、生硬、枯燥,毫无韵味可言,而只有做到深沉、含蓄、婉转,方可展现出亦真亦幻的优美意境,方可达到朦胧之美。</p><p class="ql-block"> 叶嘉莹先生说:“诗歌重在表现而不重说明。“文学很奇妙,有的时候,它不在于你说的是什么,而是在于你怎么去说,说出来的风格是怎样的,“写诗不能意尽于言,结句没有馀力,该说的话都说了,结尾也就使读者没有了意犹未尽的感受。”</p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"> 一位优秀的诗人,以诗言志,往往是通过采取巧妙地、间接地对某一物象(例如松、梅、兰、竹等)进行咏叹的比兴手法,婉转地来表达他(她)那“幽约怨悱不能自言之情,低徊要眇以喻其致”,从而达到完美地借物抒怀之目的,令人浮想联翩,予人以一种无穷回味,一种深刻的启示,一种无限遐想的空间。</p><p class="ql-block"> 陈毅《冬夜杂咏·青松》</p><p class="ql-block"> “大雪压青松,青松挺且直。</p><p class="ql-block"> 要知松高洁,待到雪化时。”</p><p class="ql-block"> 作者表面上是在咏“松”,实则托物言志,气出于言外而浩然不可屈,婉转地表现出了他那光明磊落、刚直不阿的博大胸襟。</p><p class="ql-block"> 宋代李清照《鹧鸪天·桂花》</p><p class="ql-block"> “暗淡轻黄体性柔,情疏迹远只香留。</p><p class="ql-block"> 何须浅碧深红色,自是花中第一流。</p><p class="ql-block"> 梅定妒,菊应羞,画阑开处冠中秋。</p><p class="ql-block"> 骚人可煞无情思,何事当年不见收。”</p><p class="ql-block"> 作者通过赞咏桂花“不以艳丽的色彩取悦于人,虽远迹深山、没有名望,却暗香浮动,自是花中第一流 ”,来比喻自己,含蓄地抒发了其虽淡泊名利、超凡脱俗却自为第一流的高雅情操。</p><p class="ql-block"> 唐代刘禹锡《陋室铭》</p><p class="ql-block"> “山不在高,有仙则名。水不在深,有龙则灵。斯是陋室,惟吾德馨。苔痕上阶绿,草色入帘青。谈笑有鸿儒,往来无白丁。可以调素琴,阅金经。无丝竹之乱耳,无案牍之劳形。南阳诸葛庐,西蜀子云亭。孔子云:何陋之有?”</p><p class="ql-block"> 开篇两句话即以山水起兴,点明了主题:“斯是陋室,唯吾德馨”。此种手法,实为绝妙,可谓匠心独具。特别以意象“仙”和“龙”来点睛景象“山”与“水”, 构思奇特,妙手天成,表达了作者崇尚圣人情怀与追求高尚品德的思想境界,其意境深远,含蕴无穷。</p><p class="ql-block"> 土耳其诗人Qyazzirah Syeikh 的一首诗歌《I Am Afraid》(我害怕),2014年在网上被人翻译成为不同的中文版本之后,一度引起人们的关注与热议。</p><p class="ql-block"> 其英文直译为:</p><p class="ql-block"> “You say that you love rain,</p><p class="ql-block"> but you open your umbrella when it rains.</p><p class="ql-block"> You say that you love the sun,</p><p class="ql-block"> but you find a shadow spot when the sun shines.</p><p class="ql-block"> You say that you love the wind,</p><p class="ql-block"> but you close your windows when wind blows.</p><p class="ql-block"> This is why I am afraid,</p><p class="ql-block"> you say that you love me too.”</p><p class="ql-block"> 其中文直译为:</p><p class="ql-block"> “你说你爱雨,但当细雨飘洒时你却撑开了伞;</p><p class="ql-block"> 你说你爱太阳,但当烈日当空时你却躲在了荫处;</p><p class="ql-block"> 你说你爱风,但当春风轻拂时你却紧紧地关上了自己的窗子;</p><p class="ql-block"> 这就是为什么我害怕,你说你也爱我。”</p><p class="ql-block"> 有人将其意译为一首七律诗:</p><p class="ql-block"> “江南三月雨微茫,罗伞轻撑细细香。</p><p class="ql-block"> 日送微醺如梦寐,身依浓翠趁荫凉。</p><p class="ql-block"> 忽闻风籁传朱阁,轻蹙蛾眉锁碧窗。</p><p class="ql-block"> 一片相思君莫解,锦池只恐散鸳鸯。”</p><p class="ql-block"> 两相对比,婉约与直白,其意境与韵味截然不同,可见一斑。</p><p class="ql-block"> 不知这世界上是否还有第二种语言能像汉语一样,拥有如此抑扬顿挫的声韵之美,竟能以寥寥数语展现出如此深沉而耐人寻味的意境。</p><p class="ql-block"> 中华民族有五千年的辉煌历史与灿烂的文化。汉字之美,美就美在它内涵的博大精深!英语(或法语)一个单词是26个字母的排列组合,而汉语仅一个汉字的笔划就可多达32种,且有四声之分,汉字的个数则更是多达8万7千,其排列组合近乎无穷无尽。在各种语言中,中文最难学习!在联合国的文件里,同样内容,用中文表述所占篇幅最少,且表达最为准确,最为精彩!</p><p class="ql-block"> 汉语诗词凝聚了汉字的凝炼与朦胧之美。它的凝炼,可以较少文字空间,提供最大的信息容量;它的内涵的多样性,它的朦胧之美,可令读者的想象与思绪展开翅膀,在无垠无际的广阔天空自由地飞翔!</p><p class="ql-block"> 这就是中国诗词的魅力!这就是中国诗词之所以意境优美的奥妙所在!</p><p class="ql-block"> 例如,宋代王安石《泊船瓜洲》</p><p class="ql-block"> “京口瓜洲一水间,钟山只隔数重山。</p><p class="ql-block"> 春风又绿江南岸,明月何时照我还?”</p><p class="ql-block"> 一个“绿”字,乃传神之笔,为整首诗的诗眼,为整首诗的精华所在!它将形容词作动词使用,将诗人对故乡的几多怀念之情与重返政治舞台、推行新政的强烈愿望,高度浓缩与凝炼于“春风又绿江南岸"的优美意境之中,使一首仅四句二十八字的七言绝句蕴藏了无限深远的涵意。</p><p class="ql-block"> 又例,一代伟人毛泽东《七律·长征》</p><p class="ql-block"> “红军不怕远征难,万水千山只等闲。</p><p class="ql-block"> 五岭逶迤腾细浪,乌蒙磅礴走泥丸。</p><p class="ql-block"> 金沙水拍云崖暖,大渡桥横铁索寒。</p><p class="ql-block"> 更喜岷山千里雪,三军过后尽开颜。”</p><p class="ql-block"> 红军长征出发时,各路军总数近三十万人,在敌人的围追堵截下,爬雪山过草地历经千难万险,到达陕北不到三万人,但这一切在历史巨人的眼里,不过是俯瞰江山如“细浪”、“泥丸”。那种气势、那种革命的乐观主义,前无古人,后无来者。正是由于在历史上有石达开曾于此地遭遇清军围追堵截、致使全军覆没的先例,所以,在诗中一个“寒”字,锤炼、运用得妙不可言!它所展示出的意境,既可以理解为,“风潇潇兮易水‘寒',壮士一去兮不回还”!又可以理解为,红军的英勇善战,使横在面前的铁索如敌军一样胆颤心“寒"!其中深刻的蕴涵,耐人寻味。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">十、学海泛舟</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 《七律•自勉》(中华新韵)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 幸入文坛亦淡然,惭参阆苑却幽兰。</p><p class="ql-block"> 连连语妙须千卷,缕缕梅香必苦寒。</p><p class="ql-block"> 半世功名尘与土,一生坎坷曲而艰。</p><p class="ql-block"> 老骊伏枥思宁静,还赏芳菲艳满园。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 《七律•天使赞》(平水韵)</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 忽闻巷空疫流行,长使英雄泪纵横。</p><p class="ql-block"> 欲拯垂危甘逆往,肯拼性命济苍生。</p><p class="ql-block"> 鞠躬尽瘁良医品,舍己扶伤骨肉情。</p><p class="ql-block"> 纵未沙场鲜血洒,却将穹宇脊梁擎!</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 《愿 你 平 安》</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 近在咫尺,却不知你的姓名。</p><p class="ql-block"> 你的提醒,划破寂静!</p><p class="ql-block"> 你以宝贵生命,为酣睡的人们拉响了预警,</p><p class="ql-block"> 减少了,医护感染、折将损兵。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 远在天涯,却倍感你的亲近。</p><p class="ql-block"> 你的呐喊,石破天惊!</p><p class="ql-block"> 你以真知灼见,告知这场战争形势的严峻,</p><p class="ql-block"> 阻止了,瘟疫猖獗、肆虐横行。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 隔着口罩,看不到你的泪痕。</p><p class="ql-block"> 你的苦痛,裂肺撕心!</p><p class="ql-block"> 你以小家牺牲,托付染病婴儿银发的双亲,</p><p class="ql-block"> 换取了,万家幸福、百姓安宁。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 透过眼睛,看到了你的心灵,</p><p class="ql-block"> 你的壮举,大义舍亲!</p><p class="ql-block"> 你以奋不顾身,冒险踏上救死扶伤的征程,</p><p class="ql-block"> 赢得了,空姐哽噎、含泪送行。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 隔着口罩,看不见你的柔情,</p><p class="ql-block"> 你的抚摸,牵动神经!</p><p class="ql-block"> 你以纤纤玉手,拥抱面临死神召唤的生灵,</p><p class="ql-block"> 拯救了,垂危病人、芸芸众生。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 透过背影,倍感到你的艰辛。</p><p class="ql-block"> 你的身心,精疲力尽!</p><p class="ql-block"> 你以不舍昼夜,尿巾裹身合衣而卧令人疼,</p><p class="ql-block"> 书写了,无疆大爱,永照汗青。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 愿你们一路平安,我的亲人!</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 《别 离》</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 痛别离,别离针密密,</p><p class="ql-block"> 慈母手中线,</p><p class="ql-block"> 游子身上衣。</p><p class="ql-block"> 那叮咛,那盼祈,</p><p class="ql-block"> 刻骨铭心,</p><p class="ql-block"> 飘散滚滚红尘里。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 伤别离,别离情依依,</p><p class="ql-block"> 爱妻暂相聚,</p><p class="ql-block"> 又别千万里。</p><p class="ql-block"> 那回眸,那亲昵,</p><p class="ql-block"> 柔情似水,</p><p class="ql-block"> 流失一路芳华地。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 忧别离,别离泪滴滴,</p><p class="ql-block"> 娇儿渡重洋,</p><p class="ql-block"> 龙门跃锦鲤。</p><p class="ql-block"> 那抽泣,那泪滴,</p><p class="ql-block"> 感天动地,</p><p class="ql-block"> 润入春风化细雨。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 叹别离,别离悲凄凄,</p><p class="ql-block"> 顽孙更绕膝,</p><p class="ql-block"> 不舍凝噎语。</p><p class="ql-block"> 那眷恋,那赖依,</p><p class="ql-block"> 心痛不已,</p><p class="ql-block"> 化作曙光冉冉起。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 俱别离,俱别离,</p><p class="ql-block"> 唯剩空巢词相依 !</p>