<p class="ql-block"> 《解厄鉴》是一部罕见的著作,不仅关注解厄,更立足于致厄的根源。虽没有诗词之清丽华美,却句句真理,典雅智慧。读来朗朗上口,道理入木三分,洞察深邃,不失为极品佳作。</p><p class="ql-block"> 此文是每个人走出困境,实现人生价值的最佳参考阅本,值得珍藏、研读、学用。 </p> <p class="ql-block"> 作者晏殊(991―1055),字同叔,抚州临川人,北宋政治家、文学家,北宋著名的“太平宰相”。十四岁即中进士,历居要职,其官位和才华都达到了其所处时代的顶峰——宰相。</p><p class="ql-block"> 晏殊仕途顺畅,并非缘于上天护佑,而在于他深谙为官、解厄、脱困之道故。范仲淹、欧阳修、孔道辅、王安石等名士,均出自其门下;韩琦、富弼、欧阳修等皆经他栽培、荐引,都得到重用。晏殊深知治国本末,对人性有深刻的了解,更通避祸解厄之学,因此生前身后,俱获显要殊荣,一生平安。可以说,这部《解厄鉴》为后人指点迷津、至今仍有其精辟的现实意义。是儒家文化中实用的处世学问经典。他提出“驭情为先,而后可驭人生”的观点,值得我们深思、学习。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">藏锋·卷一</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">厄者,人之本也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">锋者,厄之厉也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">厄欲减,才莫显。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">上求贤,毕其功而志易。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">下求荣,成其事而意满。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不知戒惕,上下难容也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">仁者不逐其名,仁贵焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">明者不恋其位,明弃焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">勇者不争其锋,勇敛焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">生之惟艰,何足道哉?</p><p class="ql-block"> 藏锋——《解厄鉴》吐露锋芒,是招致困厄的一大原因。锋芒毕露的人,往往不易相处,处处树敌。爱显山露水的人,最容易遭到小人的暗算,毕竟人多少是有点善妒的。与人为善,不光是做事,更是一种心态。善,是善良,也是和善。亚里士多德说过,对上级谦恭是本分;对平辈谦逊是和善;向下级谦逊是高贵;向所有人谦逊是安全。你是怎样的人,由你的态度决定,做一个和善的人,学会藏锋,是一种高贵的选择。道家文化老子在其《道德经》说过这样一句话:“持而盈之,不如其已;揣而锐之,不可长保。”其实说的就是不懂得藏锋之人,会容易伤害到别人,比如三国时期的杨修,就是因为锋芒太过,最后殉命。中国文化中,真正的智者,都是懂得内敛的人。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">隐智·卷二</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">用智者利,弄智者弊。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">暗用无敌,彰显无功。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不为己谋,君子之智也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">莫使己亏,小人之奸也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不怨智寡,忠义失焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">上惟忠,能次之。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">下为实,术次之。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不明其心,厄之难止。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">愚者言智,愚也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">智者言智,祸也。</p><p class="ql-block"> 隐智——《解厄鉴》大智若愚,真正智慧的人,是不会轻易显山露水的。老人家经常劝说的一句话便是:响水不开,开水不响。寓指真正有才学的人是不会轻易表现自己的,越是那种卖弄才学本领的人,越是腹中空空,空有一副架子罢了。喜欢卖弄智谋的人往往是自卑的,越是自卑的人,越爱装腔作势,因为没有足够的底气。耍小聪明的人,也永远搬不上大台面,取得不了大成功。学会低调,学会隐忍,成功的人,往往是会隐藏的人。</p> <p class="ql-block"> 活用智谋是有利的,玩弄智谋是有害的。暗中使用智谋方有成效,公开卖弄智谋就毫无作用了。不为自己谋划,这是君子的智慧。不使自己吃亏,这是小人的狡黠。不要抱怨缺少智慧,要担忧忠义的丢失。上司都希望下属忠诚,能力才华还是次要的。做下属要注重诚心,权术还在其次。不明白其心理,困厄就难以停止。蠢笨的人炫耀智谋,这是愚蒙的行为。智慧的人纵论计谋,只能给自己招祸。(如年羹尧弄智招祸,雍正帝痛下杀手。</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">戒欲·卷三</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">欲大无根,心宽无恨。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">好之莫极,强之有咎。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">君子修身,避祸也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">小人无忌,授首也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">一念之失,死生之别也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">治贪以严,莫以宽。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">惩淫以辱,莫以隐。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">伐恶以尽,莫以慈。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">制欲求于德,务求于诫。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">悟者畅达,迷者困矣。</p><p class="ql-block"> 戒欲——《解厄鉴》道家文化代表老子在其《道德经》有言:缤纷的色彩看久了就会让人两眼昏花,美妙的音乐听久了也会让人耳聋失聪,山珍海味吃多了,反而使人胃口病伤而厌恶饮食。驱马奔驰,围捕田猎,时间久了会让人心智狂乱而纵情放荡。贪求宝物而不知满足,时间久了就会使人行为乖戾而举动失常。人人皆有所求之物,合理范围内的叫理想,一旦过了度,便成了欲望。可理想一旦变成欲望,便一发不可收拾。</p> <p class="ql-block"> 欲望强烈的人不能立根,心地宽广的人不会怨恨。喜欢什么不要过度,强求什么定要招灾。君子修身养性,是为了躲避祸根。小人无所顾忌,是自寻死路。一个念头的失误,就会造成生死之别。整治贪欲要严苛,不要宽容放纵。惩戒淫欲,要使其受辱,不要加以隐讳。祛除恶欲要斩草除根,不要滥施仁慈。制服欲望要求助于修德,务必诫勉牢记。颖悟的人顺畅通达,迷惑的人困厄多难。(金海陵纵欲亡身,戒欲为延年益寿之本。)</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>省身·卷四</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">自知者弗窘也,识世者无求也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">人有异,命不同焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">物有别,哀相近焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">待己如人,大计不失。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">智不及事,非察莫中。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">人心多易,非思难度。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">俗不堪亲,非礼无存。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">忧身者无邪,正而久焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">忧心者无疚,宁而吉焉。</p><p class="ql-block"> 省身——《解厄鉴》儒家文化孔子在其《论语》中言:吾日三省吾身,为人谋而不忠乎?与朋友交而不信乎?传不习乎?反省并不只是做错之后的悔过,更多的应该在每天做事之前的预防。懂得自我反省的人,往往更能认清自我和现实,懂得如何面对生活的窘境和抉择。经常问问自己,替别人做事的时候,有没有尽心尽力。真正的君子,在处理别人的事情上,也会保持始终如一的态度,不会事不关己高高挂起,不会因为是别人的而敷衍塞责。在与朋友交往合作上,要经常反省是否做到了诚信。诚信是互相的,良好的合作关系,最扎实的根基便由诚信构造,诚信一旦坍塌,便再也修复不回。要想有所长进,便要坚持学习。既然没有过目不忘的本领,就要有温故知新的认识。</p> <p class="ql-block"> 自知的人不会身陷窘境,看透世事的人是不会奢求。人有等差,命运各异。物有区别,情态相近。对待自己像对待他人一样,大体不会失误。智谋往往赶不上事情变化,不深入观察就无法正确把握。人心容易发生改变,不深入思考就难以揣测。对俗人不可以过于亲昵,不严守礼法就难以共处。常怀惕励的人没有邪念,遵循正道,相安长久。担忧良心有失的人没有愧疚,心灵安宁,永处吉祥。(急流勇退曾国藩,永葆富贵大家族。)</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">求实·卷五</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">致远者实,近利者虚。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">众趋者慎,己悦者进。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不拘于书,则不失于本。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不求于全,则不损于实。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">人无贱者,惟自弃也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">大智无诈,顺乎天也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">小智无德,背乎情也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">识察勿忧,忧弗学也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">苦劳而少获,非实之过也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">闲逸而多得,乃实之旨焉</p><p class="ql-block"> 求实——《解厄鉴》浮华万千,过眼烟云,追求本质的人,方能守住本心。眼见为实,耳听为虚,很多时候,眼见未必为实,能否看清事物的本质,还是要看你是否有一颗求实之心。《战国策》中有一篇文章记载到,邹忌身高八尺有余,是当时相貌出众的人物。有一天,他问妻子,他和城北的徐公比,谁更美丽?他的妻子回答是:“您美极了,城北的徐公哪能比得上您呢?”城北的徐公是齐国的美男子,邹忌不相信自己比徐公美,于是又问了小妾,小妾的回答是:“徐公怎么比得上您呢?第二天有客人到访,邹忌又问了客人,客人的回答如出一辙。后来邹忌想明白了:妻子认为自己美,是偏爱自己;小妾认为自己美,是惧怕自己;客人认为自己美,是有求与自己。于是邹忌向齐王劝谏,自己这样的人都深受蒙蔽,齐王这样的更是会被周围的夸赞蒙蔽双眼。齐威王听取了邹忌的劝谏,广开言路,直言纳谏,最后齐国发展壮大。</p> <p class="ql-block"> 目光长远的人务实,谋取近利的人虚浮。对众人追捧的事要慎重,对自己喜欢的事要敢为。不拘泥于书本知识,就不会偏离事物的实际。不追求完美无缺,就不会被蒙蔽事实。人没有注定是卑贱的,除非自暴自弃。大的智谋没有伪诈,因它顺应规律天理。小的智计不讲仁德,因它违背事理人情。不忧虑欠缺识见和洞察力,当忧思不用心学习进步。辛苦劳累却少有收获,这不是求实的过错。清闲安逸却多有所得,这才是求实的本意。(曹孟德不拘求才,实乃目光长远之实。)</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">慎言·卷六</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">言之祸,无论优劣也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">语之弊,由人取舍也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">君子不道虚言,实则逆耳。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">小人不表真心,伪则障目。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">见言见志,其行亦断也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">贵者宜谦不宜傲。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">卑者宜恭不宜放。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">人无信,则言勿听。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不知机而无泄,大安也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不避亲而密疏,大患也。</p><p class="ql-block"> 慎言——《解厄鉴》儒家文化孔子在《论语》中言“乱之所生也,则言语以为阶”,所有的问题,几乎都是因为说话不谨慎才导致的。所以,说话一定要慎重负责,“君子于其言,无所苟而已矣”,君子对自己所说的每一句话都不能有一点马虎。在日常生活中,“多闻阙疑,慎言其余,则寡尤。”多见阙殆,慎行其余,则寡悔”,说与做之前要多听多看,有疑虑拿不准的地方要保留起来,拿得准的部分则要慎重地说出来和做下去,这样才能减少错误和后悔。“夫人不言,言必有中”,他欣赏那些对事不轻易发表意见,但不说则已,一开口必定切中要害的人;“其言之不怍,则为之也难”,当一个人说话大言不惭的时候,真正将其付诸于行就很难了。</p> <p class="ql-block"> 言论可以肇祸,好话与坏话都可以导致恶果。言论能给人带来害处,全在人取舍。君子不说诳言,说实话又容易让人听起来感觉不舒服。小人不表露真心,伪装得常让人看不清真面目。听其言可知其心志,其行为也就可以判断了。富贵之人应该自谦,不要自傲。卑微的人应该恭顺,不要狂傲。一个人如果失去信任,那么他的话别人就会听不进。不知晓机密就不会泄露,这是切切的安全。不回避亲属谈论而使秘密泄露,将是大大的祸患。(泄机谋伏完丧家身★伏完乃汉献帝伏皇后之父,密谋诛曹,事泄满门被斩。)</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">节情·卷七</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">知书而后忘情焉,抑性而后正身焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">纵亲见私,不容也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">纵友见拙,不智也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">纵怜见稚,不厚也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">天怒成灾,人怒成害。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">君子戒悲,小人戒忧。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">不舍之情,羁身也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">幸不恃色,荣定其品也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">义不恃媚,信定其谐也。</p><p class="ql-block"> 节情——《解厄鉴》发乎情,每个人都有对美的追求,追求美好的事物,追求美好的人,追求美好的生活。因为内心温暖,所以有所热爱。止乎礼,不是美的就要占有,默默欣赏也是一种享受。内心的情感要学会克制,不是所有的情感都是正确的。可以爱,但不能溺爱;可以追求,但不能过分占有。儒家文化孔子在其《论语》中说:发乎情,止乎礼。有所爱,有所恶,是每个人的正常情感,但是不能为这些情感所左右。情感由内心发出,因为礼节和操守,让我们反思这段情感应不应该,己所不欲,勿施于人。</p> <p class="ql-block"> 知书达理后就不会为情感所左右,抑制天性后才能立身行正。庇佑亲情就会暴露私心,将招来不容。放纵友情就会显现愚拙,是不明不智。滥施同情就会显得幼稚,并非忠厚本意。上天愤怒就会施加灾难,人们愤怒就会制造伤害。君子戒忌慈悲,小人戒忌忧思。不肯割舍的情感,束缚着人的身心。受宠幸不能全仗容颜,从承受尊荣可看出人品。有情义不能倚仗谄媚,忠信可以维持和谐。</p><p class="ql-block">(卢杞为相嫉妒贤能,稍有不顺从自己的人,必定要致其于死地。 )</p> <p class="ql-block" style="text-align:center;">向善·卷八</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">【原文】</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">吉有其因,福有其源。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">天佑善者,其心悟焉。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">言善未必善,观其行也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">言恶未必恶,审其心也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">名勿信,实勿怠。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">君子亦怨,不误其事。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">小人亦友,不辍其争。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">利可求,道可守。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">恶惑愚不惑智也。</p><p class="ql-block" style="text-align:center;">善贵诚不贵法也。</p><p class="ql-block"> 向善——《解厄鉴》利益可以求取,道义必须坚持。愿无伐善,无施劳,感谢每一次的善举,但是不要过分宣扬。伐,是自夸,你的善行义举,劳苦功高,自会深得人心,无需过分宣扬;伐也有攻伐之意,招人妒忌,惹来是非。公道自在人心,向善的人自会受到公正对待。善良是一种习惯,是一种态度,是生活的一种选择。人需要信仰,因为有了信仰,才会拥有方向,才会在抉择的时候不至身陷困顿,而向善就是一种信仰,是人生的方向。</p> <p class="ql-block"> 吉祥有因,幸福有源。上天保佑忠善者,因其领悟了处善之道。语言善意者未必尽善,要观察他的行为。话语粗犷者未必凶恶,要审视他的内心。虚名头不要轻易求取,务实心不可丝毫松懈。君子也会有抱怨,但不会耽误正事。小人也会有朋友,但不会停止争夺。利益可以求取,道义必须坚守。恶念能迷惑愚人,不能迷惑智者。善良重在真诚,不在乎方法。(冯道为相事十帝 ,虽生逢乱世,却操廉自守,爱民如子。实为一代贤臣。)</p> <p class="ql-block"><a href="https://mp.weixin.qq.com/s/aZ7GMeh9dWyoD65zngOwBA" target="_blank">查看原文</a> 原文转载自微信公众号,著作权归作者所有</p>