<p class="ql-block"><b>【作者简介】:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 朱彝尊(1629-1709),清代诗人、词人、学者、藏书家。字锡鬯,号竹垞,又号驱芳,晚号小长芦钓鱼师,又号金风亭长。汉族,秀水(今浙江嘉兴市)人。康熙十八年(1679)举博学鸿词科,除检讨。二十二年(1683)入直南书房。曾参加纂修《明史》。博通经史,诗与王士祯称南北两大宗。作词风格清丽,为浙西词派的创始者,与陈维崧并称朱陈。精于金石文史,购藏古籍图书不遗余力,为清初著名藏书家之一。著有《曝书亭集》《日下旧闻》等。康熙四十八年十月十三日(11月14日)子夜,无疾而逝,年八十一。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【作品原文】:</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:20px;">《云中至日》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>【清】·朱彝尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">去岁山川缙云岭,今年雨雪白登台。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">可怜日至长为客,何意天涯数举杯。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">城晚角声通雁塞,关寒马色上龙堆。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">故园望断江村里,愁说梅花细细开。</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【作品译文】:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 我去年就登临了缙云山,今年又置身在这风雪弥漫的白登山。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 可怜我在冬至还在他乡为客,何曾日到会在此天涯举杯消愁。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 傍晚边城响起的号角声直通雁门关,关外积雪呈现出斑驳之色,延伸到白龙堆沙漠。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 遥日家乡在远方的江村之中,却又怕说起此时梅花已经盛开了。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【作品赏析】:</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 首联“去岁山川缙云岭,今年雨雪白登台”,交代行踪,说自己并不是今朝不得归家,而是久在异地,漂泊至今。“山川”、“雨雪”暗示在外的艰辛,今年的情形尤其令人伤悲,雪花纷至,山中寒气逼人。“可怜日至长为客,何意天涯数举杯”直抒胸臆,可叹游子在佳节时分,众人团圆之际,只能登高饮酒排解忧愁。“长”、“数”字表明诗人在外做客之久及思乡之苦。颈联“城晚角声通雁塞,关寒马色上龙堆”,放开视角,由景人情,由眼前的萧瑟之景联想到塞外边地的荒冷,以此烘托孤寂凄冷的心境。尾联收束全篇,想起故乡的风物,聊解愁肠,但路途遥远,即便是决眦也不能如愿。这重重的阻隔,加上料想故园的梅花正是恣情怒放,尽展风姿的时候,禁不住伤痛万分,还不如勿提此物。这样的心境使得善于含蓄寄意的诗人也直说“愁”字了。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 这首诗代表了朱彝尊诗歌的特色。全诗讲究对仗,除尾联外,三联全都对仗工整。尤其是首联、颈联含有四个地名,使用自然贴切。另外,尾联还借用了杜诗的诗意。如此使诗歌典雅深婉,意味颇深,可以见出诗人才华出众。</b></p> <p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 《鸳鸯湖棹歌》是清朝著名学者兼文学家、诗人朱彝尊康熙十三年(1674)冬,客居潞河(今北京郊区)龚佳育幕府时,创作组诗百首,《鸳鸯湖棹歌》仿民歌以写嘉兴风物之美。其自序言:“甲寅岁暮,旅食潞河,言归未遂,爰忆土风,成绝句百首。语无诠次,以其多言舟楫之事,题曰‘鸳鸯湖棹歌’,聊比竹枝、浪淘沙之调。冀同里诸君子见而和之云尔。”嘉兴古代诗人以风土人情作为诗歌创作题材的,始蔚为大观,且流风遗韵绵延数百年不绝,于是在嘉兴诗坛形成一个特殊的流派。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">附:鸳鸯湖棹歌选</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">《鸳鸯湖棹歌·之十)》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>【清】·朱彝尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">穆湖莲叶小于钱,卧柳虽多不碍船。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">两岸新苗才过雨,夕阳沟水响溪田。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">《鸳鸯湖棹歌之五十》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>【清】·朱彝尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">风樯水槛尽飞花,一曲春波潋滟斜。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">北斗阑干郎记取,七星桥下是儿家</b>。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:20px;">《鸳鸯湖棹歌·之二》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>〔清〕·朱彝尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">穆湖莲叶小于钱,卧柳虽多不碍船。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">两岸新苗才过雨,夕阳沟水响溪田。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">屋上鸠鸣谷雨开,横塘游女荡船回。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">桃花落后蚕齐浴,竹笋抽时燕便来。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">《鸳鸯湖棹歌·之十六》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>清·朱彝尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">城北城南尽水乡,红薇径外是回塘。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">千家晓阁纱窗拓,二月东风蕙草香。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">《鸳鸯湖棹歌·之七十七 (甲寅)》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b> 【清】· 朱彞尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">轻船三板过南亭,蠶女提笼两岸经。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">曲罢残阳人不见,阴阴桑柘石门青。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="font-size:20px; color:rgb(237, 35, 8);">《鸳鸯湖棹歌·之十九》</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b>【清】·朱彝尊</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">村中桑斧响初停,溪上丛麻色渐清。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">郡阁南风才几日,荷花开满镜香亭。</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>注释:</b></p><p class="ql-block"><b>[1]鸳鸯湖:一名南湖,在浙江嘉兴市南三里。棹(zhào)歌:一边划船一边唱的歌。</b></p><p class="ql-block"><b>[2]蠶(cán)蚕;</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【人物轶事】:</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(237, 35, 8); font-size:20px;">《 藏书大家———朱彝尊》</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 朱彝尊精于金石文史,游大江南北,北出云朔,东泛沧海,经瓯越,所至丛祠荒冢,破炉残碑之文,无不搜剔考证,与史传参校异同。家富藏书,通籍之后,所藏益富,曾收李延昰藏书50柜,2 500卷,达到藏书3 000余卷,后又收项氏“万卷楼”残帙,又到曹溶、徐乾学家,借其藏书传抄,其藏书所好愈笃。又借抄于宛平孙氏、无锡秦氏、昆山徐氏、晋江黄氏、钱唐龚氏等诸家旧藏,合计先后所得自称“拥书8万卷”。藏书处名“曝书亭”、“古藤书屋”,“潜采堂”,聚藏30椟,曾因偷抄史馆藏书而被贬官,遂刻有一藏书铭文称:“夺我七品官,写我万卷书。” 藏书印有“购此书,颇不易,愿子孙,勿轻弃”、“梅会里朱氏”、“潜采堂藏书”、“七品官耳”、“我生之年岁在屠维大荒落月在橘庄十四日癸酋时”、“秀水朱彝尊锡鬯氏”、“南书房镝史记”、“南书房旧讲官”、“小长芦钓鱼师”、“得之有道传之无愧”、“别业在小长芦之南毂山之东东西峡石大小横山之北”等。</b></p><p class="ql-block"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"> 先著有《经义存亡考》,经不断修订,成《经义考》300卷,是第一部统考历代经学的专科目录。以书名为纲,参历代目录所著说经之书,先注卷数、著者、注疏者,其下各注存、佚、阙、未见等附注,自古以来诸家书目所未及。网罗宏富,为两千年来经书总汇,是研究中国古代哲学史、文化史、学术史的必备工具书,毛奇龄称编纂该书“非博极群书,不能有此”。康熙帝南巡时,还亲自为他写了“研经博物”的题词。此目分别在康熙四十年(1701)和乾隆二十年(1755)刊行。乾隆末年,翁方纲撰《经义考补正》12卷。</b></p> <p class="ql-block"><b style="font-size:20px;">【名言名句】:</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><span style="color:rgb(22, 126, 251);">1</span><b style="color:rgb(22, 126, 251);">,伍胥山头花满林,石佛寺下水深深。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">2,共眠一舸听秋雨,小簟轻衾各自寒。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">3,桃花落后蚕齐浴,竹笋抽时燕便来。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">4,雨雪自飞千嶂外,榆林只隔数峰西。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">5,屋上鸠鸣谷雨开,横塘游女荡船回。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">6,稗花枫叶宋坡湖,路转潮鸣山翠无。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">7,郡阁南风才几日,荷花开满镜香亭。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">8,蟹舍渔村两岸平,菱花十里棹歌声。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">9,犹有白蘋香十里,生来黄蚬蛤蜊粗。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);">10,天书稠叠此山亭,往事犹传翠辇经。</b></p><p class="ql-block" style="text-align:center;"><b style="color:rgb(22, 126, 251);"><span class="ql-cursor"></span></b></p> <p class="ql-block" style="text-align:right;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align:right;"><b></b></p><p class="ql-block" style="text-align:right;"><b><span class="ql-cursor"></span>(文本图片来自于网络向作者致谢!)</b></p><p class="ql-block" style="text-align:right;"><br></p>