【文学趣味问答•古典文学】丑奴儿

绮丽夕阳

<p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">词牌“丑奴儿”又称“采桑子”、“罗敷媚”,四十四字,双调小令。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">此词牌起于南唐,李煜、冯延巳都有《采桑子》留世,至北宋“宰相词人”晏殊,开起北宋婉约词风,两宋、明清、近现代,都有《丑奴儿》(采桑子)脍炙人口的佳篇流传。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span> </span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">我喜欢“丑奴子”,是从读辛稼轩的“少年不识愁滋味”开始,尤喜欢“爱上层楼”、“欲说还休”两组叠韵。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(176, 79, 187);"> 《丑奴儿·书博山道中壁》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 辛弃疾</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 少年不识愁滋味,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 爱上层楼。爱上愁楼。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">  为赋新词强说愁。</span></p><p class="ql-block"> </p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 如今识尽愁滋味 , </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 欲说还休。欲说还休。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 却道天凉好个秋。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">辛弃疾被弹劾罢职、闲居信州上饶十年。闲走博山道中,无心览景,报国志未酬,一腔忠愤难遣,于博山道中题壁此词。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">上下片对照,通篇言愁。从少年不识愁,无愁装愁,到而今识“尽”愁滋味,历数艰辛,愁怨难言,无处言,何等熬煎!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">两组叠句是“丑奴儿”的精彩。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“爱上层楼 ,爱上层楼”表现少年的朝气、自信、小执着,稼轩的秉性。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“欲说还休、欲说还休”,愁怨填膺,想说又说不出,挤出句“却道天凉好个秋”,违心的闲言托词,彻心彻骨之痛,读之动容。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(176, 79, 187);">《采桑子·轻舟短棹西湖好》</span><span style="font-size:22px;"> </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 宋 欧阳修</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> <span style="font-size:22px;"> 轻舟短棹西湖好,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 绿水逶迤,芳草长堤, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 隐隐笙歌处处随。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 无风水面琉璃滑,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 不觉船移,微动涟漪, </span> </p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 惊起沙禽掠岸飞。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">欧阳修 ,号醉翁 ,北宋政治家、文学家,“唐宋八大家”之一,一代文坛领袖,任主考官时,同年科考录取了苏轼、苏辙、曾巩等人。对北宋文风的转变很有影响。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">词中西湖为颍州(今安徽阜阳)西湖,欧阳修晚年退休后住在颍州,写有词组《采桑子十首》。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">以轻舟为原点,舟动景移,尽览“西湖好”。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">上片“绿水逶迤,芳草长堤”,由近及远写长堤秀丽,“隐隐笙歌处处随” ,笙曲飘来添诗意。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">下片写湖面平静,“无风”,“短棹”慢划,游人“不觉船移”,轻舟带起小小涟漪,惊起沙禽掠岸飞过。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">全篇笔调轻松优雅,醉翁带你游西湖。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> “采桑子”上下片的二、三</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">句,文字可不同,但必须同韵:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> “绿水逶</span><b style="font-size:22px; color:rgb(255, 138, 0);">迤</b><span style="font-size:22px;">,芳草长</span><b style="font-size:22px; color:rgb(255, 138, 0);">堤</b><span style="font-size:22px;">”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> “不觉船</span><b style="font-size:22px; color:rgb(255, 138, 0);">移</b><span style="font-size:22px;">,微动涟</span><b style="font-size:22px; color:rgb(255, 138, 0);">漪</b><span style="font-size:22px;">”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 称之为“叠韵”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="color:rgb(176, 79, 187); font-size:22px;"> 《添字采桑子• 芭蕉 》</span><span style="font-size:22px;"> </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 李清照</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 窗前谁种芭蕉树?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 阴满中庭;阴满中庭, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 叶叶心心、舒卷有馀情。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 伤心枕上三更雨,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 点滴霖霪;点滴霖霪, </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 愁损北人、不惯起来听!</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“添字采桑子”与“采桑子”同格韵,只是上片和下片的第四句各添加两字,七字变九字,分为四句和五句。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">此词写于李清照南渡(赵明诚已故)之初,吟咏芭蕉、夜雨,抒发怀恋故国、故土之幽情。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span> </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">上片描写芭蕉树的 “ 形 ” 与 “ 情 ”。芭蕉树长在窗前,而“ 阴满中庭 ”,可见它树干高大,枝叶繁茂,树冠伸展四垂,凉爽静謐。再一句“阴满中庭”使读者身历其境。 细看蕉叶和蕉心。蕉心卷缩,蕉叶舒展,一卷一舒,含脉脉深情,芭蕉有“余情”,词人思乡土、悼故人,情景相生意缠绵。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">下片写夜听雨打芭蕉声,愁思绵长难寐,枕上听三更,闻窗外传来雨声,“点滴霖霪”“点滴霖霪”,雨落芭蕉叶,似滴滴打在词人忧伤欲碎的心上,更添一层酸涩。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“北人”,沦落、漂泊异乡,听不得这凄凉、单调的声音,睡不着,躺不住,愤然坐起。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 词戛然而止,言已尽而意无穷。 </span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px; color:rgb(176, 79, 187);">《丑奴儿•沉思十五年中事》</span><span style="font-size:22px;"> 清 龚自珍</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 沉思十五年中事,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 才也纵横,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 泪也纵横,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 双负箫心与剑名。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 春来无个关心梦,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 自忏飘零,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 不信飘零,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 请看床头金字经。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">龚自珍 清代思想家、诗人、改良主义先驱者。 他的诗文揭露清统治者的腐朽,洋溢着爱国热情,巨作《乙亥杂诗》凡350首,“我劝天公重抖擞,不拘一格降人才”“落红不是无情物,化作春泥更护花。”等名句流芳后世,柳亚子誉龚自珍为“三百年来第一流”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">上片回想自己从17岁立志到如今已是十五年,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">才华“纵横”,而屡遭挫折,报国志难酬,不禁泪“纵横”,辜负了萧心(自己的忧国情怀)与剑名(自己报国雄心),才“纵横”转为泪“纵横”,由扬而抑,经典叠句。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">下片写心理变化,十五年来,南北奔波无所成,四处漂泊,自忏“飘零”……不信“飘零”,不让年华虚度,淡看功名,读佛经寻求解脱。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“才也纵横”“泪也纵横”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">“自忏飘零”“不信飘零”</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">两组叠句情绪骤转,生动刻画词人心理变化历程,是“丑奴儿”的叠韵经典。 </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> </span><span style="font-size:22px; color:rgb(176, 79, 187);">《采桑子·重阳》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 毛泽东</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 人生易老天难老,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 岁岁重阳。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 今又重阳,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 战地黄花分外香。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 一年一度秋风劲,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 不似春光。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 胜似春光,</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"> 廖廓江天万里霜。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">毛泽东主席的《采桑子•重阳》写于1929年重阳节。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">毛主席一反古诗人的“悲秋”情结,赞战地的重阳节,黄花遍野飘香,胜过春日风光。放眼望,江天万里秋霜,何等豪迈! </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">诗情画意,鲜明爽朗,洞察大自然与人生,豪迈乐观,气度恢宏。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;">请问“水是眼波横,山是眉峰聚。”出自哪位词人的哪首词?</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size:22px;"></span></p>