神秘又古老,紫霄镇上古村傩戏

仁吉拒闲聊)

<p class="ql-block">  炮竹的烟气缭绕在村庄的上空,傩舞“将军”似乎带着神秘的力量从遥远的先秦时期一路南下,带着远古的图腾膜拜,穿越千年的时光隧道直抵大陆南疆的一座村庄。于是,每年村庄春节锣鼓喧天、打击乐器齐响,村民放下手中的农活戴上傩面具跳起傩舞。傩舞像藏匿着一股上古的“魅力”,带领全村人在起舞……</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 这座村庄叫上古村,位于江西省抚州市南丰县紫霄镇境内. 拥有丰富的历史文化和民俗傩舞文化。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 周边拥有南丰潭湖、南丰琴湖省级湿地公园、康都会议旧址、前湖庄园、白舍窑遗址、洗马桥庄园、南丰-南台寺,宝岩塔等景点景区,拥有南丰傩面具雕刻、南丰香钹、南丰跳傩、南丰妆迎、南丰傩舞、南丰蜜桔栽培技艺、南丰泥炉制作工艺等民俗文化,拥有南丰甲鱼、白舍窑、南丰腌菜、全桔宴、南丰泥炉、桔都干黄果酒、水果梨子等特产。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 傩舞,俗称跳傩,是沿袭古代驱鬼驱疫的仪式“驱傩”历经漫长岁月,不断改革创新,逐渐演变而成的民间舞蹈,是抚州四大国家级“非遗”项目之一。商周时期,傩从远古图腾崇拜发展成为一种固定的用以驱鬼逐疫祭祀仪式,在周朝时进行《礼》制,称作“傩”。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 南丰是中国傩文化的重要分布区之一,南丰傩舞,极其明晰地保留了自西汉初年以来傩这一古老文明传承的印记,被誉为“中国民间舞蹈活化石”。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  南丰傩的起源,最早的文字记录于南丰紫霄镇黄砂村民国年间《金砂余氏重修族谱》重刊傅太辉的【金砂余氏傩神辩记】.傅太辉,南丰人,身份不详,生于明崇祯三年(1631年),卒于清康熙年间。他在《金砂余氏傩神辩记》中记载:西汉初年,长沙王吴苪平定南越,驻兵军峰山下,见“军峰耸峙,煞气所钟”,告诉百姓,规避战乱兵燹 ,保一方平安“须祖周公之制,传傩以靖妖氛。”自此,南丰开始有傩。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">其傩舞彩调有:</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  一、一声金鼓到坊前,小圣齐临拜老仙。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  但愿神人同享乐,调和时序太平年。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  二、金灯灿灿照傩神,傩神送福显威灵。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  从此家家添吉庆,保佑合坊享太平。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  三、今夜傩神显威灵,保佑信士多安宁。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  仕农工商皆吉庆,五谷丰登贺太平。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  四、傩神送福贺门楼,堂前颂愿尽白头。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  富贵荣华人兴旺,儿孙必定占鳌头。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  五、傩神来到五科场,三盏金灯今夜忙。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  傩神今夜来送福,家家户户降吉祥。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  六、今夜傩神已周圆,旌旗锣鼓暂高悬。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  参圣相,祝告虐,惟愿风调雨顺舜晓天。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  七、今日傩神显威灵,消灾逐疫灭瘟神。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  狗不吠,鸡不鸣,惟愿六畜兴旺人事安宁。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  八、傩已周圆锣鼓停,年年正月奉傩神,</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">  求必应,请比灵,惟愿合坊奉祀万古长青。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 傩舞仪式沿袭古礼,有起傩(开箱、出洞、出案)、演傩(跳傩、跳魈、跳鬼)、驱傩(搜除、扫堂、行靖)、圆傩(封箱、封洞、收案)等基本程序。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 傩是中国流传数千年的一种传统文化,它由最初假面跳神,驱鬼逐疫,禳灾纳吉的仪式遂渐演变为多种形态的傩舞、傩戏,至今仍在我国许多地区流传。江西是中国傩文化重要分布区,南丰是江西的傩舞之乡,以“跳傩”为代表。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 1998年至2001年,县文化工作者对南丰“跳傩”班队再次作了调查,清末至今,南丰至少有182个村庄组建过傩班。以有傩面具为标志,2001 年底南丰有117个傩班,其中跳傩84班,竹马9班,和合20班,八仙4班。另有大狮5班。分布全县各乡镇:</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(一)紫霄镇</p><p class="ql-block">跳傩4班:上古张家、上古廖家、朱坊、祝家岭</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(二)白舍镇</p><p class="ql-block">跳傩29班:上甘、池渡、欧龙、杨家、塘磜、三坑、茅坪 、何家墩、含头、樟潭、 罗家堡、 湖岭上、田东、兰家陂、小石、桥口、龙口、夏家洲、柏树下、瑶下、石源、磜上、邹坊、员山、赖源、上坪、茄洲、白叶、胡竹</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合2班:三坑、茅坪</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">八仙4班:中和、石浒里堡、石浒外堡、彭坊</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(三)三溪乡</p><p class="ql-block">跳傩6班:石邮、南堡、庙前、大园、早坳、祝家山</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(四)市山镇</p><p class="ql-block">跳傩4班:贯巢、坪埠、竹源、考坑</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合1班:西村</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(五)琴城镇</p><p class="ql-block">跳傩10班:廓背园、水南朱家堡、水南车上、水南庵上、水南岭上、徐家堡、塘下、下杨梅、瑶埔、下坊</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合2班:水北仓下里、水北叶家</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(六)莱溪乡</p><p class="ql-block">跳傩8班:周家堡、刘家源、上三塘、黄满钟家、黄满平家、危家、张家、平家岭</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">竹马4班:赓溪、西山、肖坊、下庄坳</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(七)双田镇</p><p class="ql-block">跳傩8班:黎家、曾家丰、龙家陂、高坑、下河、大堡、潘家、王家排</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">竹马1班:马家</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合8班:东黄陂、西源、石溪、招月山吴家、招月山姜家、白兔、大堡、榨源</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(八)太和镇</p><p class="ql-block">跳傩8班:下桐、田东、彭家源、店前、堪田、坪上、里源、上源、</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">竹马3班:田东、大茶、中源</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合1班:司前</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(九)傅坊乡</p><p class="ql-block">跳傩1班:艾家磜</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">竹马1班:东边排</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(十)太源乡</p><p class="ql-block">跳傩7班:老圩上、高家、寨里、墩里上、游家窠、永吉、回背 </p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">竹马1班:姜源</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合5班:源头、塅背下堡、石池、路头一队、路头二队</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(十一)洽湾镇</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">和合1班:洽湾</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">(十二)东坪乡</p><p class="ql-block">大狮5班:甘泉、王田、邱坊、上元、南洲</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> “文革”前消失的傩班有34个,“文革”后卖掉面具解散的傩班有7个,面具被盗后尚未恢复的傩班有29个。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 傩是多元宗教文化、民俗文化和艺术文化的融合体,它的起源与先民的自然崇拜、图腾崇拜和巫术意识有关。从神话传说和先秦文献记载看,傩产生于黄帝时代的中原地区,形成于夏商时期。周代纳入礼制,并出现“国傩”、“天子傩”、“大傩”等不同规模级别的傩礼。傩舞是其中的仪式舞蹈,主要形式是人戴假面具装扮神灵索室驱疫。同时傩人于四方裂牲抵御恶气,希望调理四时阴阳,以求寒暑相宜、风调雨顺、五谷丰登、人畜平安、国富民生。汉唐时宫廷大傩仪式隆重,并载入正史“礼仪志”或“礼乐志”。两宋时傩向娱乐化、世俗化方向发展。元蒙傩仪受到排斥。明代宫廷恢复过傩礼,但清代宫廷不再举行。而孔子《论语·乡党》中记载的“乡人傩”(百姓傩)却长盛不衰,并演变为多种形态的的傩舞、傩戏,至今仍在我国许多地区流传。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 新中国是南丰“跳傩”的鼎盛期。建国后,南丰“跳傩”得到政府的关心和支持。20世纪50年代,《文王访贤》、《和合》、《钟馗醉酒》等节目先后参加江西省、中南区和全国民间音乐舞蹈会演,反响很大。与此同时,中央和省的专业文艺工作者纷纷来南丰观摩采风,学习傩舞,丰富创作;南丰文化工作者与民间艺人合作,挖掘、整理和编创傩舞节目,多次参加省地文艺调演。南丰“跳傩”不仅得到较好保护,而且发展成为农村春节期间一项文化娱乐活动。60年代后期,南丰“跳傩”在文革中遭到严重破坏,面具多被烧毁,傩班停止活动或被迫解散。“文革”后,落实文艺政策,大多傩班恢复活动,不少村庄新建傩班。在各级文化部门支持下,南丰进行了傩舞录像和采编工作,组织傩舞调演,成立农民傩舞艺术团队,编创傩舞精品节目。1992年8 月,江西省文化厅正式命名南丰为“江西傩舞之乡”,1996年11月,国家文化部命名南丰为“中国民间艺术之乡(傩舞艺术)”。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"> 南丰“跳傩”历史悠久,品种多样,内涵丰富,主要包括傩祭仪式、跳傩节目、跳傩服饰、跳傩音乐、傩事器具、跳傩习俗、传说故事等。</p>