论语十二章(原文 译文 注释 拼音 文言知识 赏析)

Liu Ruishan 大虎山

<p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">内容来源于互联网</b></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">先秦 孔子及其弟子</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第一章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“学而时习之,不亦说乎?有朋自远方来,不亦乐乎?人不知而不愠,不亦君子乎?”《学而》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;"></b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“学了(知识)然后按一定的时间复习它,不也是很愉快吗?有志同道合的人从远方来,不也是很快乐吗?人家不了解我,我却不恼怒,不也是道德上有修养的人吗?”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">zi yuē:</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">“xué ér shí xí zhī ,bù yì yuè hū ?</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">“学而时习之, 不亦说乎?</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">yǒu péng zì yuǎn fāng lái ,bù yì lè hū ?</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">有朋自远方来, 不亦乐乎?</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">rén bù zhī ér bù yùn,bù yì jūn zi hū ?”</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">人不知而不愠, 不亦君子乎?”</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">《 xué ér 》</span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">《学而》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;">第二章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">曾子曰:“吾日三省吾身:为人谋而不忠乎?与朋友交而不信乎?传不习乎?”《学而》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">曾子说:“我每天多次反省自己:替别人办事是不是尽心竭力了呢?同朋友交往是不是诚实可信了呢?老师传授的知识是不是复习了呢?”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">céng zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>曾子曰:</b></p><p class="ql-block">“ wú rì sān shěng wú shēn:</p><p class="ql-block"><b>“吾日三省吾身:</b></p><p class="ql-block">wèi rén móu ér bù zhōng hū ?</p><p class="ql-block"><b>为人谋而不忠乎?</b></p><p class="ql-block">yǔ péng yǒu jiāo ér bù xìn hū ?</p><p class="ql-block"><b>与朋友交而不信乎?</b></p><p class="ql-block">chuán bù xí hū ?”</p><p class="ql-block"><b>传不习乎?”</b></p><p class="ql-block">《 xué ér 》</p><p class="ql-block"><b>《学而》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第三章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"><span class="ql-cursor"></span></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“吾十有五而志于学,三十而立,四十而不惑,五十而知天命,六十而耳顺,七十而从心所欲,不逾矩。”《为政》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“我十五岁开始有志于做学问,三十岁能独立做事情,四十岁(遇事)能不迷惑,五十岁知道哪些是不能为人力所支配的事情,六十岁能听得进不同的意见,到七十岁做事才能随心所欲,不会超过规矩。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē :</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“ wú shí yǒu wǔ ér zhì yú xué,</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">“吾十有五而志于学,</b></p><p class="ql-block">sān shí ér lì,<span style="font-size: 18px;">sì sh íér bù huò,</span></p><p class="ql-block"><b>三十而立, </b><b style="font-size: 18px;">四十而不惑,</b></p><p class="ql-block">wǔ shí ér zhī tiān mìng,</p><p class="ql-block"><b>五十而知天命,</b></p><p class="ql-block">liù shí ér ěr shùn,</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">六十而耳顺, </b></p><p class="ql-block">qī shí ér cóng xīn suǒ yù,bù yú jǔ。”</p><p class="ql-block"><b>七十而从心所欲, 不逾矩。”</b></p><p class="ql-block">《wèi zhèng》</p><p class="ql-block"><b>《为政》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第四章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“温故而知新,可以为师矣。”《为政》</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“温习学过的知识,可以从中获得新的理解与体会,那么就可以凭借这一点去做老师了。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“wēn gù ér zhī xīn,kě yǐ wèi shī yǐ。”</p><p class="ql-block"><b>“温故而知新, 可以为师矣。</b></p><p class="ql-block">《wèi zhèng》</p><p class="ql-block"><b>《为政》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;">第五章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“学而不思则罔,思而不学则殆。”《为政》</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“只学习却不思考,就会迷茫而无所适从。只空想却不学习,就会有疑惑。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“xué ér bù sī zé wǎng,</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">“学而不思则罔,</b></p><p class="ql-block">sī ér bù xué zé dài。”</p><p class="ql-block"><b>思而不学则殆。”</b></p><p class="ql-block">《wèi zhèng》</p><p class="ql-block"><b>《为政》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第六章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“贤哉,回也!一箪食,一瓢饮,在陋巷,人不堪其忧,回也不改其乐。贤哉,回也!”《雍也》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“颜回的品质是多么高尚啊!一竹篮饭,一瓢水,住在简陋的小巷子里,别人都忍受不了这种穷困清苦,颜回却没有改变他好学的乐趣。颜回的品质是多么高尚啊!”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“xián zāi,huí yě!</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">“贤哉, 回也!</b></p><p class="ql-block">yī dān shí,yī piáo yǐn,</p><p class="ql-block"><b>一箪食, 一瓢饮,</b></p><p class="ql-block">zài lòu xiàng,rén bù kān qí yōu,</p><p class="ql-block"><b>在陋巷, 人不堪其忧,</b></p><p class="ql-block">huí yě bù gǎi qí lè。</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">回也不改其乐。</b></p><p class="ql-block">xián zāi,huí yě!”</p><p class="ql-block"><b>贤哉, 回也!”</b></p><p class="ql-block">《yōng yě》</p><p class="ql-block"><b>《雍也》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第七章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“知之者不如好之者,好之者不如乐之者。”《雍也》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"><span class="ql-cursor"></span></b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“知道学习的人比不上爱好学习的人;爱好学习的人比不上以学习为乐趣的人。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“zhī zhī zhě bù rú hǎo zhī zhě,</p><p class="ql-block"><b>“知之者不如好之者,</b></p><p class="ql-block">hǎo zhī zhě bù rú lè zhī zhě。”</p><p class="ql-block"><b>好之者不如乐之者。”</b></p><p class="ql-block">《yōng yě》</p><p class="ql-block"><b>《雍也》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第八章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"><span class="ql-cursor"></span></b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“饭疏食,饮水,曲肱而枕之,乐亦在其中矣。不义而富且贵,于我如浮云。”《述而》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“我整天吃粗粮,喝冷水,弯着胳膊做枕头,也自得其乐。用不正当的手段得来的富贵,我把它看作天上的浮云。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“fàn shū shí,yǐn shuǐ,</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">“饭疏食, 饮水,</b></p><p class="ql-block">qū gōng ér zhěn zhī,</p><p class="ql-block"><b>曲肱而枕之,</b></p><p class="ql-block">lè yì zài qí zhōng yǐ。</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">乐亦在其中矣。</b></p><p class="ql-block">bù yì ér fù qiě guì,yú wǒ rú fú yún。”</p><p class="ql-block"><b>不义而富且贵, 于我如浮云。”</b></p><p class="ql-block">《shù ér》</p><p class="ql-block"><b>《述而》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第九章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">子曰:“三人行,必有我师焉。择其善者而从之,其不善者而改之。”《述而》</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;"></b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“多个人同行,其中必定有人可以做我的老师。我选择他好的方面向他学习,看到他不善的方面就对照自己改正自己的缺点。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“sān rén xíng,bì yǒu wǒ shī yān。</p><p class="ql-block"><b>“三人行, 必有我师焉。</b></p><p class="ql-block">zé qí shàn zhě ér cóng zhī,</p><p class="ql-block"><b>择其善者而从之,</b></p><p class="ql-block">qí bù shàn zhě ér gǎi zhī。”</p><p class="ql-block"><b>其不善者而改之。”</b></p><p class="ql-block">《shù ér》</p><p class="ql-block"><b>《述而》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第十章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">子在川上曰:“逝者如斯夫,不舍昼夜。”《子罕》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子在河边感叹道:“时光像流水一样消逝,日夜不停。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi zài chuān shàng yuē:</p><p class="ql-block"><b>子在川上曰:</b></p><p class="ql-block">“shì zhě rú sī fū,bù shě zhòu yè。”</p><p class="ql-block"><b>“逝者如斯夫, 不舍昼夜。”</b></p><p class="ql-block">《zi hǎn》</p><p class="ql-block"><b>《子罕》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>第十一章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">子曰:“三军可夺帅也,匹夫不可夺志也。”《子罕》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">孔子说:“军队的主帅可以改变,普通人的志气却不可改变。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><b></b></p><p class="ql-block">zi yuē:</p><p class="ql-block"><b>子曰:</b></p><p class="ql-block">“sān jūn kě duó shuài yě,</p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">“三军可夺帅也,</b></p><p class="ql-block">pǐ fū bù kě duó zhì yě”</p><p class="ql-block"><b>匹夫不可夺志也。”</b></p><p class="ql-block">《zi hǎn》</p><p class="ql-block"><b>《子罕》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;">第十二章</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">【原文】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">子夏曰:“博学而笃志,切问而近思,仁在其中矣。”《子张》</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 15px;">【译文】</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">子夏说:“博览群书广泛学习,而且能坚守自己的志向,恳切地提问,多考虑当前的事,仁德就在其中了。”</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b>原文拼音版</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">zi xià yuē:</p><p class="ql-block"><b>子夏曰:</b></p><p class="ql-block">“bó xué ér dǔ zhì,qiè wèn ér jìn sī,</p><p class="ql-block"><b>“博学而笃志, 切问而近思,</b></p><p class="ql-block">rén zài qí zhōng yǐ。”</p><p class="ql-block"><b>仁在其中矣。”</b></p><p class="ql-block">《zi zhāng》</p><p class="ql-block"><b>《子张》</b></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;">注释</b></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;"></b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">子:古代对男子的尊称,这里指孔子。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">时习:按时温习。时,按时。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">不亦说乎:不是很愉快吗?不亦……乎,常用于表示委婉的反问。说,通假字,同“悦”,愉快。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">愠:生气,发怒。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">君子:这里指道德上有修养,有才德的人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">吾:人称代词,我。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">日:每天。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">三省:多次进行自我检查。三,泛指多次。一说,实指三个方面。省,自我检查、反省。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">为人谋:替人谋划事情。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">忠:竭尽自己的心力。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">信:诚信。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">传:传授,这里指老师传授的知识。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">十有五:十五岁。有,同“又”,用于整数和零数之间。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">立:立身,指能有所成就。站立,站得住。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">惑:迷惑,疑惑。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">天命:上天的意旨。古人认为天是世间万物的主宰。命,命令。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">耳顺:对此有多种解释,通常认为是能听得进不同的意见。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">从心所欲:顺从意愿。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">逾矩:越过法度。逾,越过。矩,法度。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">温故而知新:温习学过的知识,可以得到新的理解和体会。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">罔(wǎng):迷惑,意思是感到迷茫而无所适从。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">殆(dài):疑惑。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">回:即颜回(前521—前490),字子渊,春秋末期鲁国人,孔子的弟子。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">箪:古代盛饭用的圆形竹器。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">堪:能忍受。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">之:代词,它,这里指学问和事业。一说,指仁德。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">者:代词,“……的人”。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">好:喜爱,爱好。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">乐:以……为快乐。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">饭疏食,饮水:吃粗粮,喝冷水。饭,吃。疏食,粗粮。水,文言文中称冷水为“水”,热水为“汤”。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">肱(gōng):胳膊上从肩到肘的部分,这里指胳膊。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">于:介词,对,对于。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">如浮云:像浮云一样。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">焉:于此,意思是在其中。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">善者:好的方面,优点。善,好。者,……的人</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">川上:河边。川,河流。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">逝者如斯夫,不舍昼夜:时光像河水一样流去,日夜不停。逝,往;离去。斯,代词,这,指河水。夫,语气词,用于句末,表示感叹。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">三军:指军队。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">夺:改变。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">匹夫:指平民中的男子,这里泛指平民百姓。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">子夏(前507—?):即卜商,字子夏,春秋末期晋国人,孔子的弟子。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">笃志:志向坚定。笃,坚守。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">切问而近思:恳切地发问求教,多思考当前的事情。切,恳切。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"><span class="ql-cursor"></span></span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">仁:仁德。</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;">文言知识</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">一、通假字</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">说:同“悦”,愉快。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">有:同“又”,用于整数和零数之间。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"></span></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">二、古今异义</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">1、学而时习之</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">【时】古义:按一定时间;今义:时间。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">【习】古义:复习今义:学</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">2、吾日三省吾身</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">【日】古义:每天;今义:一日。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">【三】古义:泛指多数,今义:数词,三</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">3、温故而知新</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">古义:旧的知识;今义:过去的,老的</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">4、择其善者而从之</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">【善者】古义:优点;今义:善良的人。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">【从】古义:跟从(学习);今义:跟从。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">5、可以为师矣</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">古义:可以凭借;今义:可能,许可</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">三、一词多义</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">为:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">①为人谋而不忠乎(替)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">②可以为师矣(成为,做)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">而:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">学而时习之(表顺承,然后,就)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">人不知而不愠(转折连词,却)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">吾十有五而志于学,三十而立(表修饰)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">温故而知新(顺承连词,不译)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">学而不思则罔(表转折,但是、却)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">择其善者而从之(表顺承,然后、就)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">博学而笃志(表并列,并且、和)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">知:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">①人不知而不愠(了解)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">②知之者不如好之者(懂得)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">③温故而知新(得到)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">乐:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">①不亦乐乎(愉快,快乐)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">②好知者不如乐知者(以……为乐)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">其:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">择其善者而从之,其不善者而改之。(人称代词,他的)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">人不堪其忧(指示代词,这、那)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">回也不改其乐(人称代词,他的)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">乐亦在其中矣(指示代词,这)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">仁在其中矣(指示代词,这)</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 18px;">四、特殊句式</b></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">人不知而不愠(省略句,人不知吾而吾不愠)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">可以为师矣。(省略句,可以之为师矣)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">贤哉,回也!(省略句,主谓倒装)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">择其善者而从之,其不善者而改之。(省略句)</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">三军可夺帅也,匹夫不可夺志也。(判断句)</span></p> <p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><b style="font-size: 22px;">赏析</b></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">《论语》是一部记录孔子和他弟子的言行的书,由若干篇章组成,内容大多是关于学习、道德修养、为人处世的一般原则。所选十二则,一方面阐述了学习应该有谦虚好学的态度和勤学好问、实事求是的精神;另一方面阐述了温故知新、学思结合、学以致用的学习方法,对后世的教育理论影响极大。另外,还有关于思想道德修养的问题,教育人为人处世的原则等论述。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第一章,从学习方法讲到个人修养,学以致用,体现学习的价值。学而时习之强调知识的学习需要自觉,不断实践。有朋自远方来体现学习又是相互切磋,相互交流的事情。人不知而不愠体现个人修养与别人知不知道没有关系,而是不求名利,自我进步。 </span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第二章,强调随时都该反省自己,提高自我修养。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> </span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第三章,孔子自述一生进德修业的发展过程。随年龄增长,思想境界也逐步提高,这也是一个循序渐进的过程。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第四章,强调思考是学习的关键,能在温习旧知识中有所发现,才可以为师。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第五章,阐明学与思的辩证关系,即学和思要相结合,才能有所得。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第六章,修身要经受困苦,贫穷的考验,表现了颜回安贫乐道的君子形象。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第七章,体现了兴趣对学习的重要性。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第八章,讲富贵和仁义之间如何抉择,体现了孔子宁愿贫贱而坚守义,不义之财不可取的观念。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第九章,强调无论何时何地,都要虚心向别人请教,取长补短,同时要有端正的态度。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第十章,这句话是孔子对于时间流逝,生命短暂的感叹。告诫人们要珍惜时光。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第十一章,强调坚守志向,要捍卫自己的人格,坚守气节。</span></p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">第十二章,讲提升个人修养的方法,即要博学,笃志,切问,近思,这也是求仁的途径。</span></p>