纸上的舞蹈——草圣张旭狂草作品欣赏

雪落无声

<p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block"><span style="color: rgb(1, 1, 1); font-size: 15px;">张旭(685年?—759年?),字伯高,一字季明,苏州吴县(今江苏苏州)人,唐代书法家,擅长草书,喜欢饮酒,世称“张颠”,与怀素并称“颠张醉素”,与贺知章、张若虚、包融并称“吴中四士”,又与贺知章等人并称“饮中八仙”,其草书则与李白的诗歌、裴旻的剑舞并称“三绝”。</span></p> <p class="ql-block"><span style="color: rgb(1, 1, 1); font-size: 15px;">张旭出生于一个门第不低的家庭,曾向堂舅陆彦远学习书法,学有所成后为吴道子、颜真卿等钦慕;年长后通过应举或荐举、征辟而入仕,释褐为常熟县尉;先后任左率府长史、金吾长史,因而被世人称为“张长史”;大约在乾元二年(759年)逝世,享年大约七十五岁。</span></p><p class="ql-block"><span style="color: rgb(1, 1, 1); font-size: 15px;">在书法方面,张旭勤于观察客观事物,善于将客观的自然物象与个人的主观情感结合起来,既继承传统,又勇于创新,在继承前人书法成就并加以创新而使得自身的狂草艺术在盛唐时期达到了一个高峰。</span></p><p class="ql-block"><span style="color: rgb(1, 1, 1); font-size: 15px;">在书法思想方面,张旭崇尚师法自然的思想,强调从自然界和人类社会生活中寻找灵感和启发。在张旭眼中,一切的自然物象、一切的生命之迹都是师法自然的对象,都能激起其创作的灵感。[2] 据史籍记载,张旭从“争道”中丰富了布白构体的构思,从“闻鼓吹”中得到了笔法快慢、轻重、徐疾、粗细的启示,从“剑器舞”中找到了紧凑有力、节奏合理、飘忽多变的狂草书法神韵,使书法有了质的变化。[7] 从这些记载可知,张旭勤于观察客观事物,善于将客观的自然物象与个人的主观情感结合起来,从大自然的万象众生之中感悟书法之道,是客观与主观的结合,也是自然美与艺术美的结合,正好契合了老庄思想中的“自然”之道。张旭以一个真正的艺术家的眼光在自然中、生活中寻找与自己的情感、个性相对应的象征物,将天地万物的情势与自身的主观情态融为一体,任情恣性而寄寓点画,以技法为精神表现的手段,从而由技进乎道,将万物化为完全属于自己的艺术语言,最终形成飞动豪荡的“狂草”表现形式和风格。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 20px; color: rgb(237, 35, 8);">㈠ 冠军帖</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 20px; color: rgb(237, 35, 8);">㈡ 终年帖</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">释文:终年缠此,当治何理耶?且方有诸分张,不知比去复得一会。不讲意不意,可恨汝还,当思更就理。所游悉,谁同</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">过还复,共集散耳。不见奴,粗悉书,云见左军,弥若论听故也。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 20px; color: rgb(237, 35, 8);">㈢ 二月八日帖</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">《二月八日帖》以相对平稳笔调开始,渐行渐活,继以跳荡连笔,字形逐渐放开,之后稍作收敛,结尾干净利落。此帖结字十分灵活,字形大小、疏密、正欹、扁狭等随手拈来,毫无造作。取势绝不平正,而又能互相照应,牵一发而动全身,落一子而定全局。相较《冠军贴》而言,《二月八日帖》萦绕笔画较少,独立点画较多,特别是点法的运用较为频繁,显得比较清爽。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">释文:二月八日。復得鄱阳等。多时不耳。為慰如何。平安等人当与行。不足不过彼与消息。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(237, 35, 8); font-size: 22px;"><span class="ql-cursor"></span>㈣ 肚痛帖</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">《肚痛帖》真迹不传,有宋刻本,明代重刻,如今西安碑林。全帖六行30字,似是张旭肚痛时自诊的一纸医案。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">《肚痛帖》是张旭的代表作,是狂放大胆书风的代表。字如飞瀑奔泻,时而浓墨粗笔,沉稳遒迈,时而细笔如丝,连绵直下,气势连贯,浑若天成。在粗与细、轻与重、虚与实、断与连、疏与密、开与合、狂与正之间回环往复,将诸多矛盾不可思议地合而为一,表现出如此的合谐一致,展现出一幅气韵生动、生机勃勃、波澜壮阔的艺术画卷,天马行空的胸襟与气质,无处不体现作者创作时的艺术冲动和无拘无束。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">清张廷济《清仪阁题跋》云:</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">"颠、素俱善草书,颠以《肚痛帖》为最,素以《圣母帖》为最。"</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">释文:忽肚痛不可堪,不知是冷熱所致,欲服大黃湯,冷熱俱有益。如何為計,非冷哉。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 22px; color: rgb(237, 35, 8);">㈤ 疾痛帖</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">足下晚复不知疾 痛如何深极忧 ……</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">难比也上下安之 必得发耶。得足下十五日问为</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">慰仆前患差</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(237, 35, 8); font-size: 22px;">㈥ 自言帖</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">醉颠尝自言意。始见公□担夫争道。又闻鼓吹而得笔□。及观公孙大娘舞剑</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">而得其神。自此见汉张芝草书入圣。甚复发颠兴耳。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;"> 印记款识:有唐开元二年八月望。颠旭醉书。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(237, 35, 8); font-size: 22px;">㈦ 大槟堂发帖</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">释文:李太白冬夜于随州先生餐霞楼送烟不可夺也。历考(可)天下,周求名山,入神农之故乡,得胡公之精术。胡公身揭日月,心飞蓬莱。起餐霞之孤楼,炼吸景之精气。延我数子,高谈混元。金书玉诀,尽在此矣。白乃语及形胜,因大夸其仙城。元侯闻之,乘兴将往。别酒寒酌,醉青田而少留;梦魂晓飞,度渌水以先去。吾不凝滞于物,与时推移。出则以平交王侯,遁则以俯视巢、许。朱绂狎我,绿萝未归。恨不得同栖烟林,对坐松月。有所感叹(款然),铭契潭石。乘春当来,且抱琴卧花,高枕相待。[诗]以宠别,赋而赠之。又悲清秋赋曰登九疑兮望清川,见三湘之潺湲。水流寒以归海,云横秋而蔽天。余以鸟道计。</span></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="font-size: 22px; color: rgb(237, 35, 8);">㈧ 古诗四帖</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">张旭《古诗四帖》墨迹本,五色笺,狂草书。纵28.8厘米,横192.3厘米。凡40行,188字。无款,前两首是庾信的《步虚词》,后两首是南朝谢灵运的《王子晋赞》和《四五少年赞》。明董其昌定为张旭书,后人多沿此说,但也颇有争议。</span></p><p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">这幅草书作品,属于狂草,笔法奔放不羁,就好像是奔雷闪电一般,倏忽万里,而整体的气势,又好像是长江黄河一般,奔腾千里,澎湃汹涌,就好像董其昌评论的那样,“有悬崖坠,急雨旋风之势”。魏晋时代的书法,就算是草书,写得也还算是严谨,可是,张旭的狂草就不一样了,他打破了汉字原有的结构,也打破了字与字之间的界限,将上下两个字的笔画连在一起,使得它们有时候两个字看起来像一个字,有时候一个字有看起来像两个字,有一种“连绵还绕”的感觉。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(237, 35, 8); font-size: 20px;">长卷(整体)</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(255, 138, 0); font-size: 20px;"><span class="ql-cursor"></span>局部图</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">释文:东明九芝盖,北烛五云车。飘飖入倒景,出没上烟霞。春泉下玉霤,青鸟向金华。汉帝看桃核,齐侯问棘(原诗为枣)花。应逐上元酒,同来访蔡家。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">北阙临丹水,南宫生绛云。龙泥印玉简(原诗为策),大火练真文。上元风雨散,中天哥(原诗为歌)吹分。虚(原诗为灵)驾千寻上,空香万里闻。</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">谢灵运王子晋赞//淑质非不丽,难之以万年</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">储宫非不贵,岂若上登天。王子复清旷,区中实譁嚣。喧既见浮丘公,与尔共纷繙(翻)</span></p> <p class="ql-block"><span style="font-size: 15px;">岩下一老公四五少年赞//衡山采药人,路迷粮亦绝。过息岩下坐,正见相对说。一老四五少,</span></p> <p class="ql-block">仙隐不别可?其书非世教,其人必贤哲。</p> <p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(237, 35, 8); font-size: 20px;">二</span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;"><span style="color: rgb(237, 35, 8); font-size: 20px;">混合书页欣赏</span></p>