<p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">1975年,在湖北省云梦县发现了轰动世界的“睡虎地秦墓竹简”,其中一墓葬中两块写满文字的木牍,引起了考古人员极大的兴趣。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">通过本牍上的文字发现,我们得知墓主人是战国晚期一个普通的秦国士兵,而写满文字的木牍,竟是当时的他们写的家信。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">战国晚期,根本就没有纸,这片20多厘米长的木牍,承载着士兵的思乡之情。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">这是我国历史上最早的实物家信。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f10.baidu.com/it/u=3801703539,899606559&fm=173&app=25&f=JPEG?w=640&h=853&s=23E0D914895542DE846CF9F703001031&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: center;">打开百度APP,查看更多高清图片</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">2000多年前,是谁写了这两封家书呢?家书里又写些什么呢?</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">下面,我们就一起来看一看。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">以下是秦军士兵黑夫和惊(兄弟)写给其长兄衷的两封家书,出自湖北云梦县睡虎地4号墓,是衷的陪葬,由黑夫和惊的驻地淮阳寄至其家乡安陆(今云梦县)。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">一、黑夫和惊写给衷的家书</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><b style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">牍文:</b><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">二月辛巳,黑夫、惊敢再拜问衷,母毋恙也?黑夫、惊毋恙也。前日黑夫与惊别,今复会矣。黑夫寄益就书曰:遗黑夫钱,母操夏衣来。今书节(即)到,母视安陆丝布贱,可以为襌裙襦者,母必为之,令与钱偕来。其丝布贵,徒〔以〕钱来,黑夫自以布此。黑夫等直佐淮阳,攻反城久,伤未可智(知)也,愿母遗黑夫用勿少。书到皆为报,报必言相家爵来未来,告黑夫其未来状。闻王得苟得…(转背面)</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;">毋恙也?辞相家爵不也?书衣之南军毋……不也?为黑夫、惊多问姑姊、康乐孝须(嬃)故尤长姑外内(?)……为黑夫、惊多问东室季须(嬃)苟得毋恙也?为黑夫、惊多问婴记季事可(何)如?定不定?为黑夫、惊多问夕阳 吕婴、匾里 阎诤丈人得毋恙……矣。惊多问新负(妇)、妴(婉)得毋恙也?新负勉力视瞻丈人,毋与……勉力也。</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><b style="background-color: initial;">译文:</b><span style="background-color: initial;">二月辛巳,(弟)黑夫和惊再次给(大哥)衷写信,家里应该还好吧?黑夫、惊都还好。前几天黑夫与惊在部队里走散,今天才得以见面。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;">黑夫再次写信:给黑夫寄些钱,母亲给我做件夏天的衣服送来。信到后,母亲比较一下安陆丝布贵不贵,不贵的话一定要给我做整套夏衣,和钱一起带过来。要是丝布贵,那就只多送点钱就行了,黑夫就在这里买布做衣服。</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;">黑夫就要跟大军去淮阳了,攻打反叛的淮阳要很久,会不会受伤还不知道,希望母亲给黑夫钱不要太少。收到信就要给我个回信,告诉我一下我们兄弟给家里争的爵位大王分发到没有,告诉黑夫是发什么样的哦。听说大王只要一得到(写不开,转背面)......</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;">没有问题吧?辞谢没有?衣服和钱务必送到南军......千万别搞错呀....注意啊!</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;">替黑夫、惊问候姑姑姐姐、尤其是是长姑姑.....还有季须啊。此外,问问婴记季,黑夫、惊和他说的事他到底定下来没有。帮黑夫、惊问候住在夕阳里的吕婴、住匾里阎诤丈人......惊的新媳妇:妴还好吧?媳妇尽量照顾老丈人啊,地方又不远,千万不要和人怄气啊......尽力吧......</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f11.baidu.com/it/u=1144729594,2097310117&fm=173&app=25&f=JPEG?w=541&h=300&s=D3181DC74A70759C5D1E153203005058&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">睡虎地秦简</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">二、惊写给衷</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">牍文:惊敢大心问衷,母得毋恙也?家室外内同……以衷,母力毋恙也?与从军,与黑夫居,皆毋恙也。……钱衣,愿母幸遣钱五、六百,布谨善者毋下二丈五尺。……用垣柏钱矣,室弗遗,即死矣。急急急。惊多问新负、妴皆得毋恙也?新负勉力视瞻两老……(转背面)</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">惊远家故,衷教诏妴,令毋敢远就若取新(薪),衷令……闻新地城多空不实者,且令故民有为不如令者实……为惊祠祀,若大发(废)毁,以惊居反城中故。 惊敢大心问姑秭(姐),姑秭(姐)子彦得毋恙……?新地入盗,衷唯毋方行新地,急急急。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><b style="background-color: initial;">译文:</b><span style="background-color: initial;">大哥你务必和我说实话,母亲真的没事吧?家里家外公平待人......大哥啊!母亲真没事吧?不久前军中和黑夫一起的时候,都很硬朗的。......钱和衣服,希望母亲给五六百钱,好布至少需要二丈五尺。……我借了垣柏的钱都花完了,家里再不送钱来,必死无疑,急!急!急!惊的新妇:妴,还好吧?叫新妇尽力照顾两位老人家......(写不开,转背面)</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;">惊出门在外,妴就拜托衷(大哥)你照顾教育了,千万不要让她去太远的地方砍柴,衷(大哥)一定要把她管好......听说新地城市大都逃空啦,并且这些原敌国的老百姓不听大秦的律令实在太平常啦......给惊多拜拜神吧,要是连庙都没有了,那就是惊又打进去啦。姐姐和她刚生的儿子彦还好吧......?新地这个地方盗贼多,衷(大哥)一定不要去,切记切记。</p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f12.baidu.com/it/u=1550178455,2509368058&fm=173&app=25&f=JPEG?w=480&h=327&s=3C29FE16593BF0CA1453DB7F0300D079&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">我们来谈一谈关于这两封家书的背景,秦国灭楚,由亡燕名将李信领兵20万攻打,大破楚军,攻占楚国旧都鄢、郢,与蒙恬相会于城父。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">楚军在名将项燕的率领下紧紧跟随秦军,三天三夜都不停下来休息,终于大败李信军。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">为了消灭实力雄厚的楚国,秦王赢政亲自去请老将王翦出马,下令除必须留下防守边境的军队,所有能动员的军马都交给了大将军王翦,共计大军60万,灭楚战争共延续了两年。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f12.baidu.com/it/u=1972656854,3996733267&fm=173&app=25&f=JPEG?w=640&h=427&s=DA9428C44AF3FDCE58A9251C0300D082&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">而这两封家书,就写于这场秦灭楚的战争中。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">写第一封信的时候,惊还在攻打淮阳城。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">写第二封信时,淮阳已经打下来了,惊在淮阳城。没多久楚国又杀了回来,淮阳成为了秦的“反城”。家书所说的“新地”,并非实指地方,而是说秦军攻陷下的新地盘(原属楚,与云梦、武汉隔山即是)。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">楚国实力雄厚,反抗极为强烈,常会杀回来。因此,惊叮咛哥哥,如有外出,一定不要去新地。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">夏天马上要到了,惊还穿着冬衣,连借的钱都花光了。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">这说明秦军苦大兵的衣服和钱都得自备,要是没钱,就得饿死。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">黑夫与惊,在淮阳。家人在安陆,就是云梦古城。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">那么,我们不禁会问,黑夫,还有刚娶了新媳妇的惊,最后活着回家没有。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">真相往往是残酷的。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">两封家书出土于云梦睡虎地4号墓,而墓主就是哥哥:衷。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">哥哥的墓葬极为简陋,只有两封家书,还有石砚、研墨石和墨。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">这说明,这两封家书对衷至为重要,死了还要带走。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">可见他极为重视弟弟的来信。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">极有可能,此后,黑夫与惊都没了讯息,也许都死在了战争中,尸骨无存。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">所以他们和家里有关的东西,就只留下了这两封信。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">而衷的墓里带着笔墨,也许是要到了另一个世界,写给不知踪迹的两个弟弟,让他们回家,回家......</span></p><p class="ql-block"><br></p> <p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">家书一:黑夫给衷</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">二月辛巳,黑夫、惊敢再拜问衷,母毋恙也?黑夫、惊毋恙也。前日黑夫与惊别,今复会矣。黑夫寄益就书曰:遗黑夫钱,母操夏衣来。今书节(即)到,母视安陆丝布贱,可以为襌裙襦者,母必为之,令与钱偕来。其丝布贵,徒(以)钱来,黑夫自以布此。黑夫等直佐淮阳,攻反城久,伤未可智(知)也,愿母遗黑夫用勿少。书到皆为报,报必言相家爵来未来,告黑夫其未来状。闻王得苟得……毋恙也?辞相家爵不也?书衣之南军毋……不也?为黑夫、惊多问姑姊、康乐孝须(嬃)故尤长姑外内……为黑夫、惊多问东室季须(嬃)苟得毋恙也?为黑夫、惊多问婴记季事可何如?定不定?为黑夫、惊多问夕阳吕婴、匾里阎诤丈人得毋恙……矣。惊多问新负(妇)、妴(婉)得毋恙也?新负(妇)勉力视瞻丈人,毋与……勉力也。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">家书二:惊给衷</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">惊敢大心问衷,母得毋恙也?家室外内同……以衷,母力毋恙也?与从军,与黑夫居,皆毋恙也……钱衣,愿母幸遣钱五六百,布谨善者毋下二丈五尺……用垣柏钱矣,室弗遗,即死矣。急急急。惊多问新负(妇)、妴(婉)皆得毋恙也?新负(妇)勉力视瞻两老……惊远家故,衷教诏妴,令毋敢远就若取新(薪),衷令……闻新地城多空不实者,且令故民有为不如令者实……为惊祠祀,若大发(废)毁,以惊居反城中故。惊敢大心问姑秭(姐),姑秭(姐)子彦得毋恙……?新地入盗,衷唯毋方行新地,急急急。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f12.baidu.com/it/u=240674186,2161662161&fm=173&app=25&f=JPEG?w=640&h=400&s=C70866A65264CEEA1607BC380300B05A&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">黑夫、惊写给哥哥的信</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">3、两封家书的翻译</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">在翻译两封家书前要说明的是:因年岁久远,木牍霉坏,有些字迹不可辨识,用省略号代替。同时,两名士兵文化水平有限,写了一些错别字,因此后人用括号加注的方式,根据原意注明了正字。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">家书一:黑夫给衷</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">二月辛巳日里,黑夫、惊敬问大哥安好。母亲大人身体好吗?我们兄弟俩还活着、都很好。前些日子,因为作战被分成两支队伍,我们兄弟没在一起,现在夏天到了,我们又见面了。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">黑夫再次写信,目的是请家里抓紧送点儿钱来,让母亲织几件夏衣送来。收见此信,请母亲留意查看比较下安陆的丝布的贵贱,如果不贵一定要给我们做好夏衣,连钱共同送来。要是丝布贵的话,就要把送钱来,我们在这边买布做夏衣。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">我们就要开始攻打淮阳了,攻打这座反叛城市不知道会持续多久,战士也不知道战争中会发生什么意外,请母亲送给我们的钱不要太少。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">收到信后要马上回信给我,一定要告诉我官府有没有把给我们家授爵的文书送到,万一没有送到也给我说一声。大王说过军中立功的文件不会迟误。官吏送立功文书到家,不要忘了给人家说声“谢谢”。寄送信、夏衣到南方秦军大营时,一定不要弄错地址。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">代我们问候姑姑、姐姐特别是大姑都好。问问婴记季,我们和他商量的事怎么样了,定下来没有?代我们向夕阳吕婴、匾里阎诤问好。惊很想念和惦记他的新媳妇和婉儿,新媳妇要学会孝敬和照顾老人,不要惹他们生气,如果有矛盾要谦让老人。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f10.baidu.com/it/u=2886684897,2472952809&fm=173&app=25&f=JPEG?w=640&h=432&s=8DD708C69E6AB65F4E6190070300E081&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">黑夫、惊走向生死不明的战场</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">家书二:惊给衷</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">惊现在大胆问候大哥,母亲大人的身体好吗?现在家有里外和睦相处全依赖大哥操劳了,母亲大人在你的照顾下一定很好吧。自我们随军出征以来,我和黑夫住在一起,得知她老人家开始都很好。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">钱、衣服的事,希望母亲寄五六百来。布要挑选好点耐磨的,至少二丈五尺。我们前段时间借了垣柏的钱,都已经用光了。家里再不寄钱给我们,会出人命的。急急急。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">惊很惦念新媳妇和婉儿,她们都好吗?新媳妇要照顾好爹娘父老,我离家太远,婉儿只能拜托大哥教导,告诉她打柴时,不要去太远的地方,一定让她注意安全。我听说新地城的老百姓都逃走了,这些乱民什么事都能干出来,官府的话他们是不听的。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">你们在为惊拜祭神灵时,如果得到下下签,不要惊慌,只是因为我身在反叛城市而已。惊大胆问候姑姑、姑姑的儿子彦都好吧?新地城有很多盗贼等不法之人,大哥你一定不要去那里。急急急。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f10.baidu.com/it/u=2733811497,3594813649&fm=173&app=25&f=JPEG?w=640&h=450&s=3B0B60864E22B2D60EB7C1810300608B&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">两封家书表露秦军士兵的内心世界</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">4、两封家书的解读</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">阅读史书,我们只能看到东方六国对秦国士兵的冰冷评价:这是一支虎狼之师。现在,从淮阳战场寄送到云梦家中的两封木牍战地家书,让我们看到秦军士兵的内心世界。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">两封家书,对父母身体健康的关切之情,让今人读来感同身受。尤其是新婚的惊,离别家中的娇妻,走向未知生死的战场后,担心新媳妇和父母相处不好,担心新媳妇的安全,所有的无尽思念只能寄情于家书。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">两封家书中最急迫的事情,是希望家里寄送五六百元钱来,同时请母亲能做身夏天有衣服穿。对此,黑夫表露得还比较内敛含蓄,惊则用“会出人命”、三个“急”字来表明焦虑的心情。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">史书记载秦国全民皆兵,上战场要自带武器、军马和服装,没有军饷。立功杀敌后,前线会递给立功文书,晋升爵位,全家人可享受到相关福利待遇。因此,黑夫要求回信时告知家里有没有收到立功授爵文书。看来黑夫、惊一定是作战勇敢的士兵。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">在黑夫、惊的家书中还提到了婉儿,猜测应该是惊的女儿。但惊把婉儿托付给大哥衷照顾,不让她走远砍柴,加之娶了个新媳妇,因此推测这个婉儿是惊的前妻所生。当然,也有人推测这个婉儿,可能是衷、黑夫、惊的小妹妹。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">黑夫、惊所说的淮阳之战,应该是指秦王政的灭楚之战。当时,秦将王翦率60万大军,在淮阳屯军,楚国举全国之兵抗击秦军。最终,秦军大败楚军,随后破楚都寿春,俘虏楚王负刍,楚国灭亡。</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;"><img src="https://f10.baidu.com/it/u=3896475225,752737976&fm=173&app=25&f=JPEG?w=640&h=400&s=1CFA4F961EB49EC850926CAF03007008&access=215967316"></span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="color: rgb(133, 133, 133); background-color: initial;">寄自秦国灭楚之战前线的家书</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><br></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">家书文化已流传千年,无论是曾国藩家书,还是傅雷家书,都给我们留下了宝贵的精神财富。如今,两封普通士兵的家书,让我们感受到一份家族和血缘的亲情,琐碎中透着朴实,急迫中表露了深情……</span></p><p class="ql-block" style="text-align: justify;"><span style="background-color: initial;">人的情感都是相通的,哪怕是来自2200多年前。你,写过这样的家书吗?你,感受到中国现存最早家书的那份情感了吗?你,泪水是不是也湿了衣襟?</span></p><p class="ql-block"><br></p>