<p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">“桥上村”应该称为“青田村”</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">2019年6月21日公布第五批“中国传统村落”,金溪县又有21个村落列入名录,陆坊乡桥上村榜上有名。作为在桥上村长大的我,自然是颇感欣喜。但相关宣传推介材料的表述,却让我感到很吃惊:</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">桥上村实为青田桥彭家村的别名,彭家为桥上村委会所在地。彭氏于宋景炎年间(1276-1278)由本邑陈家源彭家迁此。后有洪氏由鄱阳迁来,戴氏由本邑潭湖戴家迁来合居。(摘自《抚州古村》2017.4.12)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">彭家,因建村青田大石桥头,故别名桥上。(摘自《金溪地名志》1986年版)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">这两段文字的表述非常错误甚至荒唐,缺乏最基本的金溪历史地理常识,完全抛开历年来《金溪县志》有关记载,完全不尊重客观实际。“青田村”名称被忽略了,“彭家村”“桥上村”混为一谈,因而,很有澄清事实、还青田村名本真的必要。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">根据《金溪县志》《陆氏家谱》《重建青田桥记》《陆九渊全传》等记载,根据本人在桥上成长的经历、记忆,我认为:作为中国传统村落的“桥上村”,应该称为“青田村”。</span></p> <p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">一、青田村名称由来久远,桥上村名不会超过190年</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">1.《陆氏家谱》载:陆希声(唐昭宗时宰相)之孙陆德迁因避五代(907-960)乱,举家南迁,搬到金溪青田里,置田治生,赀高闾里,为金溪青田陆氏之祖。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">作为村落的名称,青田开始于什么年代无从考究,但从《陆氏家谱》陆氏之祖陆德迁避五代时乱搬到金溪青田的记载中,可以看出:青田村名在1000年前就存在。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">2.《金溪县志》记载:清同治(1862——1874,共13年)间,金溪辖6乡。乡下设都,都中分图(即里),各乡所辖都数为:归政乡11都,归德乡8都,顺德乡8都,顺政乡6都,延福乡6都、白马永和乡8都。6乡共辖47都151图(里),949个村。(注:青田属于延福乡第3都,即三十六都)。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">三十六都为4图(即里)26村:上杨、毛家墩、朗山、羊尾源、朱山、排头、直源、菜港、章源、毛坊殿、青田、粟米地、高坊、殿背、董坊、陆坊、对赤源、李家源、霞坊、杨介寿、大岭、长柏树、赤岭源、官桥、樟树岭、毛家边。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">(圩一:青田)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">清同治年间的县志记载可以看出:青田是三十都的26个村之一,而且是“都”所在地,没有“彭家”“洪家”“邓家”之类的村落记录。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">3.1990年《金溪县志》记载:1950年全县分为5个区,辖54个乡。第二区:区所在地先后设在植源、下李、旸田,辖孔坊、月山、旸田、对桥、太坪、陆坊、下坊、青田、白鳝9个乡。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">以上三个材料都说明:青田村名历史久远,自五代一直沿用到当代。而“桥上”村名产生有多长时间呢?</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">“桥上”村名,当然与青田万福桥有关。根据青田桥头《重建青田桥记》(附原文于后)载:青田桥建于丙戌(1826年)农历二月,历时七个月落成,庚寅(1830年)秋,知县事(代知县)胡钊作撰记。就算是“桥上”村名“应桥而生”,也不会超过190年。</span></p> <p><br></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">二、青田村名包含了深厚的文化底蕴,桥上村名乡俗俚语意味明显</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">1.青田村因陆氏家族而声名远扬。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆氏家族,保持着“族党宾客”“诗礼簪缨”的余风,实行儒家 的诗书礼仪之教,以“家国同构”的理念、宗法家长制的形式管理一个大家族,由家长一人主持家政,数代同堂,合灶吃饭,不分土地财产,由家长组织生产,众子弟各司其职,著名乡里,引起了朝廷的关注。《陆氏家谱》载:淳祐二年(1242),理宗赵昀下诏旌表“金溪陆氏义门”,全文如下:“皇帝制曰:江西金溪青田陆氏,代有名儒,载诸典籍。聚食逾千指,合爨二百年。一门翕然,十世仁让。惟尔睦族之道,副朕理国之怀。宣特褒异,敕旌尔门,光于闾里,以励风化。钦哉。淳祐二年壬寅九月日”</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">2.哲学家教育家陆象山葬在青田院山岭,历代文人拜谒瞻仰,留下许多诗文,影响深远。下面引两例供参考。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">引例一,宋人黄矩诗:</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">七律·过陆象山墓</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">西风匹马驻邮亭,茅屋鸡鸣尚未醒。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">野寺秋声三径竹,石桥云气一潭星。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">寒欺短褐霜华白,水落平田野蔓青。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">师友家传今寂寞,欲移文字问山灵。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">在一个西风寒霜的季节里,诗人起早冒寒拜谒陆象山墓,崇敬之情,怀念之意充溢字里行间。黄矩为宋代诗人,生平不详,《宋诗拾遗》收录他的作品。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">引例二:明代李纫秋的五言古风·谒陆象山先生墓</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">山川有精英,名贤多韫椟。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">邑龙东路来,特钟青田陆。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">仰止几何年,寸心久私淑。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">适逢明府表,游山思采玉。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">乡绅杨孝廉,此地来龙熟。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">贤裔济济从,指点起与伏。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">高峰起云林,峰有三十六。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">迤逦东而西,转向南结局。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">局分上下形,先生占高躅。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">下为伯氏茔,依依如手足。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">最下为祠堂,神灵所栖宿。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">相传朱新安,登临曾往复。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">若以常情观,殊难惬心目。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">呜呼大江南,先生倡道学。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">太极无极论,斯道真先觉。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">不朽天地间,岂必在墓木。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">在叙事描写抒情中表达对陆象山先生的高度赞扬钦敬之情。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆象山鹅湖辩论、白鹿传经、象山办学、荆门之治,使他成为一座令人景仰的高山,圣凡同心,易简功夫等思想影响深远。“儒宫俨遗像,垂范自江西”(王有大诗句)“瞻拜象山,万古留芳”(袁甫诗句)。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">3.青田所处的地理位置以及本身的恢宏,使它成为乡村显赫的村落</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">青田地处高坊河与闽越通衢交汇处,水陆交通的便利,气候地理条件的优越,自然会形成一个人丁兴旺、民阜物丰的地方。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">以清同治年间《金溪县志》为例,第三十六都,圩:青田。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">清朝地方管理体制,县下设乡,乡下设都,都下设图,图下为村,即县>乡>都>图>村,三十六都圩设在“青田”,也就是青田是三十六都“都衙”所在地,26个村,都属“青田都”管辖的村庄。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">高坊河又称青田水,这是金溪古地图上标注的。高坊河发源于云林三十六峰,从高坊流出,叫高坊河很自然。这条河流经金溪的村庄不少于20个,为什么叫青田水?这当然是因为青田的影响力所致。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">而“桥上”村名,只能说明,这个村地势较高,高过了桥面(彭家村比青田桥面低了不少,是怎么也不可能称为“桥上”的)罢了,乡俗俚语,老少皆懂,至于说“文化”什么的,就很难牵扯上了。</span></p> <p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">三、青田村包括今天的桥上、彭家、洪家,桥上生产队还包括邓家、周家</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">青田村是一个山环水抱炊烟袅袅和睦包容的传统村落。明清之后,这里杂居着彭氏、洪氏、吴氏、戴氏、徐氏、周氏等多个姓氏家族的人群,其中,彭氏、洪氏家族较大,人丁兴旺。这些家族杂居一村,虽有大体上的界线,却划分得并不十分严格,而村民大多能和睦共处,相安无事。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">《金溪教育志》记载:青田籍举人、进士共有10人,其中陆氏6人,彭氏2人,洪氏1人,吴氏1人。具体情况见下二表。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">表一:青田籍进士</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">姓名 籍贯 中进士时间 </span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆筠 青田 绍兴十五年乙丑(1145)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆九龄 青田 乾道五年己丑(1169)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆九渊 青田 乾道八年壬辰(1172)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆浚 青田 嘉定四年辛末(1221)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">彭建修 青田 乾隆十年乙丑(1742)</span></p><p><br></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">表二:青田籍举人</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">姓名 籍贯 中举人时间</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆傅 青田 至正十三年癸已(1353)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">陆久大 青田 洪武四年辛亥(1371)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">吴侃 青田 洪武四年辛亥(1371)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">洪子宾 青田 天启七年丁卯(1627)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">彭世经 青田 雍正四年丙午(1726)</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">从进士举人籍贯“青田”可以推出,陆氏家族在青田建村,明朝之前群居青田,“一箭定新村”的传说并非空穴来风。陆象山葬在青田院山岭,说明院山岭那时是陆氏家族的地盘。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">举人洪子宾在洪家《洪氏家谱》里有记载,进士彭建修、举人彭世经在彭家《彭氏家谱》里有记载,这两个家族居住地同是青田村。青田桥因建在青田村旁而得名,“桥上”村就在青田桥头当然属于青田村。青田村包括了“桥上”“彭家”“洪家”。不过,1958年以后划分生产队的时候,考虑到生产队人数的大体平衡,将邓家、周家也划进了桥上生产队。</span></p> <p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">四、青田村名的淡出</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">青田这个村名淡出人们视线是在1958年人民公社成立之后。1958年9月17日,金溪成立第一个人民公社——红旗人民公社(后改为陆坊公社)。该社是由原陆坊、青田、太坪3个乡的15个高级农业合作社组成。1958年10月1日,在庆祝国庆九周年时,金溪宣告实现人民公社化,全县共建立陆坊、城关、琉璃、双塘、琅琚、石门、厚山、左坊、霞澌、旸田(后改为横源)、黄通、浒湾等12个人民公社,青田成了大队所在地。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">1959年全县划13个公社,135个大队,816年生产队,其中陆坊公社有13个大队,69个生产队。青田村被分成“桥上”“彭家”“洪家”3个生产队,其中“桥上”生产队还包括了邓家周家,青田成了大队级,名唤“桥上大队”,却设在彭家生产队。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">“桥上”“彭家”“洪家”这种生产队的称谓已达60年之久,六十年一个甲子,“青田”这个村名自然会淡出人们的视线,尤其是淡出非青田人的记忆,但从《金溪县志》等典籍中我们会清楚地看到村名的嬗变过程,在六十年代以前出生的乡人脑海里,青田村的记忆依然会很清晰。</span></p> <p><span style="font-size: 20px; color: rgb(176, 79, 187);">五、作为传统村落的“桥上村”应该称为“青田村”</span></p><p><span style="font-size: 20px; color: rgb(176, 79, 187);">传统村落,又称古村落,指村落形成较早,拥有较丰富的文化与自然资源,具有一定历史、文化、科学、艺术、经济、社会价值,应予以保护的村落。传统村落中蕴藏着丰富的历史信息和文化景观,是中国农耕文明留下的最大遗产。</span></p><p><span style="font-size: 20px; color: rgb(176, 79, 187);">2012年9月,经传统村落保护和发展专家委员会第一次会议决定,将习惯称谓“古村落”改为“传统村落”,以突出其文明价值及传承的意义。“传统”这个词特指历史沿传下来的思想、文化、道德、风俗、艺术、制度和行为方式等,是历史发展继承性的表现。强调文化和文脉从古至今的延续性,诠释了一个长期的动态变化过程,体现古村落的历史价值和文化内涵。尽管60年来,“青田桥”这个村落的名称淡出了人们的视野,但从历史久远、内涵丰厚、传承价值等角度看,以“青田桥”村作为传统村落“桥上村”的村名才更合理,更科学,更正确。“青田村”包括现在的“桥上村”“彭家村”“洪家村”,“桥上”的青田桥、象山墓,“彭家”的古民宅、水巷,“洪家”的家规族训等等,就可以整体考虑发挖打造,真正充分展现古村落的历史价值和文化内涵。</span></p><p><span style="font-size: 20px; color: rgb(176, 79, 187);">(作者简介:练诗华,教育工作者,中学高级语文教师,江西金溪青田人)</span></p> <p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">附:《重建青田桥记》</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">重建青田桥记</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">青田,邑东北鄙,距治二十里,为闽越通衢,征徒络绎。津源自云林三十六峰,合上游诸水交汇流于此,每当淫雨泛涨,澎湃激湍,行旅病涉。旧有石梁曰广济桥,明邑太仆黄介庵赠公创建。国朝乾隆戊戌,前任李君鲁倡修之。厥后屡修屡圮。近岁支木为杠,水涸而梁,水涨则撤。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">予丙戌承(马)至斯,询诸都人士,咸以前年建复工钜费繁,三载未果。方在筹议,不意越日乃有耀龙周生慨然以肩任重建石梁请也。於戯伟哉!耀龙,临邑援例贡生,业贾,生平以好善乐施闻。若捐郡兴鲁书院、临邑育婴、文昌桥等,费彚数千金。今年且髦,益力于善,其自任建复斯桥也,固素所乐为顧。予不异耀龙之务为施济,而尤异耀龙之不存畛域也。乡里每有兴筑,则多井疆之见,视耀龙之工逮邻壤利及行人,其亦可以兴矣。扩而充之,将所谓存心(利)物于人,必有所济,此物此志也。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">桥仍旧址,长十八丈,宽五尺,砌墩十一,其上为担为梁,悉以石经。始于丙戌二月,越七月落成。费金钱三千四百贯有奇。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">庚寅秋,予再过斯桥,睹夫夹水长虹,如砥如矢。行旅熙熙攘攘,俨然车可并驾马可齐驱也。桥之下,漪澜潆回,虽有水潦不时澎湃激湍,而磐石巩固,可保无虞。一劳永逸,其在斯役乎?爰询里老杨绍周,则耀龙周生已物化两载。予既嘉耀龙之利济(周)溥,而恐其后湮没无稽也,为纪其巅末,付杨绍周使勒诸石。杨绍周勤劳,并得书名于左。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">勅授文林郎知金溪县事随带加二级纪録五次闽汀 胡钊 撰</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">道光十年孟冬上浣吉日 金邑众首等 立</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">【注】</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">国朝乾隆(1711-1799)戊戌:1718年或1778年。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">丙戌二月:1826年农历二月。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">庚寅秋,即1830年秋</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">道光十年孟冬上浣:1830年农历十一月上旬。</span></p><p><span style="color: rgb(176, 79, 187); font-size: 20px;">括号内的字为残缺字。</span></p>