回文体知识与习作

潇湘夜雨

<p class="ql-block">一.回文诗回文诗,也写作“回环诗”。它是汉语特有的一种使用词序回环往复的修辞方法,文体上称之为“回文体”。唐代上官仪说,“诗有八对”,其七曰“回文对”,“情新因意得,意得逐情新”,用的就是这种措词方法。充分展示并利用了汉语以单音节语素为主和以语序为重要语法手段这两大特点,读来回环往复,绵延无尽,给人以荡气回肠,意兴盎然的美感。回文的形式在晋代以后就很盛行,而且在多种文体中被采用。人们用这种手法造句、写诗、填词、度曲,便分别称为回文诗,回文词和回文曲。虽然不乏游戏之作,却也颇见遣词造句的功力。</p><p class="ql-block">1:回文诗是我国古典诗歌中一种较为独特的体裁。回文诗据唐代吴兢《乐府古题要解》的释义是:“回文诗,回复读之,皆歌而成文也。</p><p class="ql-block">”回文诗在创作手法上,突出地继承了诗反复咏叹的艺术特色,来达到其“言志述事”的目的,产生强烈的回环叠咏的艺术效果。有人曾把回文诗当成一种文字游戏,实际上,这是对回文诗的误解。刘坡公《学诗百法》言:“回文诗反复成章,钩心斗角,不得以小道而轻之。</p><p class="ql-block">回文诗,顾名思义,就是能够回还往复,正读倒读皆成章句的诗篇。是中华文化独有的一朵奇葩。</p><p class="ql-block">2:回文诗有很多种形式如”通体回文”、”就句回文”、”双句回文”、”本篇回文”、”环复回文”等。</p><p class="ql-block">①“通体回文”是指一首诗从末尾一字读至开头一字另成一首新诗。</p><p class="ql-block">②“就句回文”是指一句内完成回复的过程,每句的前半句与后半句互为回文。③“双句回文”是指下一句为上一句的回读。</p><p class="ql-block">④“本篇回文”是指一首诗词本身完成一个回复,即后半篇是前半篇的回复。</p><p class="ql-block">⑤“环复回文”是指先连续至尾,再从尾连续至开头。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">二:回文诗体举例</p><p class="ql-block">①[双句回文]</p><p class="ql-block">A:苏东坡之回文诗例</p><p class="ql-block">赏花归去马如飞,去马如飞酒力微;</p><p class="ql-block">酒力微醒时已暮,醒时已暮赏花归。</p><p class="ql-block">B:秦少游诗例</p><p class="ql-block">静思伊久阻归期,久阻归期忆别离;</p><p class="ql-block">忆别离时闻漏转,时闻漏转静思伊。</p><p class="ql-block">编辑语:(胡向前)</p><p class="ql-block">双句回文作诗法:</p><p class="ql-block">第一句是:起句的第三个字要事先埋下一个韵脚字(此字也是结句的韵脚字),</p><p class="ql-block">第二句是:起句的未四个字是第二句的开头,</p><p class="ql-block">第三句是:第二句的未三个字是第三句的开头,</p><p class="ql-block">第四句是:第三句的末四个字是第四句的开头,后面三个字是起句的头三个字。</p><p class="ql-block">双句回文.</p><p class="ql-block">归客</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block">雁回归客已心飞,客已心飞亘久违。</p><p class="ql-block">亘久违和春有约,和春有约雁回归。</p><p class="ql-block">2019.11.1</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">双句回文.惊眸</p><p class="ql-block">田书芹</p><p class="ql-block">赏芳兴起赋诗吟,起赋诗吟丽蕊肥。</p><p class="ql-block">丽蕊肥浓惊眼目,浓惊眼目赏芳菲。</p><p class="ql-block">2024.4.15</p> <p class="ql-block">②[本篇回文]</p><p class="ql-block">A:津人曹鸿年有一首回文诗:</p><p class="ql-block">寒风晓日映沙滩,日映沙滩竹报安。</p><p class="ql-block">安报竹滩沙映日,滩沙映日晓风寒。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">明末浙江才女吴绛雪作《四时山水诗》也很奇物,诗云:</p><p class="ql-block">春 景 诗(莺啼岸柳弄春晴夜月明)</p><p class="ql-block">莺啼岸柳弄春晴,柳弄春晴夜月明。</p><p class="ql-block">明月夜晴春弄柳,晴春弄柳岸啼莺。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">夏 景 诗(香莲碧水动风凉夏日长)</p><p class="ql-block">香莲碧水动风凉,水动风凉夏日长。</p><p class="ql-block">长日夏凉风动水,凉风动水碧莲香。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">秋 景 诗(秋江楚雁宿沙洲浅水流)</p><p class="ql-block">秋江楚雁宿沙洲,雁宿沙洲浅水流。</p><p class="ql-block">流水浅洲沙宿雁,洲沙宿雁楚江秋。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">冬 景 诗(红炉透炭炙寒风御隆冬)</p><p class="ql-block">红炉透炭炙寒风,炭炙寒风御隆冬。</p><p class="ql-block">冬隆御风寒炙炭,风寒炙炭透炉红。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">编辑语:(胡向前)</p><p class="ql-block">本篇回文作诗法</p><p class="ql-block">第一句是:起句的首字要用韵脚字;</p><p class="ql-block">第二句是:第二句的开头四个字是起句的末四个字;</p><p class="ql-block">第三句是:第三句是第二句的倒读;</p><p class="ql-block">第四句是:结句是起句的倒读。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">本篇回文.枫红</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block">红笼锦绣满山枫,绣满山枫映碧空。</p><p class="ql-block">空碧映枫山满绣,枫山满绣锦笼红。</p><p class="ql-block">2019.11.2</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">本篇回文.黄梅</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block">黄梅傲雪艳凝香,雪艳凝香惹病狂。</p><p class="ql-block">狂病惹香凝艳雪,香凝艳雪傲梅黄。</p><p class="ql-block">2020.12.19</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">本篇回文.春</p><p class="ql-block">莺啼岸柳踏歌行,柳踏歌行暖气清。</p><p class="ql-block">清气暖行歌踏柳,行歌踏柳岸啼莺。</p> <p class="ql-block">③[通体回文]</p><p class="ql-block">宋代李禺有回文诗《两相思》:</p><p class="ql-block">A:《思妻诗 》</p><p class="ql-block">枯眼望遥山隔水,往来曾见几心知?</p><p class="ql-block">壶空怕酌一杯酒,笔下难成和韵诗。</p><p class="ql-block">途路阻人离别久,讯音无雁寄回迟。</p><p class="ql-block">孤灯夜守长寥寂,夫忆妻兮父忆儿。</p><p class="ql-block">倒读则成另一首诗《思夫诗 》</p><p class="ql-block">儿忆父兮妻忆夫,寂寥长守夜灯孤。</p><p class="ql-block">迟回寄雁无音讯,久别离人阻路途。</p><p class="ql-block">诗韵和成难下笔,酒杯一酌怕空壶。</p><p class="ql-block">知心几见曾往来,水隔山遥望眼枯。</p> <p class="ql-block">B:苏轼的茶回文诗有《记梦二首》。诗前有短序﹕</p><p class="ql-block">十二月二十五日﹐大雪始晴﹐梦人以雪水烹小茶团﹐使美人歌以饮。余梦中写作回文诗、觉而记其一句云﹕“乱点余花吐碧衫。”意用飞燕吐花事也。乃续之为二绝句。</p><p class="ql-block">序中清楚地记载了一个大雪始晴后的一个梦境。在梦中人们以洁白的雪水烹煮小团茶﹐并有美丽的女子唱着动人的歌﹐苏轼沉浸在美妙的情境中细细地品茶。梦中写下了回文诗。梦醒之后蒙眬间只记得起其中的一句﹐于是续写了两首绝句﹕</p><p class="ql-block">其一:</p><p class="ql-block">酡颜玉碗捧纤纤﹐乱点余花吐碧衫。</p><p class="ql-block">歌咽水云凝静院﹐梦惊松雪落空岩。</p><p class="ql-block">其二: </p><p class="ql-block">空花落尽酒倾缸﹐日上山融雪涨江。</p><p class="ql-block">红培浅瓯新火活﹐龙团小碾斗晴窗。</p><p class="ql-block">这是两首通体回文诗。又可倒读出下面两首﹐极为别致。</p><p class="ql-block">其一的倒读:</p><p class="ql-block">岩空落雪松惊梦﹐院静凝云水咽歌。</p><p class="ql-block">衫碧吐花余点乱﹐纤纤捧碗玉颜酡。</p><p class="ql-block">其二的倒读:</p><p class="ql-block">窗晴斗碾小团龙﹐活火新瓯浅焙红。</p><p class="ql-block">江涨雪融山上日﹐缸倾酒尽落花空。</p> <p class="ql-block">C:在回文茶诗中﹐最有名的要数清代张奕光的《梅》:</p><p class="ql-block">香暗绕窗纱﹐半帘疏影遮。</p><p class="ql-block">霜枝一挺干﹐玉树几开花。</p><p class="ql-block">傍水笼烟薄﹐隙墙穿月斜。</p><p class="ql-block">芳梅喜淡雅﹐永日伴清茶。</p><p class="ql-block">其诗倒读为﹕</p><p class="ql-block">茶清伴日永﹐雅淡喜梅芳。</p><p class="ql-block">斜月穿墙隙﹐薄烟笼水傍。</p><p class="ql-block">花开几树玉﹐干挺一枝霜。</p><p class="ql-block">遮影疏帘半﹐纱窗绕暗香。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">编辑语:(胡向前)</p><p class="ql-block">通体回文作诗法</p><p class="ql-block">一是:事先在一三五七句奇句上的首字用同一部韵之字或再加上第八句的首字,用平声字时反读诗是押平韵,用仄声字时反读诗就是押仄韵。</p><p class="ql-block">二是:事先要把其每一句的句意都要安排好可以正反来读。</p> <p class="ql-block">同体回文.霜</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">霜浸嫣红瞭望遥,泽公篱下菊笙萧。</p><p class="ql-block">狂歌月夜思乡梦,独酌寒天探美蕉。</p><p class="ql-block">芳草依依无力少,大山漠漠有愁寥。</p><p class="ql-block">方今冷至物生色,即日玄仙玉骨雕。</p><p class="ql-block">回文:</p><p class="ql-block">雕骨玉仙玄日即,色生物至冷今方。</p><p class="ql-block">寥愁有漠漠山大,少力无依依草芳。</p><p class="ql-block">蕉美探天寒酌独,梦乡思夜月歌狂。</p><p class="ql-block">萧笙菊下篱公泽,遥望瞭红嫣浸霜。</p><p class="ql-block"> 2019.11.7</p> <p class="ql-block">四:顶真体</p><p class="ql-block">1:所谓“顶真”,又叫绩麻、联珠,顶针,是我国杂体诗传统的修辞手法,指前后的几个语句与几个语句之间,由相同的语言成分衔接上下两句,上递下承,使得结构紧凑,语意连贯,声韵流畅的一种修辞格。</p><p class="ql-block">2:简介</p><p class="ql-block">定真体又叫做“联珠格”,诗、词、曲的一种体式,其构成是下一句的首字用上一句的末字。各句之间以同字串连在一起,有如珠之联缀,故称之为“联珠格”。</p><p class="ql-block">例:曲中的顶真体,如无名氏小令《小桃红·情》:</p><p class="ql-block">“断肠人寄断肠词,词写心间事,事到头来不由自。自寻思,思量往日真诚志。志诚是有,有情谁似?似俺那人儿。”</p><p class="ql-block">3:顶真的作用</p><p class="ql-block">一、用顶真表示逻辑上的先后关系,造成一种一气贯注、无懈可击的效果。</p><p class="ql-block">二、用顶真的头尾蝉联、递承紧凑优势表示事物的空间位置或位置的移动,使人一目了然。</p><p class="ql-block">三、通过顶真烘托映衬,达到以简胜繁、以少胜多的效果。</p><p class="ql-block">四、借顶真来表示某种因果联系,使诗作一环紧扣一环,结构严密,具有节奏感。</p><p class="ql-block">5:顶真的几种形式</p><p class="ql-block">①一字连环。前一句结尾最后一个字是后一句开头的一个字。当最后一个字又与首句第一个字相同时,就成为连环体了(见回环顶真诗)。</p><p class="ql-block">如:五言诗单字首尾相接者,如缺名的《幽居吟》:</p><p class="ql-block">亭上湖烟翠,翠苔绿石汀。</p><p class="ql-block">汀鸥自解意,意隐在幽亭。</p><p class="ql-block">也有人将《渔父辞》顶真七律回文写为葫芦形:</p><p class="ql-block">芦花菖叶满平湖,湖月溪风一钓徒。</p><p class="ql-block">徒有严陆佳世略,略无唐宪访贤图。</p><p class="ql-block">图书鸡犬随闲棹,棹桨鸥鹤伴晚晡。</p><p class="ql-block">晡日欲斜聊作咏,咏成依样画葫芦。</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">顶真体.荷塘吟</p><p class="ql-block">作者:田书芹 </p><p class="ql-block">风吹菡萏红,红云万千丛,</p><p class="ql-block">丛聚塘边柳,柳斜飘舞风。</p><p class="ql-block">2019.11.3</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">顶真体.荷香</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block">香气满荷塘,塘中碧艳芳。</p><p class="ql-block">芳魂依翠袅,袅娜一池香。</p><p class="ql-block">2019.11.4</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">顶真体.别殇秋</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block">秋荷驼背体弯钩,钩首莲蓬子密稠,</p><p class="ql-block">稠缀鞠躬施礼探,探望此景黯殇秋。</p><p class="ql-block">2019.11.4</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">顶真体.木棉树</p><p class="ql-block">作者:田书芹 </p><p class="ql-block">风吻百花红,红棉一树绒。</p><p class="ql-block">绒香飘佚荡,荡漾势随风。</p><p class="ql-block">2019.11.5</p><p class="ql-block"><br></p><p class="ql-block">题图诗.梅(顶真体)</p><p class="ql-block">作者:田书芹</p><p class="ql-block">姿彩临风素满枝,枝香四溢惹遐思。</p><p class="ql-block">思君寒厉霜华傲,傲岸风流飒爽姿。</p><p class="ql-block">2020.12.16</p>